W galaretce, w sosie czy w pasztecie? Rodzaje karm mokrych dla kotów

Autor dr inż. Jacek Wilczak

Zakład Dietetyki, Katedra Nauk Fizjologicznych, Wydział Medycyny Weterynaryjnej, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Kot jest zwierzęciem mięsożernym i ze względu na specyfikę przemian metabolicznych podstawą jego diety muszą być mięso i produkty pochodzenia zwierzęcego, gdyż tylko ta grupa surowcowa zapewnia obecność wszystkich niezbędnych substancji odżywczych. Z kolei dobór surowców spożywczych dostarczających składniki odżywcze musi być, z jednej strony, precyzyjnie dostosowany do potrzeb organizmu, z drugiej – uwzględniać wpływ obróbki i procesów technologicznych w czasie produkcji zarówno diety domowej, jak i karm komercyjnych. Okazuje się bowiem, że na ilość wykorzystanych z karmy składników odżywczych decydujący wpływ mają: rodzaj obróbki termicznej, stopień przetworzenia, obecność składników towarzyszących, czy wzajemne proporcje między surowcami.

Modele żywienia

W żywieniu kotów jest wykorzystywanych kilka najczęściej stosowanych rozdzielnie modeli: od żywienia domowego (włączając BARF), przez karmy mokre i suche. Każdy z tych sposobów żywienia wymaga od właściciela posiadania odpowiedniej wiedzy – w przypadku żywienia domowego niezbędna jest znajomość doboru ilościowego i jakościowego surowców, a w przypadku karm gotowych – umiejętność weryfikowania składu i na tej podstawie dokonanie najlepszego wyboru. I o ile żywienie domowe wymaga poświęcenia dużej ilości czasu, zaangażowania osobistego w „produkcję” diety, o tyle gotowe karmy przemysłowe są wygodną alternatywą. Pytanie tylko, czy w przypadku każdego rodzaju karmy przemysłowej wygoda nie wpływa na jej bezpieczeństwo stosowania oraz jakie czynniki decydują o atrakcyjności w oczach opiekunów kotów danego modelu żywienia.

Różnice między mokrą a suchą karmą

Najważniejszą różnicą między karmą mokrą – właściwie różnymi rodzajami karm mokrych a karmą suchą  jest stopień przetworzenia surowców wykorzystanych do ich produkcji oraz wynikająca z tego trwałość końcowa. Karmy suche charakteryzujące się niską wilgotnością – ale nie na tyle niską, żeby zabezpieczyć przed rozwojem mikroorganizmów, muszą zawierać dodatki różnych substancji dodawanych celowo. Są to konserwanty gwarantujące jakość mikrobiologiczną, przeciwutleniacze hamujące proces oksydacyjnej peroksydacji kwasów tłuszczowych oraz dodatki, m.in. witamin i składników mineralnych stosowane w celu zrekompensowania strat powstałych np. w czasie procesów technologicznych. Obecność wszystkich tych substancji gwarantuje trwałość i zachowanie wartości odżywczych karmy na długo.

W przeciwieństwie do karmy suchej karma mokra dobrej jakości – o tym w dalszej części opracowania – jest produkowana z surowców nieprzetworzonych wcześniej, a dzięki sterylizacji w zamkniętym opakowaniu jednostkowym (puszka, saszetka) nie wymaga obecności syntetycznych substancji konserwujących i przeciwutleniających. Trwałość karmy mokrej w szczelnym opakowaniu jest długa, natomiast po otwarciu powinna być ona przechowywana w warunkach chłodniczych przez bardzo krótki czas. Ważnym aspektem przemawiającym na korzyść karm mokrych jest to, że proces przetwórczy – sterylizacja w mniejszym stopniu niż ekstruzja w przypadku karm suchych wpływa na straty wartości odżywczej gotowego produktu.

Jaką karmę mokrą wybrać?

Pojawia się tu dość istotne zagadnienie: jaki rodzaj karmy mokrej wybrać, aby mieć pewność, że jej jakość będzie odpowiednia. Jakość karmy mokrej jest determinowana przez zawartość wszystkich składników odżywczych pochodzących głównie z mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego przy jednoczesnym braku substancji niepożądanych, tj. substancji zapachowych, poprawiających smak, syntetycznych witamin czy składników mineralnych będących wynikiem reakcji chemicznych. Właściciel kota ma do wyboru trzy podstawowe typy karm mokrych: 1) bardzo dokładnie zmielony bądź zhomogenizowany pasztet, 2) „kawałki” karmy w sosie lub zalewie oraz 3) karmę w postaci grubozmielonej mieszaniny surowców, w której można zidentyfikować poszczególne surowce, zarówno pochodzenia mięsnego, jak i warzywnego. Jeżeli każda z karm jest zadeklarowana jako karma pełnoporcjowa, nie ma wystarczających dowodów na to, żeby którąś z nich faworyzować – każda ma bowiem dostarczyć składniki odżywcze, zapewniając prawidłowy przebieg procesów metabolicznych.

Pojawiają się jednak wątpliwości odnośnie do wpływu stopnia rozdrobnienia na wykorzystanie składników odżywczych w przewodzie pokarmowym kota oraz – chyba najważniejsze pytanie – czy w bardzo dokładnie zmielonym „kawałku karmy w zalewie” producent zawarł surowce pochodzenia mięsnego w ilości satysfakcjonującej i niezbędnej z żywieniowego punktu widzenia.

Produkcja tych „mięsnych kawałków” w zalewie wymaga dodania do surowców pochodzenia mięsnego substancji niezbędnych z technologicznego punktu widzenia, wśród których najistotniejsze wydają się skrobia, zagęstniki i substancje poprawiające wodochłonność – wszystkie wpływają za zmniejszenie jakości odżywczej gotowej karmy. Dodatek łatwostrawnej skrobi zwiększa wartość energetyczną karmy, przyczyniając się do zwiększenia ilości energii metabolicznej i bezpośrednio do powstawania nadwagi i otyłości u kotów dorosłych, a w przypadku kotów rosnących – do niezrównoważonego, zbyt intensywnego wzrostu masy ciała. Zakładając, że węglowodany w diecie kota powinny stanowić minimum niezbędne, to ten rodzaj karmy generuje konieczność dodawania do karmy ze względów technologicznych dużych ilości węglowodanów. Sposób produkcji karmy mokrej typu „mięsne kawałki” – wcześniejsze dokładne mielenie, formowanie, wstępne pieczenie, dodawanie przygotowanej zalewy, końcowa sterylizacja – powoduje, że może być ona zaliczana do karmy wysokoprzetworzonej – a to całkowicie różni ten rodzaj karmy od założeń karmy domowej, bazującej głównie na produktach nieprzetworzonych bądź minimalnie przetworzonych.

Kontrowersje wzbudza także rodzaj karmy mokrej, która przez zastosowanie bardzo zaawansowanej technologii przetwórczej pozwala osiągnąć w końcowym etapie produkcji produkt tzw. teksturowany. Są to łudząco przypominające kawałki mięsa idealne w kształcie i teksturze „kęsy”, które zalane aromatycznym sosem do złudzenia przypominają kawałki ugotowanego mięsa z widocznymi strukturami włókien. Nieświadomy właściciel może traktować taką karmę jako rzeczywiste „kawałki mięsa w sosie” i przez to nie będzie on postrzegał innych karm mokrych jako atrakcyjnych. Zasygnalizowany problem zdaje się realnie wpływać na dostrzeganie przez konsumenta produktów „prawdziwych”, które po obróbce termicznej stają się mniej atrakcyjne dla opiekunów.

Alternatywą dla powyższych produktów jest karma mokra, która powstała przez zmieszanie ze sobą grubozmielonego mięsa i surowców pochodzenia zwierzęcego, wśród których istnieje możliwość rozróżnienia poszczególnych surowców. Taka forma karmy w największym stopniu przypomina karmę domową oraz wyklucza możliwość wykorzystania w procesie technologicznym surowców i substancji, których w diecie psa nigdy nie było. W segmencie tych karm można znaleźć także takie, które mają kawałki mięsa w sosie. I w ich przypadku to określenie jest jak najbardziej prawdziwe, a opiekun, otwierając opakowanie takiej karmy, widzi nierówne, ale prawdziwe kawałki tkanki mięśniowej.

Sos i smakowitość karmy

Ważnym czynnikiem decydującym o smakowitości karm mokrych dla kotów jest obecność sosu. Jego skład w największym stopniu decyduje o atrakcyjności sensorycznej danej karmy – przynajmniej tak nam się wydaje. Powstaje on jako naturalna konsekwencja sterylizacji karmy mokrej, a jego składem można manipulować przez dobór surowców w jak największej ilości należących do kategorii surowcowej: mięso i produkty pochodzenia zwierzęcego. Ze względów smakowych koty preferują białko zwierzęce, a prawdopodobnie decyduje o tym duża zawartość glutaminianu w mięsie, który pobudza kubki smakowe wrażliwe na smak umami. Smak umami jest jednym z pięciu podstawowych smaków odbieranych przez kubki smakowe zlokalizowane na języku oraz przez receptory kwasu glutaminowego. Dla odróżnienia został odseparowany od smaku słonego. Ważnym czynnikiem poprawiającym smakowitość sosu jest jego temperatura. Karmy mokre o temperaturze pokojowej są traktowane jako bardziej atrakcyjne dla kotów. Dodatkowo sos powstający w czasie obróbki termicznej może być nośnikiem ważnych dla kota składników tłuszczowych, witaminowych czy funkcjonalnych.

Zainteresowanie karmami mokrymi

W ostatnim czasie można zauważyć wzrost zainteresowania karmami mokrymi. Według Euromonitor International w roku 2011 suma wydatków w segmencie karm suchych wyniosła 376,3 mln zł, podczas gdy w segmencie karm mokrych – 374,8 mln zł, natomiast procentowy wzrost sprzedaży w segmencie karm mokrych zanotował najwyższy wzrost wśród wszystkich rodzajów karm dla zwierząt towarzyszących. Powodów zainteresowania może być kilka: od wzrostu świadomości właścicieli na temat istotności jakości żywienia psa lub kota po dostępność jednostkowych formatów kuszących widokiem kawałków mięsa na opakowaniach. Najważniejszym jednak czynnikiem może być zmiana postrzegania karmy mokrej jako produktu wyprodukowanego z najgorszej jakości surowców – chociaż i w tym aspekcie można dyskutować. Ponieważ karmy mokre – przynajmniej niektóre z nich – w chwili obecnej są produkowane z najwyższej jakości surowców pochodzenia zwierzęcego – zyskują rzesze zwolenników. Świadomość, że ich skład, rodzaj obróbki, brak substancji dodatkowych w największym stopniu przypominają karmę domową, powoduje wzrost zainteresowania tego typu produktami jako najlepszą formą żywienia kota. Dodatkowo w segmencie karm mokrych pojawiają się opakowania jednostkowe w postaci saszetek, aluminiowych tacek, które uatrakcyjniają i poprawiają wygodę ich stosowania.

Ze względu na fakt, że właściciele najczęściej stosują konsekwentnie tylko jeden model żywienia, istotne jest, aby wybrana karma nie zawierała obcych substancji albo żeby ich ilość była jak najmniejsza. Co prawda, regulacje prawne dopuszczają do użycia tylko te substancje dodatkowe i ich dopuszczalne ilości, co do stosowania których nie ma dotychczas dowodów naukowych, że są niebezpieczne, to biorąc pod uwagę długi okres stosowania (cały czas życia kota), ważne jest, aby karma – niezależnie od rodzaju – była bezpieczna i pozbawiona substancji dodatkowych.

Apel do właścicieli kotów

Wybierajmy te karmy, które w swoim składzie posiadają surowce w najmniejszym stopniu przetworzone, ilość substancji dodatkowych jest zminimalizowana lub są one całkowicie wykluczone, a postacią przypominają karmę domową, uważaną za najbardziej dostosowaną do przemian metabolicznych zachodzących w przewodzie pokarmowym kota. Owszem, ważnym aspektem jest wygoda w stosowaniu karm gotowych, ale przy ich wyborze należy kierować się wiedzą oraz świadomością, że stosowanie karmy o niskiej jakości przez cały okres życia kota w sposób bezpośredni na tę długość może wpływać.