Autor prof. dr hab. Piotr Ostaszewski
Zakład Dietetyki, Katedra Nauk Fizjologicznych
Wydział Medycyny Weterynaryjnej, SGGW w Warszawie
Każdy opiekun psa chciałby, aby jego pupil cieszył oko piękną, obfitą szatą włosową. Jest to szczególnie istotne w przypadku ras długowłosych, u których kondycja włosa decyduje o wyglądzie czworonoga. Poszukując szamponów, odżywek i innych kosmetyków mających poprawić jakość psiej sierści, klienci bardzo często zapominają jednak o najważniejszym, a mianowicie o roli prawidłowego odżywiania. Jeśli dieta psa będzie niewłaściwa, to nie pomogą nawet najdroższe i najlepsze preparaty. Zdrowa sierść to zdrowa skóra, a zdrowie tej ostatniej zaczyna się… w psiej misce.
Skóra to lustro zdrowia
Skóra utrzymuje równowagę między środowiskiem, w którym przebywa zwierzę, a wnętrzem organizmu. Nie wszyscy zdają sobie sprawę, że skóra i sierść psa są jego największym narządem. U szczeniąt skóra i sierść obejmuje 24% ich masy ciała, a u osobników dorosłych spada do około 12%. Chociaż zdrowa skóra jest stosunkowo cienka, to jednak doskonale pełni swoje funkcje ochronne. Jest to możliwe dzięki warstwie rogowej naskórka, w której znaczącą rolę odgrywają lipidy oraz keratynocyty mające ogromny wpływ na utrzymanie właściwego nawilżenia skóry. Do najważniejszych lipidów tworzących barierę naskórkową należą ceramidy, kwasy tłuszczowe (głównie kwas linolowy) oraz sterole (cholesterol i estry cholesterolu). Dzięki tym związkom macierz międzykomórkowa skóry ma swoistą, regularną strukturę blaszek lipidowych, co bardzo ułatwia zatrzymywanie wody w naskórku.
Oprócz wspaniałego wyglądu, skóra u psa odgrywa niezwykle ważną rolę w utrzymaniu ogólnej dobrej kondycji – jest odpowiedzialna za ochronę przed zranieniem lub infekcją, pomaga regulować temperaturę, a także stanowi pierwszą barierę ochronną.
Sierść natomiast izoluje ciało i chroni skórę przed uszkodzeniami spowodowanymi wysoką i niską temperaturą, światłem słonecznym i czynnikami drażniącymi. Można powiedzieć, że skóra i lśniąca sierść są najbardziej widocznym znakiem ogólnej dobrej kondycji zwierzęcia, są lustrem, w którym odbija się zarówno zdrowie psa, jak i jakość diety, którą to zwierzę spożywa.
Choroby skóry są jednym z najtrudniejszych diagnostycznie wyzwań w praktyce lekarza weterynarii. Przypadki dermatologiczne stanowią ponad połowę wszystkich porad udzielanych w gabinetach weterynaryjnych. Ogromna różnorodność czynników etiologicznych, często nietypowe objawy kliniczne, a także trudny do przewidzenia przebieg chorób spowodowały, że w niektórych krajach dermatologia weterynaryjna jest traktowana jako osobna specjalizacja.
Prawidłowe żywienie
Skład diety istotnie wpływa na prawidłową przemianę materii w skórze. Dieta psa powinna być tak skomponowana, aby zawierała wszystkie niezbędne składniki i – co jest szczególnie ważne – we właściwych proporcjach. Niedobór nawet jednego składnika może prowadzić do wystąpienia poważnych zaburzeń dermatologicznych. Dlatego niesłychanie trudno jest postawić, tylko na podstawie objawów klinicznych, właściwe rozpoznanie przyczyn choroby. Ponadto niedobór lub nadmiar jednego składnika mogą prowadzić do załamania się równowagi innych substancji, co powoduje, że kliniczne objawy są raczej wypadkową wzajemnych relacji niż pierwotnych niedoborów.
Jerzy Nieradzik
Dyrektor Vitaktaft Polska
,,BEEF STICK SUPERFOOD – dla zdrowej skóry i lśniącej sierści!
Beef Stick – dwie nowe odsłony popularnych kabanosów dla psa! Z nasionami chia i marchewką, bogaty w karoten i kwasy tłuszczowe Omega-3, dla zdrowej skóry i pięknej, błyszczącej sierści. Z groszkiem i żurawiną, bogaty w wysoką zawartość białka i antyoksydantów, dla wspierania naturalnych mechanizmów obronnych komórek.
Wysoka zawartość mięsa, BEZ zawartości cukru, BEZ zawartości sztucznych barwników i konserwantów. Idealne jako przekąska między głównymi posiłkami.”
Zdrowa skóra to sygnał zbilansowanej, dobrej jakościowo diety. Większość chorób skóry wynikających z niedoborów żywieniowych klasyfikuje się na podstawie niedoboru określonych składników w diecie bądź też zaburzonych relacji między tymi składnikami. Przykładem zmian o charakterze niedoborowym mogą być objawy przetłuszczenia sierści i wyłysienia, szczególnie na głowie, uszach i kończynach u psów otrzymujących pokarm o zbyt małej ilości witaminy E. Z kolei niedobór cynku może być spowodowany obecnością w niektórych pokarmach (na przykład białko sojowe) związków fitynowych, które tworzą z cynkiem nierozpuszczalne, a więc niewchłanialne kompleksy. Również zbyt duża zawartość wapnia i miedzi w pokarmie ogranicza wchłanianie cynku.
Głównymi problemami żywieniowymi, odgrywającymi istotną rolę w dermatologii są: alergie i nietolerancje pokarmowe, atopowe zapalenie skóry, względne lub bezwzględne niedobory kwasów tłuszczowych,
białka, cynku, miedzi, witamin A, B, E oraz nadmiar witaminy A.
Alergia i nietolerancja pokarmowa
Ważne jest umiejętne rozróżnianie tych dwóch pojęć. Klasyczna alergia pokarmowa to reakcja organizmu następująca wkrótce po tym, jak alergen dostaje się do organizmu. Jest to tradycyjna, anafilaktyczna reakcja organizmu na czynniki pokarmowe. Reakcja ta jest oparta na przeciwciałach klasy IgE, a objawy są związane z wydzielaniem histaminy. Znacznie częściej jednak niektóre pokarmy wywołują negatywne reakcje organizmu z opóźnieniem, a ich działanie jest widoczne dopiero po kilku godzinach czy nawet dniach. Taki rodzaj reakcji na pokarm jest określany mianem nietolerancji pokarmowej. Obok opóźnionej reakcji na antygen, nietolerancji pokarmowej towarzyszy wiele przykrych objawów i schorzeń, które utrzymują się przez wiele miesięcy, a nawet lat, ponieważ nie są kojarzone z przyjmowanym pokarmem.
Mechanizm wytwarzania nietolerancji pokarmowych opiera się na wytwarzaniu przeciwciał typu IgG. Objawy są związane z tworzeniem kompleksów przeciwciało – antygen, które są wydalane z organizmu lub odkładane w tkankach, stąd obserwowana różnorodność objawów.
Jak należy postępować po stwierdzeniu nietolerancji pokarmowej u psa? Najlepszym sposobem jest zastosowanie diety eliminacyjnej. Pierwszym etapem jest analiza tego, co zwierzę je, bo nietolerancja pokarmowa może wynikać z podawania karmy podstawowej albo z tego, co zwierzę otrzymywało dodatkowo. Wiele psów jest karmionych jedzeniem dla ludzi, co wiąże się z powszechnym zwyczajem podawania zwierzętom przekąsek. Wywiad z właścicielem jest tu bardzo ważny, ponieważ trzeba ustalić, czy nietolerancja wynika z pokarmów, które zostały przypadkowo dostarczone, czy też jest to reakcja wynikająca z podawania karmy, która jest zwierzęciu oferowana codziennie, a karma ta zawiera składniki wpływające na powstawanie objawów nietolerancji pokarmowej.
Poszczególne etapy postępowania, patrząc już przez pryzmat diety eliminacyjnej, wyglądają w ten sposób, że trzeba podać psu karmę z takimi składnikami, których dotychczas zwierzę nie otrzymywało. Chodzi o podstawowe składniki karmy, takie jak białka, węglowodany i tłuszcze. Postępowanie opiekuna psa powinno polegać na dokładnej analizie podawanej karmy dla psa alergika, czyli analizie jej składu. Na przykład jeżeli dotychczas pies był karmiony kurczakiem, jagnięciną, wołowiną i drobiem, to rozpoczynamy próby z nową karmą zawierającą inne białko, i w tym przypadku podajemy rybę. Na rynku są dostępne karmy monobiałkowe, których producenci podają, że zawierają jedynie rybę, np. tuńczyk i ryż.
Klasyczna dieta eliminacyjna jest stosowana najczęściej przez 8–12 tygodni. W tym czasie podajemy monobiałkową hipoalergiczną karmę z odmiennymi źródłami białka, węglowodanów i tłuszczów. Następnie zaczynamy stosować próby prowokacyjne, czyli stosowaną dietę monobiałkową uzupełniamy o kolejne składniki, np. mięso kurczaka.
Dalej postępujemy podobnie jak w pierwszym etapie: pilnujemy, aby pies dostawał tę nową karmę wzbogaconą kurczakiem przez co najmniej 4–6 tygodni. Jest to minimalny czas reakcji na nowy składnik i należy go bezwzględnie przestrzegać. Dodatkowo na etapie wyboru pierwszego składnika możemy wybrać do prób eliminacyjnych albo białko zwierzęce, np. z kurczaka, albo białko hydrolizowane. Białko to zawiera rozbite cząsteczki białka, które są łatwiej przyswajalne. Po wybraniu składnika do prób podajemy go psu i obserwujemy reakcje. Jeżeli w czasie 4–6 tygodni nie wystąpiły objawy wskazujące na nietolerancję pokarmową, to włączamy kolejny składnik i tak postępujemy aż do momentu, kiedy stworzymy bazę pokarmów, którą zwierzę może przyjmować bez objawów nietolerancji.
Po cyklu prób eliminacyjnych, znając składniki, które są bezpieczne dla zwierzęcia, możemy w końcu wybrać karmę bytową złożoną z tych składników. Dieta eliminacyjna i próby prowokacyjne są obecnie oceniane jako najskuteczniejsza metoda leczenia w nietolerancjach i alergiach pokarmowych. Użycie tych metod pozwala w około 80% przypadków wyeliminować objawy nietolerancji lub alergii pokarmowej.
Atopowe zapalenie skóry
Atopowe zapalenie (AZS) skóry to jedna z najczęściej występujących, genetycznie uwarunkowanych dermatoz o podłożu alergicznym, przebiegająca ze świądem. W leczeniu tej choroby znaczą poprawę może przynieść odpowiednia dieta, w tym dieta eliminacyjna. Składnikami odżywczymi szczególnie polecanymi w leczeniu tej choroby są wielonienasycone kwasy tłuszczowe rodzin n-3 i n-6. Najlepsze są tłuszcze ryb morskich oraz niektóre gatunki mikroalg, natomiast oliwa z oliwek może spowodować pogorszenie stanu klinicznego. W leczeniu psów z atopowym zapaleniem skóry stosowano także preparaty roślinne na bazie azjatyckich herbat. Łagodziły one objawy chorobowe i pozwoliły na obniżenie dawek stosowanych glikokortykosteroidów.
Interesujące badania dotyczyły wykorzystania probiotycznych bakterii Lactobacillus w zapobieganiu AZS u potomstwa. Podawano je ciężarnym sukom ze skłonnością do AZS i zaobserwowano istotne ograniczenie występowania choroby w ciągu pierwszych sześciu miesięcy życia potomstwa. Wskazuje się także na potencjalny udział roztoczy magazynowych w rozwoju tej choroby. Nieprawidłowo przechowywane karmy mogą ulec zanieczyszczeniu kurzem domowym, który może być potencjalnym źródłem roztoczy. Dlatego nie należy przechowywać karm w miejscach zanieczyszczonych kurzem, takich jak piwnica czy garaż.
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe n-3
Są to pochodne kwasu α-linolenowego. Kwas ten występuje w olejach roślinnych, na przykład w oleju lnianym, natomiast najcenniejszym źródłem n-3 są jego długołańcuchowe pochodne, kwas eikozapentaenowy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA) występujące w rybach morskich, a także w algach. Kwasy te hamują procesy zapalne skóry u zwierząt domowych. U psów otrzymujących EPA i DHA obserwuje się istotne ograniczenie świądu, zmniejszone wypadanie sierści oraz poprawę stanu okrywy włosowej w porównaniu ze zwierzętami kontrolnymi.
Julia Lis
Opiekun marki PRO PLAN®
Karmy Purina® Pro Planz formułą OPTIDerma®
,,Karmy Purina® Pro Plan z zastrzeżoną formułą OPTIDerma® są polecane psom z wrażliwą skórą, widocznie wspomagają jakość sierści na przestrzeni kilku tygodni, dostępne dla psów różnej wielkości (Small Breed, Medium, Large Breed) oraz na różnym etapie życia (Puppy, Adult, Adult 7+). Skuteczna poprawa jakości i wyglądu skóry oraz sierści u psów jest możliwa dzięki zastrzeżonej kombinacji NUTRIskładników* (aminokwasów, pierwiastków śladowych, m.in. cynk, witamin, przeciwutleniaczy oraz kwasów tłuszczowych omega). Aby redukować ryzyko nadwrażliwości, karma nie zawiera białek kurczaka oraz dodatku pszenicy oraz posiada ograniczoną liczbę źródeł białka pochodzenia zwierzęcego (łosoś, jajo). Karma oferuje trzy razy wyższą podaż argininy i aminokwasów siarkowych (w porównaniu z karmami podstawowymi), aby wspomóc regenerację skóry i sierści. Podobną kombinację składników odżywczych wraz z dodatkiem naturalnego składnika – oleju lnianego, wspomagającego lepsze nawodnienie skóry, znajdziecie Państwo w ekskluzywnej karmie Purina Pro Plan Derma Care dostępnej wyłącznie w niezależnych, stacjonarnych sklepach zoologicznych.
*PURINA Patent EP01213970 B1 Russel, Young. “Method for improving the skin and coat of pets”. 2008.”
Również niektóre przypadki idiopatycznego łojotoku u psów są bardzo zbliżone do efektów niedoboru kwasów tłuszczowych w diecie i suplementacja tymi kwasami poprawia stan skóry i sierści. Rola kwasów tłuszczowych z rodziny n-3 w dermatologii obejmuje zatem regulację przepuszczalności bariery warstwy rogowej, dojrzewania i różnicowania komórek w warstwie rogowej oraz hamowania biosyntezy prozapalnych eikozanoidów. Kwasy te podwyższają także próg oparzenia słonecznego oraz wspomagają gojenie się ran.
Niedobór białka, witamin, miedzi i cynku
Niedobór białka lub białko o niskiej wartości biologicznej może wywoływać plackowate wyłysienia, łamliwość, suchość włosa oraz wzmożone linienie. Na tę dolegliwość, jako przyczynę zmian skórnych, są narażone szczególnie młode, szybko rosnące psy ras dużych. Witamina A odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie skóry oraz błon śluzowych. Zarówno jej niedobór, jak i nadmiar (objawy kliniczne są podobne) będą wyraźnie wpływały na stan skóry. Obserwujemy wzmożoną keratynizację szczególnie dotyczącą przewodów wyprowadzających gruczołów łojowych, co prowadzi do ich niedrożności. Niekiedy obserwujemy łojotokowe zapalenie skóry, szczególnie widoczne na skórze brzucha i klatki piersiowej. Witamina E, będąca naturalnym przeciwutleniaczem, oddziałuje na przemiany w skórze w ścisłym związku z selenem i nienasyconymi kwasami. Zaburzenia wzajemnych relacji tych substancji prowadzą do zmian skórnych o różnym obrazie klinicznym, m.in. nadmiar kwasów i niedobór witaminy E wywołuje zmiany łojotokowe przypominające nużycę.
Wojciech Kubak
Dyrektor handlowy
www.ara.waw.pl
,,ProNutrition Flatazor Protect Dermato dla psów
Pełnoporcjowa karma dla psów z problemami dermatologicznymi. Monobiałkowa (kaczka) i hipoalergiczna. Wpływa korzystnie na zdrowie skóry i wygląd sierści. Dzięki swoim właściwościom wspomaga i ułatwia trawienie, redukuje problemy trawienne, a także wzmacnia florę jelitową. Karma wyjątkowo smakowita. Chętnie spożywana przez psy.
Dostępna w opakowaniach 2 kg i 12 kg.
Skład: owies łuskany, odwodnione białko kaczki (15% min.), tapioka, tłuszcz z kaczki, błonnik jabłkowy, ryż, białka ziemniaczane, siemię lniane, jaja, hydrolizaty białek zwierzęcych, drożdże piwne, autolizaty z ryb (1%), nasiona ogórecznika, fruktooligosacharydy, sól morska, karczochy, rozmaryn, trudziczka, boldo, kurkuma, węgiel roślinny, ekstrakty rozmarynu.”
Niedobory witamin z grupy B są rzadkie w warunkach naturalnych. Najczęściej spotykamy się z niedoborami witaminy B2, biotyny oraz niacyny. Biotyna jest inaktywowana przez awidynę zawartą w białku jajka kurzego, stąd jej niedobory mogą wystąpić u zwierząt otrzymujących surowe jajka lub suszone białka jaja kurzego. Klinicznie niedobory objawiają się wyłysieniami. W cięższych przypadkach dochodzi do powstania zmian krostkowatych. Niedobór witaminy B2 objawia się nadmierną suchością i zmianami złuszczającymi naskórka w okolicy oczu i na skórze brzucha. U zwierząt żywionych prawidłowo praktycznie nie spotyka się niedoborów ryboflawiny.
Przyczyną zmian dermatologicznych mogą być niedobory mineralne i dlatego podawanie niektórych pierwiastków staje się koniecznością w leczeniu wspomagającym.
Podstawowymi pierwiastkami, których niedobory mogą powodować lub pogłębiać istniejące już zmiany skórne, są cynk i miedź. Niedobór miedzi występuje najczęściej przy wysokiej zawartości cynku w diecie. Klinicznie objawia się to zmianami w okrywie włosowej, która staje się matowa i szorstka. Występują zmiany elastyczności skóry oraz jej odbarwienia. Z kolei niedobór cynku powoduje powstawanie zmian skórnych, których wygląd do złudzenia przypomina objawy dermatologiczne występujące w zaburzeniach hormonalnych lub przy zapaleniu skóry. Dieta bogata w cynk jest szczególnie wskazana u psów młodych, szybko rosnących ras, u których niedobory tego pierwiastka występują najczęściej. Psy o szczególnej predyspozycji do niedoborów cynku to alaskan malamut, husky, doberman oraz bulterier.
Elżbieta Anioł
Dyrektor handlowy
www.versele-laga.pl
,,Często stan sierści i skóry jest odzwierciedleniem kondycji psa. Spłowiała sierść lub jej nieprzyjemny zapach z reguły oznaczają, że w organizmie czegoś brakuje, najczęściej na skutek niewłaściwie zbilansowanej diety. Ponadto jedną z najczęściej występujących chorób u psów są alergie pokarmowe objawiające się uporczywym świądem i problemami skórnymi. Większości tych problemów możemy zapobiec, podając odpowiednio zbilansowaną karmę.
Opti Life to pokarmy dla psów, opracowane we współpracy z lekarzami weterynarii oraz ekspertami ds. żywienia. Formuła monobiałkowa, duża zawartość dehydratyzowanego mięsa, najwyższej jakości surowce oraz prosty i przejrzysty skład, to cechy, które wyróżniają te pokarmy na rynku karm dla psów. Większość białka w karmie jest pochodzenia zwierzęcego, czyli o wysokiej wartości biologicznej. Pokarmy te są bezglutenowe, a jedynym zbożem jest lekkostrawny ryż, który znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia alergii pokarmowych. Ponadto, dla psów o suchej skórze i matowej sierści Versele-Laga oferuje karmę Opti Life „SKIN CARE”. Łosoś i olej z łososia zawarty w tej karmie, uzupełnione o biotynę i dodatek łatwo przyswajalnego cynku oraz miedzi, zapewnią zdrową skórę i przywrócą naturalny blask sierści.”
W podsumowaniu należy stwierdzić, że żywienie zwierząt z chorobami skóry powinno być dostosowane do ogólnego stanu zdrowia. Dobrze zbilansowana, pełnowartościowa dawka żywieniowa powinna pokrywać przede wszystkim zapotrzebowanie bytowe organizmu, a jednocześnie w miarę możliwości wspierać siły obronne psa. Gotowe karmy dla zwierząt, odpowiednio dobrane do potrzeb żywieniowych zwierząt w różnym wieku, stanowią skuteczny środek zapobiegawczy. Obecnie na rynku znajduje się szeroka gama karm leczniczych stosowanych w problemach dermatologicznych. Zaleca się, aby były one stosowane po konsultacji z lekarzem weterynarii. Dużo trudniejsze jest żywienie zwierząt z problemami skórnymi dietą przygotowywaną w domu. Tu porada lekarza weterynarii jest absolutnie niezbędna.
