Dieta ketogenna, czyli oparta głównie na produktach mięsnych i tłuszczowych pochodzenia zwierzęcego, jest obecnie niezwykle popularna w żywieniu człowieka. Traktuje się ją przede wszystkim jako skuteczną dietę odchudzającą. Wiele osób usiłuje przenieść te same mechanizmy na żywienie swoich czworonożnych pupili. Czy jednak w przypadku psów taki rodzaj diety ma sens? I czy rzeczywiście przyniesie ona zamierzone efekty?
dr n. wet. Agnieszka Kurosad*, prof. dr hab. Michał Jank**
* Vet Planet Sp. z. o.o., Łomianki
** Zakład Farmakologii i Toksykologii
Instytut Medycyny Wet. SGGW w Warszawie
Na czym polega dieta ketogenna?
Dieta ketogenna, ketogeniczna (ketogenic diet, KD) to dieta wysokotłuszczowa i niskowęglowodanowa, której podawanie powoduje wprowadzenie organizmu w stan tzw. ketozy żywieniowej. Zawiera ona taką ilość tłuszczów i węglowodanów, która odpowiada około 50–60% dziennego zapotrzebowania na tłuszcz i 10% zapotrzebowania na węglowodany dla dorosłego człowieka. W klasycznej diecie ketogennej stosunek tłuszczów do węglowodanów wynosi 4:1, ale w tej chwili istnieje kilka jej modyfikacji, które różnią się między sobą stosunkiem wskazanych makroskładników. Przykładem jest zmodyfikowana dieta Atkinsa (1:1), dieta ketogenna z wykorzystaniem średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych (medium chain triglicerydes, MCT) oraz dieta ketogenna o niskim indeksie glikemicznym.
W przypadku klasycznej diety ketogennej dzienny procentowy udział energii z tłuszczu wynosi 90%. Natomiast dla diety MCT wynosi on 73%, przy czym 30–60% tłuszczów powinno pochodzić z triglicerydów o średniej długości łańcucha węglowego. W przypadku zmodyfikowanej diety Atkinsa 65% dziennego zapotrzebowania energetycznego pokrywają tłuszcze. Dieta o niskim indeksie glikemicznym pozwala na spożywanie największej ilości makroskładników innych niż tłuszcz. Tłuszcze jednak powinny stanowić 60% dziennego zapotrzebowania energetycznego. Ta dieta dopuszcza jednak wyłącznie produkty o indeksie glikemicznym mniejszym niż 50 (Pondel 2020).
W większości typów diety ketogennej stosowanej w żywieniu człowieka wykorzystuje się następujące produkty spożywcze: śmietana, boczek, jajka, majonez, warzywa nieskrobiowe, sery, tłuste mięsa i ryby, a także gotowe preparaty, z których można samodzielne komponować dietę.
Stosowanie diety ketogennej wiąże się z przestawieniem organizmu z wykorzystywania energii z węglowodanów na tłuszcze. Ograniczenie podaży węglowodanów z jednoczesnym zwiększeniem spożycia tłuszczów powoduje zmniejszenie wydzielania insuliny, co stymuluje wątrobę do utleniania kwasów tłuszczowych (KT) i produkcji ciał ketonowych. Powstałe beta-hydroksymaślan (BHB), aceton i acetooctan stają się alternatywnym substratem do produkcji energii.
FOLK Wielkopolska kaczka z królikiem z dodatkiem aromatycznych jabłek i majeranku 1,6 kg, pupilkarma.pl
Psy i koty potrzebują ponad 40 różnych składników pokarmowych skomponowanych w odpowiednich ilościach i proporcjach. FOLK Wielkopolska kaczka z dodatkiem aromatycznych jabłek i majeranku dzięki doskonałemu składowi skomponowanemu przez naukowców z Pupil Instytutu Żywienia Zwierząt zapewnia zwierzęciu odpowiednią ilość białka i tłuszczu, które pochodzą z delikatnego mięsa kaczki i królika, którego mięso charakteryzuje się niskim potencjałem alergicznym. Bezzbożowa receptura zmniejsza ryzyko wystąpienia reakcji alergicznych, a lekkostrawne ziemniaki zapewniają odpowiednią ilość niezbędnego dla trawienia błonnika.
Współczesny prosument wie, że najwyższym parametrem jakości karmy jest strawność, a co za tym idzie, przyswajalność składników. Wysoki współczynnik strawności karmy linii FOLK doskonale obrazuje właściwa konsystencja stolca zwierzęcia, dlatego świadomy prosument chętnie sięga po nasze produkty.
Kiedy stosuje się dietę ketogenną?
Dieta ketogenna u ludzi ma głównie zastosowanie w leczeniu padaczek, szczególnie tych lekoopornych. Ograniczenie występowania drgawek wynika prawdopodobnie z przestawienia metabolizmu komórek nerwowych mózgu z wykorzystywania glukozy na spalanie ciał ketonowych. Ograniczenie glikolizy powoduje zmniejszenie stężenia ATP w cytoplazmie komórek i otwarcie kanałów potasowych zależnych od ATP. Różnica między ładunkami po obu stronach błony komórkowej utrudnia jej pobudzenie, a dodatkowo dochodzi do zwiększenia produkcji acetylo-CoA i w konsekwencji syntezy kwasu gamma-aminomasłowego (GABA), którego zadaniem jest hamowanie pobudzenia.
Ograniczenie drgawek może również wynikać z oddziaływania wolnych kwasów tłuszczowych na błony komórkowe neuronów, jak również z samego ograniczenia ilości dostarczanej komórkom glukozy. Niezależnie od mechanizmu działania diety widocznym efektem jej stosowania jest zmniejszenie ilości i częstości występujących napadów drgawek. W badaniach u ludzi, którzy stosowali dietę ketogenną, efekt zmniejszenia pobudzenia układu nerwowego występował po około dwóch tygodniach podwyższonego stężenia ciał ketonowych we krwi. Niemniej w praktyce jest to bardzo trudna i wymagająca dieta, ponieważ okazuje się, że nawet niewielkie przekroczenie dopuszczalnej ilości węglowodanów lub spożywanie zbyt dużej ilości białka powodują zahamowanie produkcji ciał ketonowych. Wówczas u pacjentów obserwuje się nawrót objawów choroby nawet w ciągu kilkudziesięciu minut od spożycia większej ilości węglowodanów. Dlatego bardzo ważne jest regularne monitorowanie stanu ketozy, co pozwala indywidualnie dostosować protokół żywieniowy do konkretnego pacjenta.
Tę dietę stosuje się również we wspomaganiu leczenia onkologicznego niektórych nowotworów układu nerwowego. W tym przypadku ograniczenie możliwości wykorzystania glukozy przez nowotwór przy jednoczesnym zapewnieniu organizmowi odpowiedniej ilości energii z tłuszczu może znacząco poprawić stan pacjenta. Istnieją również doniesienia o możliwości wykorzystania tej diety we wspomaganiu terapii choroby dwubiegunowej i innych.
Zuzanna Rapacz
Specjalista ds. rozwoju produktu
Dieta ketogenna nie musi od razu oznaczać całkowitych wyrzeczeń i nawet podczas jej stosowania warto urozmaicić dietę pupila o naturalne przysmaki oraz gryzaki.
Marka Petmex ma w swojej ofercie szeroki wybór produktów, które są kompatybilne z tym sposobem żywienia. W roli gryzaków fantastycznie sprawdzi się cała linia naturalnych gryzaków Petmex, która obejmuje ponad 100 różnych produktów, z czego niemal wszystkie są monobiałkowe – przyjazne alergikom. Dlatego z pewnością każdy pies znajdzie coś idealnego dla siebie – czy to bardzo wybredny maltańczyk, czy dog niemiecki z nietolerancją białka wołowego, a regularnie podawane naturalne gryzaki zadbają o ich komfort behawioralny i zdrowie jamy ustnej.
Idealnym przysmakiem do stosowania w przypadku diety ketogennej będą mięsne paski, natomiast do nagradzania podczas szkolenia lub wzmacniania pożądanych zachowań świetnie sprawdzą się trenerki – oba te produkty, które znajdują się w asortymencie firmy Petmex, są bardzo uniwersalne: wszystkie są monobiałkowe, mają krótkie, przyjazne składy, a także, co najważniejsze – smak, za którym psiaki szaleją.
Niemniej należy zaznaczyć, że tego rodzaju dieta o bardzo wysokiej zawartości tłuszczu jest w przypadku człowieka obarczona wysokim ryzykiem wystąpienia zaburzeń gospodarki lipidowej i przedwczesnej miażdżycy.
Kwasy tłuszczowe w diecie ketogennej
Zasadnicze znaczenie w diecie ketogennej mają średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe (MCT). Zazwyczaj występują one w postaci mieszanin składających się z około 30–70% kwasu oktanowego i 30–70% kwasu dekanowego (kwasy tłuszczowe C8 – kaprylowy i C10 kaprynowy). Te preparaty przewidziane dla ludzi mają postać bezsmakowych olejów lub proszków, które można dodawać do posiłków lub podawać poprzez sondę nosową, żołądkową itd. Ich zaletą jest to, że są wchłaniane bezpośrednio do krwi, a w mózgu mogą być wykorzystywane przez komórki nerwowe jako źródło energii zamiast glukozy. W badaniach u psów z lekooporną padaczką, które otrzymywały karmę komercyjną z 5,5% zawartością MCT przez 90 dni, wykazano, że dodatek ten nie miał wpływu na paramenty metaboliczne czy smakowitość karmy w porównaniu z pokarmem stosowanym standardowo (Law i wsp. 2018). Wykazano natomiast, że u 47% osobników biorących udział w badaniu częstość napadów drgawkowych zmniejszyła się o ponad połowę, a u trzech psów napady w ogólne nie wystąpiły w tym okresie. Dodatkowo zaobserwowano również anksjolityczne działanie zastosowanego dodatku MCT u psów (Paker i wsp. 2016). W innym badaniu z wykorzystaniem karmy z 6,5% dodatkiem MCT stwierdzono zmniejszenie częstości napadów o 33% w ciągu trzech miesięcy stosowania wskazanej karmy (Molina i wsp. 2020). W kolejnym badaniu na psach, gdzie dodatek MCT stanowił 9% ich dziennego zapotrzebowania na energię (DER), również uzyskano znaczące zmniejszenie średniej liczby napadów drgawek. Dodatkowo zauważono poprawę funkcji poznawczych u badanych psów (Berk i wsp. 2021). Bardzo ciekawy przypadek dotyczył psa z silną, lekooporną padaczką, któremu wprowadzono zmodyfikowaną dietę ketogenną Atkinsa zawierającą 15% dodatek MCT. U tego osobnika przez cały okres stosowania diety, tj. przez 33 tygodnie, nie występowały napady drgawek (Masino 2019).
Zarówno u ludzi, jak i u zwierząt wykazano, że spożywanie diet zawierających średniołańcuchowe kwas tłuszczowe MCT ma działanie neuroprotekcyjne. Niemniej, jak wspominano wyżej, stosowanie takiej diety powoduje pewne zmiany metaboliczne (głównie w profilu lipidowym). Dlatego nadal trwają badania mające na celu dokładne wyjaśnienie odpowiedzi metabolicznej na stosowaną dietę ketogeniczną w modelach chorób neurologicznych u psów, co pozwoli na dobranie jak najbardziej optymalnej dietoterapii.
Piśmiennictwo
1. Berk B.A., Packer R.M.A., Law T.H., Wessmann A., Bathen-Nöthen A., Jokinen T.S. et al., Medium-chain triglycerides dietary supplement improves cognitive abilities in canine epilepsy, Epilepsy Behav, 2021;114:107608.
2. Han F.Y., Conboy-Schmidt L., Rybachuk G., Volk H.A., Zanghi B., Pan Y., Borges K., Dietary medium chain triglycerides for management of epilepsy: New data from human, dog, and rodent studies, Epilepsia, 2021;62:1790–1806, DOI: 10.1111/epi.16972.
3. Law T.H., Volk H.A., Pan Y., Zanghi B., Want E.J., Metabolic perturbations associated with the consumption of a ketogenic medium chain TAG diet in dogs with idiopathic epilepsy, Br J Nutr, 2018;120:484–490.
4. Masino S.A., Freedgood N.R., Reichert H.R., Director C.J., Whittemore V.H., Zupec-Kania B., Dietary intervention for canine epilepsy: two case reports, Epilepsia Open, 2019;4:193–199.
5. Molina J., Jean-Philippe C., Conboy L., Añor S., Fuente C., Wrzosek M.A. et al., Efficacy of medium chain triglyceride oil dietary supplementation in reducing seizure frequency in dogs with idiopathic epilepsy without cluster seizures: a non-blinded, prospective clinical trial, Vet Rec, 2020;187(9):356.
6. Packer R.M.A., Law T.H., Davies E., Zanghi B., Pan Y., Volk H.A., Effects of a ketogenic diet on ADHD-like behavior in dogs with idiopathic epilepsy, Epilepsy Behav, 2016;55:62–68.
7. Pondel N., Liśkiewicz A., Liśkiewicz N., Dieta ketogeniczna – mechanizm działania i perspektywy zastosowania w terapii: dane z badań klinicznych, Postępy biochemii, 2020. 66.3: 270–286. https://doi.org/10.18388/pb.2020_342.
