Od czasu wybuchu epidemii ptasiej grypy typu A (HPAI H5N1) u bydła mlecznego w USA w marcu 2024 r. wiadomo, że wirusem zaraziły się dziesiątki kotów, w tym koty hodowlane i zdziczałe, koty domowe oraz duże koty w ogrodach zoologicznych i na wolności (np. tygrysy, lamparty, rysie). Do tej pory HPAI H5N1 zidentyfikowano u co najmniej 26 gatunków dzikich ssaków w Stanach Zjednoczonych. Koty były już znane z podatności na wirusa H5N1, a kilka przypadków kotów było powiązanych z ekspozycją na drób lub dzikie ptaki, zanim wybuchła epidemia u bydła. Ostatnie doniesienia wskazują na powiązanie przenoszenia choroby z kocią dietą.
Tekst: Joanna Zarzyńska
Badania naukowe
Naukowcy analizują dane zebrane na przestrzeni ostatnich 20 lat dotyczące przypadków ptasiej grypy u kotów. Jedna z najnowszych publikacji1 zespołu dr Coleman z Wydziału Zdrowia Globalnego, Środowiskowego i Zawodowego Szkoły Zdrowia Publicznego UMD wykazała, że z 607 przypadków u kotów aż połowa zakończyła się śmiercią zwierzęcia (przeanalizowano dane z 18 krajów, śmiertelne przypadki dotyczyły 18 gatunków kotów). W Polsce zaniepokojenie wywołały przypadki zachorowań z czerwca 2023 r. (28 kotów domowych i karakal). Badacze z Polski otrzymali wówczas pięć zamrożonych próbek mięsa od jednego z opiekunów kotów i wykryli wysoki poziom wirusowego RNA w jednej z nich, którą było mięso kurczaka zakupione jako świeże do spożycia przez ludzi. Zakażenia kotów H5N1 odnotowano także w Finlandii, we Francji, Włoszech, w Peru i Korei Południowej u 5 gatunków kotowatych (135 kotów domowych, 2 bobcatów, 1 rysia, 1 karakala i 1 lwa). Ogrody zoologiczne, schroniska dla zwierząt i obszary wiejskie, takie jak gospodarstwa rolne i grunty prywatne, były najczęstszymi miejscami, w których zgłaszano zakażenia AIV u kotów.
Naukowcy uważają, że te dane mogą być niedoszacowane, ponieważ brak jest aktywnego monitoringu zachorowań i faktyczna liczba zachorowań może być wyższa, szczególnie że śmiercionośny dla kotów szczep grypy jest wysoce zaraźliwy. Jak koty mogą się zarażać? Poprzez zjadanie zarażonych ptaków (koty wychodzące polujące), poprzez zjadanie surowego mięsa drobiowego, poprzez picie surowego mleka pochodzącego od zakażonych krów oraz poprzez kontakt z innymi zakażonymi kotami (dotyczy zarówno kotów domowych, jak i dzikich). Przypadki wykrycia H5N1 odnotowano również u myszy domowych i myszaków (ang. deer mice) w Nowym Meksyku, Kolorado i Waszyngtonie, które mogą potencjalnie służyć jako dodatkowa droga przenoszenia wirusa na koty domowe.
Podkreślono, że w ostatnich dwóch latach liczba zakażeń u kotów drastycznie wzrosła. Ponieważ wśród objawów u kotów występuje ostre zapalenie mózgu (encefalopatia), to podczas diagnostyki choroba może być mylona z wścieklizną. Inne objawy to utrata apetytu, utrata koordynacji ruchowej, drgawki. Ponadto zaobserwowano, że wieloogniskowe krwotoki i martwica w różnych narządach wraz z oskrzelowo-śródmiąższowym zapaleniem płuc przyczyniają się do śmiertelności obserwowanej u zwierząt dotkniętych zakażeniem. Zgony następują nagle. Psy również mogą zarazić się H5N1, choć zwykle wykazują łagodne objawy kliniczne i niską śmiertelność w porównaniu z kotami. Obecnie H5N1 nie został wykryty u psów w Stanach Zjednoczonych, ale w innych krajach odnotowano przypadki śmiertelne.
Zalecenia dla producentów karm dla zwierząt domowych
W związku z trwającą epidemią wysoce zjadliwej grypy ptaków (HPAI) amerykański Pet Food Institute (PFI) wzywa producentów karmy dla zwierząt domowych do wdrożenia środków bezpieczeństwa w całym łańcuchu dostaw w celu ochrony zdrowia zwierząt.
HPAI stanowi poważne zagrożenie dla zwierząt towarzyszących, głównie kotów, w wyniku kontaktu z zakażonymi ptakami dzikimi lub drobiem, kontaktu z ludźmi, odzieżą lub elementami z gospodarstw dotkniętych chorobą, piciem niepasteryzowanych produktów mlecznych lub spożywania zakażonego surowego mięsa. Amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) wraz z Amerykańskim Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC) oraz Amerykańskim Stowarzyszeniem Lekarzy Weterynarii (AVMA) zaleca ostrożność w odniesieniu do diety opartej na surowym mięsie dla zwierząt domowych ze względu na potencjalne narażenie na patogeny.
FDA ustaliła, że konieczne jest, aby producenci karm dla kotów i psów, którzy są objęci ustawą FDA Food Safety Modernization Act Preventive Controls for Animal Food (PCAF) i używają niegotowanych lub niepasteryzowanych surowców pochodzących od drobiu lub bydła (np. niegotowane mięso, niepasteryzowane mleko lub niepasteryzowane jaja), aby ponownie przeanalizowali swoje schematy bezpieczeństwa produkcji w celu uwzględnienia wirusa wysoce zjadliwej grypy ptaków (w szczególności H5N1) jako znanego lub racjonalnie przewidywalnego zagrożenia mikrobiologicznego (na podstawie analizy ryzyka).
FDA zaleca następujące praktyki w celu zminimalizowania ryzyka związanego z H5N1 w zakładach produkujących karmę dla zwierząt domowych:
Pozyskiwanie surowców wyłącznie ze zdrowych stad/ kurników.
Wdrożenie etapów przetwarzania, takich jak obróbka cieplna, która, jak wykazano, inaktywuje wirusa w mięsie, mleku i jajach.
Ustanowienie kontroli łańcucha dostaw w celu sprawdzenia, czy surowce są wolne od skażenia wirusem H5N1.
Zalecenia dla opiekunów zwierząt domowych
Aby chronić zwierzęta domowe przed ptasią grypą, opiekunowie powinni zminimalizować kontakt z dzikimi ptakami (w tym ptasimi odchodami), unikać surowej lub niedogotowanej karmy/ mięsa, podawania surowego mleka i przestrzegać zasad higieny (mycie misek). Ważnym środkiem ostrożności jest również trzymanie zwierząt domowych w zamkniętych pomieszczeniach, zwłaszcza na obszarach, na których występują ogniska choroby, oraz dezynfekcja misek na karmę i wodę. Należy przestrzegać zasad higieny własnej, której podstawą jest mycie rąk po kontakcie ze zwierzętami. Regularnie trzeba dezynfekować klatki, wybiegi i inne powierzchnie, z którymi zwierzęta mogą mieć kontakt. Opiekun powinien zwracać uwagę na potencjalne objawy ptasiej grypy u zwierząt domowych, takie jak osowiałość, zmniejszony apetyt i trudności w oddychaniu. Jeśli podejrzewasz, że Twoje zwierzę może być zarażone, natychmiast skontaktuj się z lekarzem weterynarii!
Czy grozi nam nowa epidemia?
Naukowcy wskazują, że grypa ptaków może rozprzestrzeniać się także wśród ludzi (w USA w latach 2022–2025 było to 70 przypadków), wirus nie przenosi się z człowieka na człowieka – dotychczas nie odnotowano takiego przypadku transmisji. Na razie nie odnotowuje się wysokiej śmiertelności, ale pamiętając o ostatniej pandemii Covid-19, zaleca się ściślejszy monitoring zakażeń, zwłaszcza wśród zwierząt, które są w stałym kontakcie z ludźmi, aby nie nastąpił kolejny globalny kryzys zdrowia publicznego. Pierwsze badanie, w którym odnotowano przeniesienie wirusa z kotów na ludzi, dotyczyło wybuchu epidemii H5N1 wśród tygrysów żyjących w niewoli w Tajlandii, po którym u dwojga ludzi stwierdzono serokonwersję. Drugie dotyczyło dużej epidemii H7N2 wśród kotów domowych w schronisku dla zwierząt w Nowym Jorku, gdzie zakażonych zostało dwoje ludzi, w tym odwiedzający lekarz weterynarii, który pobrał próbki od zakażonych kotów, oraz pracownik schroniska dla zwierząt narażony na kontakt z zakażonymi kotami. Naukowcy wskazują potrzebę szybkiego wdrożenia nadzoru nad zdrowiem kotów, zarówno domowych, w schroniskach, jak i dzikich (np. ogrody zoologiczne).
Literatura:
Burrough, E. R., Magstadt, D. R., Petersen, B., Timmermans, S. J., Gauger, P. C., Zhang, J., Siepker, C., Mainenti, M., Li, G., Thompson, A. C., Gorden, P. J., Plummer, P. J., & Main, R. (2024). Highly Pathogenic Avian Influenza A(H5N1) Clade 2.3.4.4b Virus Infection in Domestic Dairy Cattle and Cats, United States, 2024. Emerging Infectious Diseases, 30(7). https://doi.org/10.3201/eid3007.240508
Chen, Y., Zhong, G., Wang, G., Deng, G., Li, Y., Shi, J., Zhang, Z., Guan, Y., Jiang, Y., Bu, Z., Kawaoka, Y., & Chen, H. (2010). Dogs are highly susceptible to H5N1 avian influenza virus. Virology, 405(1), 15–19. https://doi.org/10.1016/j.virol.2010.05.024
Frymus, T., Belák, S., Egberink, H., Hofmann-Lehmann, R., Marsilio, F., Addie, D. D., Boucraut-Baralon, C., Hartmann, K., Lloret, A., Lutz, H., Pennisi, M. G., Thiry, E., Truyen, U., Tasker, S., Möstl, K., & Hosie, M. J. (2021). Influenza Virus Infections in Cats. Viruses, 13(8), 1435. https://doi.org/10.3390/v13081435
Ly, H. (2024). Highly pathogenic avian influenza H5N1 virus infection of companion animals. Virulence, 15(1), 2289780. https://doi.org/10.1080/21505594.2023.2289780
Rabalski, L., Milewska, A., Pohlmann, A., Gackowska, K., Lepionka, T., Szczepaniak, K., Swiatalska, A., Sieminska, I., Arent, Z., Beer, M., Koopmans, M., Grzybek, M., & Pyrc, K. (2023). Emergence and potential transmission route of avian influenza A (H5N1) virus in domestic cats in Poland, June 2023. Eurosurveillance, 28(31). https://doi.org/10.2807/1560-7917.ES.2023.28.31.2300390
