Prawidłowe karmienie ryb w akwarium jest kluczem do ich utrzymania w dobrej kondycji. Tylko właściwa dieta gwarantuje idealne wybarwienie ryb, odporność na choroby oraz witalność i energię. Każdy posiłek musi dostarczać podstawowych składników odżywczych, takich jak białka, węglowodany i tłuszcze. To jednak nie wszystko – nowoczesne pokarmy dla ryb akwariowych zawierają bowiem wiele dodatków funkcjonalnych, które dodatkowo wspomagają organizm ryby sprawiając, że funkcjonuje on jeszcze lepiej. A oto niektóre z nich.
Karotenoidy
Czy chcielibyście, aby Wasze ryby akwariowe były bardziej kolorowe, intensywniej wybarwione i – co więcej – by stało się to w bezpieczny i naturalny sposób? To możliwe dzięki grupie substancji zwanych karotenoidami. Do tej pory opisano ich ponad 700. Są powszechne w przyrodzie i występują zarówno w bakteriach, grzybach, glonach, roślinach wyższych jak i zwierzętach z tym, że te ostatnie nie są w stanie ich samodzielnie syntetyzować. Mówiąc wprost – aby zdobyć karotenoidy zwierzęta muszą je zjeść. I to właśnie dzięki nim zyskują intensywniejsze ubarwienie. Dotyczy to również ryb, ale jest w tym pewien haczyk. Otóż karotenoidy wybarwiają tylko ryby o barwach „ciepłych”, a więc żółte, pomarańczowe i czerwone, takie jak np. mieczyki, platki, złote gurami i wiele odmian dyskowców. Na ryby niebieskie, zielone, fioletowe nie działają. Dlaczego? Chodzi tutaj o sposób tworzenia się barw skóry ryb. Otóż mogą być one pochodzenia chemicznego lub strukturalnego. Wspomniane barwy ciepłe należą do tej pierwszej grupy. Wynikają z kumulowania w komórkach skóry ryb określonych pigmentów. Im jest ich więcej, tym ryba staje się bardziej kolorowa. A pigmenty te znajdują się właśnie w karotenoidach. Tym samym – podając karotenoidy dostarczamy „barwnika” dla skóry i poprawiamy wygląd zwierzaków w akwarium (warto dodać, że dotyczy to również skorupiaków akwariowych, w tym tak popularnych czerwonych krewetek odmian „Red Cherry”, „Sakura” czy „Crystal Red”). Tymczasem barwy „zimne” (niebieska, zielona, fioletowa) są pochodzenia strukturalnego. W skórze ryb występują bowiem białka działające jak miniaturowe pryzmaty – rozszczepiają one światło lub odbijają je. W połączeniu z nakładającymi się na siebie warstwami komórek zawierających różne barwniki nasze oko rejestruje kolor jako niebieski, zielony lub fioletowy.
Karotenoidy są gromadzone w skórze ryb w specjalnych komórkach zwanych liptoforami, które mają zdolność do kumulowania tych substancji. Wystarczy więc dostarczyć je z pokarmem, aby ryba stała się barwniejsza. Tak właśnie działają specjalistyczne pokarmy wybarwiające, aczkolwiek obecnie producenci wiodących marek często dodają karotenoidy również do standardowych karm.
Jakich surowców używa się jako źródła karotenoidów w pokarmach dla ryb akwariowych? Wybór jest tutaj ogromny, jednak do najczęściej stosowanych należą:
beta-karoten, czyli prowitamina A – jego nazwa od razu kojarzy nam się z marchewką. I bardzo słusznie, bowiem warzywo to zawiera ogromne ilości tej substancji (dzięki temu ma tak intensywny, „marchewkowy” kolor). Beta-karoten wybarwia zresztą nie tylko ryby – aby przekonać się o skuteczności jego działania wystarczy przez kilka dni z rzędu pić duże ilości soku marchwiowego. Bardzo szybko zauważymy, że nasze paznokcie i opuszki palców przebarwiają się na pomarańczowo ϑ. Na ryby działa to podobnie. Producenci pokarmów najczęściej dodają więc do nich liofilizowaną marchew. Składnik ten ma – z ich punktu widzenia – jeszcze jedną zaletę – jest stosunkowo tani i powszechnie dostępny. Niektórzy producenci alternatywnie używają czerwonej lub żółtej papryki albo dyni – wszystkie te warzywa również stanowią skarbnicę beta-karotenu. Poza tym ogromne ilości beta-karotenu znajdują się w powszechnie stosowanej w pokarmach spirulinie (patrz niżej).
astaksantyna – to kolejny czerwony barwnik występujący w naturze głównie w glonach i skorupiakach morskich (oczywiście te ostatnie posiadają go dlatego, że wcześniej zjadły wspomniane glony – bardzo duże stężenie astaksantyny zawierają chociażby jaja homarów, które – w postaci mrożonej – stanowią cenny pokarm dla mieszkańców akwariów morskich). Na skalę przemysłową produkuje się go w Norwegii, gdzie służy do karmienia hodowanych tam łososi. To właśnie dzięki astaksantynie ich mięso ma tak przyjemny, marketingowy, „łososiowy” kolor (mięso dzikich łososi jest szarawe i nie różni się znacząco barwą od mięsa standardowych ryb) – sprawia to, że lepiej się sprzedaje. Norwegowie pozyskują astaksantynę z niepozornego glona o nazwie Haematococcus pluvialis, który jest hodowany na specjalnych fermach. Następnie barwnik ten jest dodawany do pokarmów dla ryb i krewetek akwariowych. Źródłem astaksantyny w markowych pokarmach mogą być też liofilizowane organizmy morskie, takie jak kryl, krewetki czy kalanus.
kwiaty aksamitki – karotenoidy występują również w płatkach kwiatów (to właśnie one nadają im kolory). W pokarmach dla ryb stosowane są suszone i sproszkowane kwiaty aksamitki (Tagetes sp.) – pospolitej rośliny ozdobnej powszechnie uprawianej w ogrodach. W wielu miejscach na świecie kwiaty te są stosowane jako ceniona przyprawa do potraw. Doskonale wybarwiają również skórę mieszkańców akwarium.
Karotenoidy działają stosunkowo szybko – pierwsze efekty ich stosowania można zauważyć często już po 10 dniach od rozpoczęcia karmienia ryb pokarmami wybarwiającymi. Są przy tym całkowicie nieszkodliwe, co więcej, wiele z nich pełni w organizmie również dodatkowe funkcje np. jako biostymulatory odporności.
Glony
Kolejnym dodatkiem funkcjonalnym szeroko stosowanym przez wiodących producentów w karmach dla ryb są rozmaite glony. Do najczęściej dodawanych należą;
chlorella (Chlorella vulgaris) – mikroglon należący do gromady zielenic. Zamieszkuje zarówno wody słodkowodne, jak i morskie (w Polsce występuje w Bałtyku). Do celów akwarystyki jest hodowany na specjalnych fermach. Stanowi niezmiernie wartościowy składnik pokarmu, bowiem zawiera bardzo dużo łatwo przyswajalnego białka, w tym liczne aminokwasy egzogenne, niezbędne dla ryb. Poza tym w jego składzie występuje chlorofil mający działanie detoksykacyjne, przeciwzapalne i bakteriobójcze. Dodatkowo chlorella zawiera cenne kwasy tłuszczowe i liczne witaminy.
Ascophyllum nodosum – okazały glon dorastający do 2 m wysokości zaliczany do gromady brunatnic. Występuje w oceanach m. in. u wybrzeży Portugalii, Grenlandii i u północno-wschodnich wybrzeży Ameryki Północnej. Jest bardzo bogaty zarówno w makroelementy (azot, potas, fosfor) jak i mikroelementy (wapń, magnez, siarkę, mangan, miedź, żelazo, cynk). Poza tym zawiera liczne składniki, takie jak cytokininy, gibereliny, betainy, mannitol, kwasy organiczne i polisacharydy korzystnie wpływające na funkcjonowanie organizmu ryby. Dodatkowo jest bogaty w łatwo przyswajalne białka
glony kelp – grupa okazałych glonów brunatnych z rzędu listownicowców (Laminariales). Są szeroko rozsiedlone, głównie w morzach strefy chłodnej i umiarkowanej. W pokarmach dla ryb akwariowych najczęściej stosowany jest glon Laminaria digitata. Odznacza się znaczną zawartością łatwo przyswajalnych białek, w tym aminokwasów egzogennych, mikroelementów i witamin. Jest przy tym wysoce smakowity i chętnie zjadany przez rozmaite, nawet wybredne gatunki ryb.
skalinek ostrogowaty (Lithothamnium calcereum) – czerwony glon morski rosnący u wybrzeży na głębokości 15-25 m. Dorasta do 2 cm średnicy i formuje twarde plechy przypominające miniaturowe kolonie koralowców. Stanowi bardzo cenne źródło naturalnych związków mineralnych o bardzo wysokiej biodostępności, zwłaszcza wapnia (do 36% w suchej masie glona) i magnezu (do 4% w suchej masie glona), ale również manganu, molibdenu, żelaza, fluoru, miedzi, fosforu, potasu, jodu, cynku, selenu i kobaltu. Dodatkowo zawiera wiele witamin. Dzięki temu sprzyja remineralizacji organizmu ryby oraz łagodzi skórcze mięśniowe. Co więcej, stymuluje wytwarzanie czerwonych krwinek oraz pozwala wytworzyć organizmowi równowagę kwasowo-zasadową.
Kierownik Kategorii Akwarystyka i Terrarystyka
,,Linia pokarmów dla ryb ACTI polecana przez AQUAEL zawiera nie tylko podstawowe składniki odżywcze, takie jak białka, tłuszcze czy węglowodany. O jej wyjątkowości decydują unikalne dodatki funkcjonalne wchodzące w skład opracowane przez specjalistów z zakresu dietetyki ryb formuły VITAL POWER. Jednym z nich jest żeń-szeń, legendarna roślina, której korzeń od tysięcy lat uważany jest za cudowne panaceum na rozmaite choroby, a także środek o działaniu wzmacniającym, regulującym metabolizm organizmu i poprawiającym jego funkcje życiowe. W pokarmach ACTI znajdują się również żywe kultury bakterii probiotycznych dodawane na ostatnim etapie ich produkcji (już po obróbce termicznej), które – zasiedlając jelita ryb – chronią je przed chorobami (konkurując z mikroorganizmami chorobotwórczymi) oraz ułatwiają trawienie i zwiększają przyswajalność pokarmów. Dodatkowo karmy ACTI zawierają przeciętnie dwa razy więcej witamin niż analogiczne produkty innych marek skutecznie zapobiegając powstawaniu ich niedoborów w organizmie ryb oraz stymulując ich odporność. ”
Spirulina
Pisząc o glonach nie sposób nie wspomnieć o spirulinie (Arthrospira platensis). Organizm ten zresztą jeszcze niedawno był zaliczany do tej grupy, obecnie jednak klasyfikuje się go jako cyjanobakterię. Występuje w słonych i słonawych wodach tropikalnych i subtropikalnych regionów świata. Do celów akwarystyki (a raczej – dietetyki – jest bowiem powszechnie wykorzystywany również w żywieniu ludzi) hoduje się go na specjalnych fermach. Spirulina stanowi jeden z fenomenów przyrody. W suchej masie zawiera nawet 4 razy więcej białka niż mięso. Jest bogata w aminokwasy egzogenne, beta-karoten (ma go więcej niż marchew!), witaminy, zwłaszcza z grupy B, kwas gamma-linolenowy (który chroni układ krążenia) oraz mnóstwo minerałów (w tym mangan, magnez, potas i cynk). Działa wzmacniająco, stymuluje układ odpornościowy, usuwa zmęczenie, wykazuje właściwości antywirusowe, detoksykacyjne, a nawet hamuje wzrost komórek nowotworowych. Przede wszystkim jednak jest bardzo odżywcza i smakowita dla mieszkańców akwarium. Jej dodatek sprawdza się zwłaszcza w pokarmach dla ryb roślinożernych i częściowo roślinożernych, jak również dla krewetek.
Zioła
Do pokarmów dla ryb akwariowych dodaje się również rozmaite rośliny, czyli po prostu zioła. Wśród najczęściej stosowanych warto wymienić:
czosnek zwyczajny (Alium sativum) – roślina lecznicza znana od tysiącleci. Posiada działanie wzmacniające, stymuluje odporność oraz ułatwia trawienie. Zawiera liczne substancje czynne, w tym allinę i ajoeny. Poprawia pracę żołądka, działa bakteriobójczo (w charakterze łagodnego antybiotyku), przeciwpasożytniczo i przeciwgrzybiczo. Zwalcza rozmaite infekcje. Ma także działanie detoksykacyjne. W przypadku ryb akwariowych jego dodatek w pokarmie jest szczególnie polecany dla gatunków wrażliwych na pasożyty przewodu pokarmowego, jak np. dyskowce oraz rozmaite zbrojniki.
pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) – jej właściwości lecznicze wykorzystywano już w starożytności. Reguluje przemianę materii oraz wspomaga pracę wątroby i trzustki. Działa również tamująco na krwotoki, przeciwbólowo i przeciwzapalnie.
aloes zwyczajny (Aloe vera) – roślina szeroko stosowana nie tylko w medycynie, ale i w kosmetyce. Posiada działanie antyseptyczne, bakteriobójcze oraz wspomagające pracę układu trawiennego, a w szczególności żółciopędne.
Drożdże
Powszechnie stosowanym w pokarmach dla ryb dodatkiem funkcjonalnym są drożdże. Grzyby te są niezwykle wartościowe, zawierają bowiem bogactwo cennych składników. W pierwszym rzędzie wymienić należy liczne aminokwasy, takie jak: walina, tyrozyna, tryptofan, treonina, fenyloalanina, metionina, lizyna, leucyna, izoleucyna, histydyna, cystyna, arginina, kwas asparaginowy i alanina, które ułatwiają rybie budowę białek oraz pełnią ważną rolę w procesach fizjologicznych. W drożdżach znajdziemy również mnóstwo witamin (zwłaszcza z grupy B) oraz związków mineralnych (w tym: kobaltu, manganu, molibdenu, cynku, miedzi, żelaza, wapnia, fosforu, sodu, selenu, chromu i cyny). Dodatkowo zawierają one wartościowe wielocukry, w tym beta–glukan. Polisacharyd ten stanowi element budulcowy ścian komórkowych tych grzybów. Jest naturalnym immunostymulatorem bardzo skutecznie wspierającym działanie układu odpornościowego ryb. Chroni jeprzed chorobami, obniża ciśnienie krwi, a ostatnie badania udowodniły nawet jego działanie przeciwnowotworowe.
Do grupy dodatków funkcjonalnych zalicza się również witaminy standardowo dodawane (w postaci naturalnej lub syntetycznej) do pokarmów dla ryb. Ponieważ jednak jest ich stosunkowo wiele, mają zróżnicowane działanie i pełnią rozmaite funkcje w organizmie zostaną opisane niezależnie, w kolejnym artykule, który już wkrótce ukaże się na łamach ZooBranży.
