Agama brodata należy do najpopularniejszych jaszczurek oferowanych w sklepach zoologicznych. Jej niewygórowane wymagania sprawiają, że doskonale nadaje się również dla początkujących miłośników terrarystyki. Komu warto ją polecać, jakie są jej wymagania i jak powinna wyglądać „wyprawka” dla agamy?
Agama brodata (Pogona vitticeps) pochodzi z Australii gdzie jest spotykana od środkowej części Queenslandu aż po południowo-wschodnie obszary Terytorium Północnego. Zasiedla suche tereny stepowe i półpustynne porośnięte wyschniętą trawą i rzadko rozsianymi krzewami. W naturze dorasta do 35-40 cm długości, choć sporadycznie trafiają się osobniki dochodzące nawet do 55 cm. Jest to stosunkowo krępa jaszczurka o dużej i szerokiej głowie i dość długim, równomiernie zwężającym się ogonie. Swą polską nazwę gatunkową zawdzięcza charakterystycznym łuskom na bokach głowy przekształconym w dość długie i doskonale widoczne kolce. Kolce rozmieszczone są również wzdłuż ciała jaszczurki po jego bokach tworząc wyraźny, jednorzędowy grzebień na linii styku grzbietu i brzucha.
W naturze wszystkie agamy brodate ubarwione są w odcieniach brązu, szarości, beżu, pomarańczy i żółci, które zapewniają im doskonałe walory maskujące na suchym, trawiastym lub piaszczystym podłożu. W handlu spotyka się kilka form barwnych tych jaszczurek które są wypadkową naturalnej zmienności oraz starannej selekcji hodowlanej. Do najbardziej znanych należą odmiany: złota, czerwono-złota, czerwona (o intensywnie rdzawym grzbiecie), pastelowa, „sandfire” (forma hodowlana o intensywnym pomarańczowym zabarwieniu ciała) oraz tzw. niemiecka forma wielka. Przedstawiciele tej ostatniej osiągają w terrarium imponującą długość do 60 cm.
Dymorfizm płciowy występuje u agamy brodatej stosunkowo wyraźnie, ale dopiero u osobników dorosłych, które osiągnęły co najmniej 30 cm długości. Rozpoznawanie płci u okazów młodszych bywa problematyczne i nie daje zwykle 100% pewności. Natomiast u dorosłych samców u nasady ogona wyraźnie widoczne są dwa symetryczne uwypuklenia świadczące o obecności rozwiniętych podwójnych narządów kopulacyjnych (tzw. hemipenisy albo półprącia). Najłatwiej je zauważyć stawiając ostrożnie jaszczurkę na płaskiej powierzchni tyłem do siebie i delikatnie „zadzierając” jej ogon. Poza tym dorosłe samce są z reguły większe i potężniejsze od samic, zaś na wewnętrznych stronach ud ich tylnych łap występują wyraźne pory.
Agamy brodate (wyjąwszy dorosłe samce, których nie należy ze sobą łączyć) zaliczają się do zwierząt zgodnych dlatego bez problemu można pielęgnować zarówno jednego osobnika, jak i parę, czy większą grupę tych gadów złożoną z jednego samca i kilku samic. Należy jednak zapewnić im wtedy odpowiednio przestronne pomieszczenie. Właściwym rozwiązaniem będzie terrarium w typie półpustynnym. Para agam brodatych wymaga pomieszczenia o wymiarach 100 cm x 50 cm (długość x szerokość). Jeśli w mieszkaniu jest ciepło może być ono odkryte pod warunkiem, że terrarium ma minimum 60 cm wysokości – w przeciwnym razie należy przykryć je siatką lub plastikową kratką bowiem zwierzęta mogą po prostu z niego uciec. Dobrym wyjściem jest zakup dużego, wysokiego akwarium. Podstawowym wyposażeniem technicznym powinien być wiszący promiennik ciepła np. w postaci specjalnej żarówki dla gadów. Najlepiej umiejscowić go w którymś rogu terrarium, tak, aby nierównomiernie ogrzewał on jego powierzchnię. W ten sposób w pomieszczeniu wytworzą się strefy różnych temperatur i agamy będą mogły wybrać sobie miejsce cieplejsze lub chłodniejsze zależnie od swoich aktualnych potrzeb. Moc żarówki należy dobrać tak, aby bezpośrednio pod nią temperatura powietrza dochodziła do 40ºC, zaś w najchłodniejszym miejscu terrarium nie spadała poniżej 25ºC. Wskazane jest również zainstalowanie świetlówki emitującej światło UV-B niezbędne dla prawidłowego rozwoju jaszczurek.
Wystrój terrarium nie przysparza zwykle większych kłopotów. Częstym błędem jest wysypywanie dna piaskiem lub drobnym żwirem – agamy, zwłaszcza młode wykazują bowiem tendencję do jego zjadania co może skończyć się poważnymi zaburzeniami pracy przewodu pokarmowego, a nawet śmiercią, szczególnie młodocianych osobników. Znacznie lepiej sprawdza się grubo zmielona kora, zrębki drzewne albo kokosowe, które można wymieszać z piaskiem, a nawet żwirek uzyskiwany z kolb kukurydzianych stosowany w hodowlach ptaków egzotycznych. Warstwa podłoża powinna mieć co najmniej 15 cm grubości, bowiem agamy z upodobaniem w nim kopią. Warto również zatroszczyć się o dekoracje, które zapewnią naszym podopiecznym odrobinę gimnastyki – kilka kamieni, łupków skalnych, suchych konarów i korzeni umożliwi im swobodne wspinanie i niezbędną ruchliwość. Jest to bardzo istotne, bowiem jaszczurki te wykazują często tendencję do tycia.
Na dnie terrarium należy umieścić miseczkę na pokarm oraz pojemnik na wodę pitną. Nie może być on zbyt wysoki, ponieważ agamy brodate słabo pływają i wpadłszy do wody mogłyby po prostu się w niej utopić (dotyczy to zwłaszcza młodych osobników).
Agamy brodate są jaszczurkami wszystkożernymi. W naturze polują na owady, pajęczaki, pisklęta ptaków, małe gryzonie, objadają listki i pędy roślin. Osobniki młode i szybko rosnące preferują bogatsze w białko typowo „mięsne” pokarmy, z wiekiem stopniowo uzupełniając je „wkładkami” jarskimi. W terrarium jaszczurkom tym należy zapewnić obfitość bezkręgowców karmowych. Najlepsze są świerszcze i inne szarańczaki oraz chwytane na łąkach drobne owady. Wielu hodowców jako podstawę podaje im larwy mączniaka lub drewnojada, jednak należy pamiętać, że zawierają one dużo ciężkostrawnej dla tych jaszczurek chityny i w nadmiarze mogą spowodować u nich problemy żołądkowe. Ponadto bardzo wskazane jest uzupełnianie diety agam noworodkami mysimi, a w przypadku większych osobników nawet młodymi myszami. Od czasu do czasu można też poczęstować je pokrojonym w paski surowym sercem wołowym lub piersią kurczaka. Jako pokarm roślinny zaleca się podawanie liści mniszka, babki, winogron, truskawek, lipy czy grochodrzewu. Nie należy przesadzać z owocami, ponieważ w naturalnym środowisku tych jaszczurek występuje ich bardzo niewiele i ich przewody pokarmowe nie są przystosowane do ich pobierania.
Bardzo ważną rolę w żywieniu agamy brodatej odgrywa suplementacja preparatami mineralno-witaminowymi zawierającymi wapń, witaminę D i inne niezbędne składniki. Jest to szczególnie istotne, jeśli w terrarium nie ma świetlówki emitującej światło UV-B. Dobrym rozwiązaniem jest podawanie preparatów płynnych do wody oraz posypywanie preparatami pylistymi zwierząt karmowych, np. świerszczy.
Pielęgnacja agamy brodatej nie przysparza większych trudności. Obejmuje włączanie i wyłączanie oświetlenia (może to załatwić wyłącznik czasowy). Dzień powinien trwać ok. 14 godzin. Wskazane jest stopniowe wygaszanie oświetlenia, tak aby nie stresować nadmiernie zwierząt jego gwałtownymi zmianami. Można to rozwiązać w prosty sposób gasząc najpierw światło w terrarium, zaś chwilę później stopniowo wyłączając oświetlenie sufitowe w pomieszczeniu w którym się ono znajduje.
Agamy są niebywale żarłoczne i potrafią zjeść każde ilości pożywienia. Nie należy ich jednak przekarmiać – młodzieży podajemy pokarm rano i wieczorem, osobnikom dorastającym raz dziennie, zaś dorosłym 2-3 razy w tygodniu. Jak już wspomniano zwierzęta te łatwo przybierają na wadze dlatego należy przyjąć założenie, że lepiej jest podać im nieco za mało pokarmu niż serwować go w nadmiarze. Jaszczurki te nie należą do specjalnie ruchliwych dlatego młode osobniki umieszczone w rozległych terrariach mogą mieć kłopoty z chwytaniem szybkich zwierząt karmowych takich jak świerszcze czy szarańczaki. Dobrym rozwiązaniem jest wtedy nabycie specjalnego urządzenia do karmienia żywym pokarmem jakie oferują niektóre firmy produkujące sprzęt do terrarium. Zwykle ma ono postać pustej w środku sztucznej skały z jednym otworem. Wewnątrz umieszcza się pojemnik ze świerszczami, które mają tylko jedno wyjście na zewnątrz. Jaszczurki bardzo szybko uczą się zasady jego działania i w porze karmienia po prostu czekają z rozdziawioną paszczą przy otworze karmnika.
Woda w miseczce powinna być codziennie wymieniana, zwłaszcza, że agamy często się do niej wypróżniają. Należy zaobserwować, czy piją one wodę – niektóre osobniki miewają z tym problemy. W takim przypadku wskazane jest codzienne spryskiwanie ich letnią wodą. Niektóry hodowcy stosują również pojenie za pomocą pipet lub strzykawek.
