Hemichromis elongatus, znany również pod nazwą czerwieniak wydłużony, jest jedną z najbardziej niedocenionych pielęgnic na rynku akwarystycznym. Może się to wiązać z jej ogromną agresją wewnątrz- i zewnątrzgatunkową oraz sporymi rozmiarami, co czyni ją niedostępną dla wielu akwarystów. Z pewnością jest to ryba warta uwagi osób posiadających duże zbiorniki i mających doświadczenie w hodowli pielęgnic afrykańskich. Elongatusy to także dobra alternatywa dla hodowców ryb południowoamerykańskich, którzy chcą rozpocząć swoją przygodę z afrykańskim biotopem.
Tekst: mgr inż. Paweł Wróblewski
Katedra Genetyki i Ochrony Zwierząt, Instytut Nauk o Zwierzętach, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Występowanie
Występowanie określa się na środkową i południową Afrykę, od Gwinei do Zambii. Widywany jest także na Jawie. Zamieszkuje rzeki, jeziora i stawy terenów nadmorskich. Jest także spotykany w wodzie słonawej. Preferuje tereny z roślinnością podwodną i zatopionymi korzeniami tworzącymi schronienie.
Cechy charakterystyczne
Czerwieniak wydłużony dorasta do 16 cm. Ogólna charakterystyka ryb to dominujący kolor zielony. Na ciele jest zaznaczonych pięć czarnych kropek i jeden pas na wysokości oka. Na pokrywach skrzelowych jest zaznaczona czerwona kropka. Płetwy grzbietowa i brzuszne zaznaczone ciemną obwódką. Brakuje różnic w wielkości między samcem a samicą. Samiec posiada spiczasty pysk i mocne, wyraźne kolory. Podczas tarła samiec zaczyna mienić się na czerwono. Samica z kolei ma delikatniejsze kolory. Jej płetwy posiadają obłe zakończenie. Wskazane opisy nie zawsze się sprawdzają. Rozróżnienie płci u elongatusów jest niezwykle trudne.
Agresja u tych ryb jest zarówno wewnątrz-, jak i zewnątrzgatunkowa. Lepiej nie hodować ich z mniejszymi rybami o łagodniejszym temperamencie, bo prędzej czy później zostaną zjedzone. Najłatwiej hodować około 10 sztuk elongatusów w akwarium jedno- lub wielogatunkowym. Jeśli dopuszczamy nowe ryby, to trzeba to robić wieczorem, w przeciwnym razie nowi współmieszkańcy zostaną zaatakowani. Para elongatusów potrafi skutecznie odstraszyć nawet dwa razy większe od siebie ryby, dlatego należy dobrać odpowiednie akwarium.
Akwarium
Ryby wymagają dużego zbiornika o długości przynajmniej 120 cm. Takiej wielkości akwaria są odpowiednie dla grupy ryb, z kolei w zbiornikach o długości 100 cm można prowadzić hodowlę wyłącznie pary. Duża liczba kryjówek jest obowiązkowa. Najlepsze do dekoracji są kamienne, mocne konstrukcje, gdyż samiec z samicą toczą walki. Idealne jako schronienie nadają się korzenie mangrowca i mocne rośliny, takie jak anubiasy. Z doświadczenia wiem, że kryptokoryny i nurzańce zostaną szybko wykopane.
Co do warunków fizykochemicznych wody to elongatusy nie są wymagające. Preferują wodę średnio twardą o pH=7 i temperaturze 22–27⁰C. W moim akwarium utrzymywałem pH między 8 a 8,5 i temperaturę 24–26 ⁰C.
Nie zauważyłem, aby takie parametry negatywnie wpływały na zdrowie moich ryb. Podmiany 30% wody wykonujemy regularnie co tydzień. Dodatek dwóch łyżek soli akwarystycznej przy podmianie pozytywnie wpłynie na kondycję ryb. Filtracja musi być wydajna, ponieważ Hemichromis elongatus należy do bardzo żarłocznych i dużych ryb. Polecam zewnętrzne filtry kubełkowe lub kaskady. Zapewnią one idealną filtrację.
Rozmnażanie
Proces rozmnażania Hemichromis elongatus w akwarium nie został jeszcze opisany w literaturze popularno-naukowej. Wynika to z niewielkiego dostępu elongatusów w sklepach w Polsce. Istnieje jedna publikacja naukowa, w której odnotowano tarło tej ryby w zbiorniku na Jawie. Moje ryby pozyskałem od prywatnego hodowcy z Polski, który importował je z Afryki. Dostałem także informacje o przebytych chorobach pasożytniczych. To odwieczny problem, z jakim borykają się akwaryści kupujący ryby z odłowu. Wiele chorób o podłożu pasożytniczym wynika z nieprawidłowej kwarantanny lub jej braku. Nawet jeśli kwarantanna zostanie przeprowadzona prawidłowo, groźne pasożyty mogą ujawnić się po wielu latach od zakupu ryb. Nie należy się tym bardzo przejmować. Dzięki odpowiedniej opiece można uniknąć wszelkich problemów. Przez pierwszy rok życia należy starać się wyeliminować wszelki stres z życia ryb. Na przykład nie należy ich często przeławiać do nowego lokum. Zaleca się nawet zacienienie akwarium na pewien czas. Pamiętajmy, że komfort ryb przekłada się na ich możliwości do rozrodu.
Do hodowli tych ryb potrzebnych nam będzie kilka zbiorników. Jeden dla grupy dorosłych ryb (240 l), drugi tarliskowy dla pary (200 l) oraz trzeci dla narybku (od 100 do 200 l).
Na rynku akwarystycznym od czasu do czasu dostępne są dobrane pary elongatusa. Jeśli mamy doświadczenie w hodowli dużych pielęgnic, to jak najbardziej można zaryzykować taki zakup. Dla mniej doświadczonych osób polecałbym wybrać stado tych ryb, z którego później dobiorą się one w pary. To najbezpieczniejszy sposób na rozmnożenie bez utraty osobników.
Parkę odławiamy do akwarium tarliskowego. Akwarium wyposażamy w dużą liczbę korzeni, skał i roślin. Można się pokusić o umieszczenie ceramicznej doniczki jako ewentualne schronienie lub miejsce złożenia ikry.
Zaokrąglony brzuch i uwydatnienie czerwonych kolorów jest charakterystyczne dla samicy gotowej do tarła. Para oczyszcza powierzchnię, na której chce złożyć ikrę. Najczęściej będzie to kamień lub korzeń. Samica składa od 40 do 100 jaj, które następnie są zapładniane przez samca. Od tego czasu aż do wylęgu narybku samiec i samica bacznie doglądają ikry. Ich agresja wobec intruzów rośnie dwukrotnie. Po około siedmiu dniach wykluwają się małe ryby. Rodzice opiekują się każdym młodym osobnikiem. Jeśli maluch odpłynie od stada, jest natychmiast delikatnie wyłapywany przez samicę za pomocą pyska i zanoszony do reszty rodzeństwa. Para może podchodzić do tarła co miesiąc.
Narybek karmimy oczlikiem lub utartym na proszek pokarmem dla ryb mięsożernych trzy razy dziennie. Wielkość 2 cm ryby osiągają po miesiącu, oczywiście szybkość wzrostu narybku zależy między innymi od częstotliwości podawania pokarmu. Tych rozmiarów ryby można odłowić do oddzielnego akwarium za pomocą siatki o małej średnicy oczek. Niestety, w związku z bogatym wyposażeniem akwarium tarliskowego niemożliwe jest odłapanie wszystkich młodych. Z biegiem czasu do diety ryb dodajemy drobne skorupiaki, w tym kryl i lasonogi, które ręcznie rozdrabniamy. Osobniki 4–6 cm pobierają tego typu pokarm bez uprzedniej obróbki mechanicznej. Dorosłym osobnikom można podawać nawet mniejsze ryby, w tym mrożone scynki. Ten rodzaj pokarmu wzbogaci naszych podopiecznych o dodatkowe mikro- i makroelementy. Pamiętajmy, aby nie karmić ryb drapieżnych wątróbką, mięsem kurczaka itp. Udowodnione jest bowiem, że pochodzące od zwierząt stałocieplnych pokarmy otłuszczają rybią wątrobę, a w efekcie powoduje to śmierć ryb.
Podsumowanie
Hemichromis elongatus to gatunek niełatwy w hodowli. Jego charakter przysporzył wiele problemów niejednemu akwaryście. Ryba ta wymaga obszernych zbiorników, na które nie zawsze jest miejsce. Mimo to jej barwy i niebanalny temperament przyciągają akwarystów. Elongatusy wyróżniają się troskliwością wobec swoich młodych. Dobrana para składa ikrę regularnie, co jest bardzo ekscytujące z punktu widzenia hodowcy.
Ceny tych ryb oscylują w granicach 40–80 zł za dorosłe osobniki F1 oraz 200–300 zł za WF (odłów), z kolei młode 6–8 cm sztuki to koszt do 30 zł. Na pewno każdy znajdzie coś dla siebie. Cena osobników z odłowu rekompensuje niespotykane barwy, które nie zawsze prezentują ryby pokolenia F1 czy F2.
