Kryl antarktyczny w diecie psów i kotów

Tekst: dr Joanna Zarzyńska

Opis gatunku

Kryl antarktyczny (Euphausia superba) to gatunek małego skorupiaka morskiego, który odgrywa kluczową rolę w ekosystemie Antarktyki. Jest najbardziej znany ze wszystkich gatunków kryla. Polska nazwa kryla to szczętki, a termin „kryl” wywodzi się z norweskiego i oznacza drobnicę. Stosunkowo niewielki – osiąga zazwyczaj do 6–6,5 centymetrów i wagę około 2 gramów. Żyje 2–10 lat. Jaja kryla opadają na głębokość około 2000 m, tam wylęgają się larwy – naupliusy, które bardzo powoli płyną do powierzchni, przechodząc po drodze wiele przekształceń. Kryl charakteryzuje się przezroczystym, delikatnym ciałem, pancerzyk ma w odcieniach różowo-pomarańczowych. Gatunek ten występuje głównie w wodach otaczających Antarktydę, zamieszkując obszar znany jako Ocean Południowy. Skupia się on w wielkie ławice ciągnące się na setki mil kwadratowych, zabarwiając morze na różowo. W 1 m³ wody może być do 10 kg tych skorupiaków. Jego populacje są ogromne, co czyni kryla jednym z najliczniejszych organizmów morskich na świecie. Obfitość tego gatunku jest kluczowa dla funkcjonowania ekosystemu antarktycznego. Kryl antarktyczny stanowi podstawowe źródło pożywienia dla wielu gatunków, w tym ryb, ptaków morskich, fok, a także wielorybów. Ponieważ jest planktonożerny, żywi się algami i planktonem, to uczestniczy w procesach przetwarzania materii organicznej, co ma wpływ na globalne cykle biogeochemiczne. Pojedynczy osobnik zjada ok. 35 mg pokarmu.

Najważniejsze zalety kryla antarktycznego w diecie psów i kotów

Dzięki wysokiej biodostępności składników odżywczych w krylu jest on coraz częściej wykorzystywany jako cenny dodatek do karm i przysmaków dla psów oraz kotów.

1. Bogactwo kwasów tłuszczowych Omega-3

Kryl antarktyczny jest naturalnym źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny n-3, przede wszystkim EPA i DHA. W przeciwieństwie do tradycyjnych olejów rybnych kwasy te występują w postaci fosfolipidów, a nie triacylogrlicerolach, co zwiększa ich biodostępność dla organizmu. Badania pokazują, że fosfolipidy Omega-3 pochodzące z kryla są znacznie bardziej skuteczne (42%) w zwiększaniu indeksu Omega-3 w porównaniu z podobnymi trójglicerydami z ryb morskich. Ponieważ endogenna produkcja kwasów EPA i DHA w organizmie psa i kota jest stosunkowo niska, dlatego w przypadku zwierząt rosnących oraz chorych oba te kwasy można uznać za niezbędne. Kwasy tłuszczowe Omega-3 wspomagają pracę układu sercowo-naczyniowego, redukują stany zapalne, wspierają komórki układu odpornościowego, a także przyczyniają się do poprawy kondycji skóry i sierści u zwierząt. Kwasy DHA i EPA znalazły zastosowanie w dietoterapii chorób skóry, przewodu pokarmowego, nerek, serca, układu kostno-stawowego, nowotworów czy chorób metabolicznych, jak otyłość czy cukrzyca.

2. Silne działanie antyoksydacyjne dzięki astaksantynie

Kryl zawiera astaksantynę – jeden z najsilniejszych naturalnych przeciwutleniaczy (silniejszy niż witamina E czy luteina). Jest to organiczny związek z grupy kasntofili – karotenoid. Astaksantyna neutralizuje wolne rodniki, chroniąc komórki przed stresem oksydacyjnym, co jest szczególnie ważne u psów narażonych na intensywną aktywność fizyczną lub działanie czynników środowiskowych (np. życie w mieście). Dzięki temu suplementacja krylem może wspierać układ odpornościowy i zmniejszać ryzyko stanów zapalnych. Astaksantyna wykazuje też właściwości kardioprotekcyjne. W badaniach klinicznych u ludzi nie stwierdzono szkodliwego wpływu przyjmowania astaksantyny. W badaniach u zwierząt wskazano, że zwiększony udział astaksantyny w diecie chroni przed chorobami neurodegeneracyjnymi.

Dzięki właściwościom przeciwzapalnym kwasów tłuszczowych Omega-3 oraz astaksantyny suplementacja krylem może się przyczynić do zmniejszenia bólu i sztywności stawów. To szczególnie istotne dla psów starszych oraz tych intensywnie trenujących. W kwestii technologicznej astaksantyna jako przeciwutleniacz może służyć jako stabilizator produktu.

3. Wysokiej jakości białko i pełen profil aminokwasów

Kryl dostarcza nie tylko tłuszcze, lecz także wysokiej jakości białko o dobrej strawności oraz kompletny zestaw aminokwasów. Te składniki są niezbędne do budowy i regeneracji tkanek, co jest szczególnie potrzebne zwierzętom młodym, rosnącym, psim sportowcom oraz psim i kocim seniorom, u których zachowanie masy mięśniowej ma kluczowe znaczenie. Około 8% białka kryla to ograniczający aminokwas lizyna, a kwas glutaminowy stanowi kolejną znaczną część białka. Chociaż kwas glutaminowy nie jest niezbędny, ma on duży wpływ na smakowitość. Białka te są wysoce strawne, ponieważ duża ich część składa się z krótkich peptydów.

4. Mikroelementy: Jod – istotny dla funkcji tarczycy,
selen – wspierający układ odpornościowy i działający jako antyoksydant, cynk – niezbędny w procesach metabolicznych i utrzymaniu zdrowej skóry.

Kryl arktyczny bywa określany jako bezpieczna alternatywa dla oleju rybnego jako źródła kwasów tłuszczowych n-3, ponieważ pochodzi z czystych wód Antarktydy. Mimo że kryl znajduje się na początku łańcucha pokarmowego i kumuluje mniej toksyn niż duże ryby drapieżne, istnieje pewne ryzyko związane z zanieczyszczeniem oceanów. Związki, takie jak metale ciężkie (rtęć, kadm, ołów), czy mikroplastiki mogą znajdować się w środowisku, w którym żyje kryl. Jednak badania wykazują, że ich poziom w krylu jest znacznie niższy niż w tłustych rybach, takich jak łosoś czy tuńczyk, co czyni go stosunkowo bezpiecznym źródłem składników odżywczych.

Kryl może zwrócić uwagę opiekunów zwierząt, które nie lubią smaku ryb lub mają problemy z trawieniem typowych produktów rybnych. Ponieważ jako surowiec trafia na rynek w różnych formach (mączka, olej), to łatwo go stosować i w karmach, ale także jako suplement diety. Suplement w formie oleju powinien być specjalnie chroniony przed dostępem światła. 

Mączka z kryla antarktycznego zawiera średnio 62,5% białka surowego, 18,6% tłuszczu surowego, 12,2% popiołu i 6,5% wilgoci. 25% tłuszczu w mączce stanowią kwasy z rodziny Omega-3. Kryl jest też bogaty w cholinę niezbędną dla zdrowej wątroby i ważną dla mózgu oraz mięśni. Dodatkowo fosfatydylocholina z kryla jest w stanie zwiększyć poziom choliny w osoczu 12 razy lepiej niż powszechnie stosowana sól chlorku choliny. Co ważne, wzrost ten jest również trwalszy.

W karmach pełnoporcjowych dodatek mączki z kryla zwykle nie przekracza 5%. W badaniu przeprowadzonym na norkach (Krogdahl i wsp. 2015) w celu oceny strawności mączki z kryla jako opcji alternatywnego źródła białka w karmie dla zwierząt domowych mączka z kryla antarktycznego wykazała wysoką strawność białka i tłuszczu (odpowiednio 85% i 98%).

Głównymi ograniczeniami dla wysokiego włączenia mączek z kryla do karm są naturalnie wysokie poziomy fluoru i miedzi. Fluor znajduje się głównie w egzoszkielecie, a jego poziomy mogą wahać się w całej mączce z kryla od 1000 mg/kg do 2400 mg/kg (s.m.). Unia Europejska dopuszcza do 3000 mg/kg fluoru w materiałach paszowych z kryla morskiego i do 150 mg/kg w pełnoporcjowych paszach o zawartości wilgoci 12%. Takie limity nie zostały ustalone przez FDA. Usunięcie lub częściowe usunięcie egzoszkieletu może zmniejszyć zawartość fluoru w mączce. Usunięcie szkieletu zmniejszy również zawartość chityny, długołańcuchowego polimeru N-acetyloglukozaminy o podobnym wpływie na procesy trawienne i wykorzystanie składników odżywczych jak włókna pokarmowe. W przeciwieństwie do kręgowców, które wykorzystują hemoglobinę, skorupiaki takie jak kryl wykorzystują hemocyjaninę do transportu tlenu i dwutlenku węgla w organizmie. Hemocyjanina wykorzystuje miedź zamiast żelaza, co skutkuje naturalnie wysokim poziomem miedzi w krylu. Miedź jest niezbędnym do wielu funkcji organizmu pierwiastkiem śladowym, jednak wysokie poziomy mogą powodować toksyczność. Obecnie UE dopuszcza do 25 mg/kg miedzi w mieszankach paszowych pełnoporcjowych.

Ważne aspekty prośrodowiskowe istotne
dla opiekunów troszczących się
o środowisko naturalne

Jednym z istotnych aspektów związanych z wykorzystaniem kryla w diecie zwierząt jest jego pozyskiwanie. Ze względu na kluczową rolę w ekosystemie antarktycznym, który służy też jako pochłaniacz dwutlenku węgla, połowy kryla muszą być prowadzone w sposób zrównoważony. Coraz więcej jest głosów podnoszących problem ryzyk związanych z pozyskaniem kryla, m.in. zagrożenie odnowie gatunków wielorybów. 

Obecnie regulacją połowów kryla zajmuje się CCAMLR (Konwencja o Ochronie Żywych Zasobów Morskich Antarktyki), która określa limity połowowe i monitoruje ich wpływ na środowisko. Biomasę szybko rozmnażającego się kryla szacuje się na ok. 63 mln ton metrycznych na obszarze, na którym są prowadzone połowy, przy czym kwota połowowa wynosi mniej niż 1% tej wartości. Całkowita biomasa wynosi od 300 do 500 milionów w Antarktyce. Warto zwracać uwagę na certyfikaty zrównoważonego rybołówstwa, takie jak MSC (Marine Stewardship Council), które potwierdzają, że dany produkt pochodzi ze źródeł spełniających wysokie standardy ekologiczne. Niektóre firmy pozyskujące kryla deklarują, że wykorzystują systemy ograniczające tzw. przyłów (ang. by-catch), co też jest formą ochrony ekosystemu. Z badań naukowych wynika, że przyłów w antarktycznych połowach kryla (0,1%–2,2%) jest znacznie niższy niż w przypadku innych połowów (10%– 55%). 

Analitycy przewidują ponad 11% wzrost CAGR rynku oleju z kryla (przeznaczonego na celu żywności i pasz) do roku 2030, największym rynkiem jest rynek europejski, a rosnącym region azjatycki.

Podsumowanie

Kryl antarktyczny to niezwykle istotny element ekosystemu południowych wód, którego obecność ma ogromne znaczenie dla utrzymania równowagi biologicznej w regionie. Jego bogactwo kwasów tłuszczowych Omega-3, astaksantyny oraz wysokiej jakości białka sprawia, że jest on nie tylko kluczowym składnikiem diety naturalnych drapieżników, lecz także cennym surowcem w przemyśle spożywczym i suplementacyjnym oraz sektorze karm dla zwierząt domowych. Jednocześnie zrównoważone zarządzanie połowami kryla jest niezbędne, aby chronić ten unikalny zasób i zachować integralność antarktycznych ekosystemów.