Tekst: Ada Włoch
Kwadrat wzmocnień to kluczowa koncepcja w behawiorystyce zwierząt, w tym papug, która odnosi się do czterech podstawowych rodzajów wzmocnień i kar stosowanych w celu modyfikacji zachowania zwierzęcia. W pracy z papugami, a także z innymi zwierzętami, istnieje dodatkowo wiele innych technik behawioralnych, które pomagają zmieniać zachowania, redukować lęki oraz budować pozytywne relacje między zwierzęciem a jego opiekunem. Każda z tych technik ma swoje specyficzne zastosowanie w pracy z papugami. Dzisiaj skupimy się na pozytywnym wzmocnieniu, przedstawię Wam również kwadrat wzmocnień oraz kilka innych technik, które pomogą Wam zbudować ciekawe, oparte na zaufaniu relacje z papugami. Omówimy sobie również problemy, jakie stwarzają ludzie w kontaktach z papugami.
Problemy z zachowaniem
Wiele papug w niewoli boryka się problemami z zachowaniem. Należy pamiętać, że kluczem jest zawsze profilaktyka. O wiele łatwiej jest zapobiegać powstawaniu problemów behawioralnych, niż później je naprawiać. Na polskim rynku nie ma dostępnych książek na temat zachowania papug i treningu z papugą. Niestety, wciąż jest mało dostępnych artykułów w języku polskim, stron czy filmów. Opiekun musi też zdawać sobie sprawę, że żadna liczba przeczytanych książek nie jest w stanie w 100% przygotować na posiadanie papugi, tak samo jak przeczytanie wszystkich książek o rodzicielstwie, jakie kiedykolwiek napisano, nie przygotuje nikogo na to, jak to jest mieć dzieci. Pierwszym krokiem do zapobiegania problemom z papugami jest zrozumienie, że są to dzikie zwierzęta, oddane instynktowi i naturze – posiadanie ich w domu nie sprawia, że zwierzęta te staną się zwierzętami domowymi. W momencie gdy zrozumiemy ich dziką naturę, zdamy sobie też sprawę z tego, że to my musimy się zaadoptować do życia z papugami, a nie odwrotnie. Czasem możemy spotkać się z określeniem, że pewne gatunki papug są agresywne: często takie komentarze możemy usłyszeć od osób posiadających amazonki, białobrzuszki, czasem żako czy aleksandretty. Ciekawe jest to, że tylko w niewoli papugi przejawiają takie zachowania. W naturze nie spotkamy agresji u papug, przynajmniej nie w takim stopniu, w jakim widzimy ją w niewoli. Papugi w naturze są ofiarami drapieżników. Dzięki zdolności lotu są one w stanie uciec drapieżnikowi. Jaka papuga, mając możliwość lotu, podejmie się walki z drapieżnikiem, zamiast uciekać? Dlatego agresja, związane z nią dziobanie i ataki są to wyuczone zachowania, których papugi używają do komunikowania się, ponieważ tak zostały nauczone przez ludzi. Zresztą bardzo często nieświadomie. Ponieważ jest to zachowanie wyuczone, oznacza to, że można je wykształcić, ale także go oduczyć. Pamiętaj, każde zachowanie ma swoją przyczynę. Nawet jeśli Ty jej nie rozumiesz. Musimy również zdać sobie sprawę, że papuga nie będzie wiedziała, jak być dobrym towarzyszem, jeśli jej tego nie nauczymy.
Papuga nie widzi siebie jako własności człowieka czy zwierzęcia domowego. Dla papugi jesteś członkiem stada. Twoim obowiązkiem będzie zapoznanie papugi z regułami panującymi w domu. Świetnie sprawdzi się trening podstawowych komend: „chodź tu”, „zostaw”, „nie wolno”. Ustanawiając te polecenia w pozytywny, nieagresywny sposób, ludzie stawiają się na pozycji kontrolnej, a papugi mają lepsze pojęcie o swojej pozycji w ptasio-ludzkim stadzie. Aby pomyślnie komunikować się z papugą, człowiek musi nauczyć się być wyczulonym na język ciała papugi. Ptaki te poruszają się w świecie, bazując na niezwykle rozbudowanym języku ciała, który dla nieświadomych opiekunów jest zagadką. Bardzo często, nie rozumiejąc subtelnych sygnałów z mowy ciała papugi, doprowadzamy ją do ostateczności, czyli do dziobnięcia. Ten sygnał dla opiekuna staje się jasny, ale niestety jest już za późno na komunikację, ponieważ ptak został doprowadzony do ostateczności. To nie jest dobra droga do zbudowania zaufania i wspólnej relacji opartej na przyjaźni.
Kwadrat wzmocnień
Pozytywne wzmocnienie (positive reinforcement) to najważniejszy i najbardziej efektywny sposób pracy z papugami. Polega na nagradzaniu zwierzęcia za pożądane zachowanie, co zwiększa prawdopodobieństwo powtórzenia tego zachowania w przyszłości.
W pracy z papugami ważne jest, by pokazać zwierzęciu, jakie zachowania są przez nas pożądane. Aby zbudować relacje oparte na zaufaniu, musimy z papugą stworzyć więź. Papuga nie może bać się swojego opiekuna i trenera, bowiem zacznie odpowiadać agresją i do niczego nie dojdziemy. Należy pamiętać, że agresja rodzi agresję. Kiedy papuga zacznie nas postrzegać jako agresora, sama zacznie być agresywna, a to już tworzy zamknięte koło niepowodzeń, kiedy to opiekun boi się swojego zwierzęcia i oddaje je, najczęściej z łatką „agresywnego”. Każde zachowanie ma swoją funkcję. W behawiorystyce, w tym w kontekście papug, funkcje zachowania odnoszą się do powodów, dla których zwierzę wykonuje określone działania. Papugi, podobnie jak inne zwierzęta, angażują się w zachowania, które prowadzą do korzyści. Zamiast więc karać papugi, dużo szybciej osiągniemy efekty, gdy papugi zaczniemy nagradzać.
Nagradzanie może się odbywać na różne sposoby:
Smakołyki: Małe porcje ulubionych owoców, orzechów lub nasion mogą służyć jako nagroda. Należy unikać nadmiaru tłustych nasion, zwłaszcza u papug z problemami zdrowotnymi. Nasiono słonecznika, ostropestu, proso w kłosach mogą służyć jako nagrody, np. w treningu wchodzenia na rękę, nauki wchodzenia do klatki.
Słowne pochwały: Papugi potrafią rozpoznać i reagować na pozytywny ton głosu swojego opiekuna, dlatego też słowne pochwały również świetnie się sprawdzą w czasie treningu.
Zabawa i pieszczoty: Pozytywne wzmocnienie jest najlepszym sposobem na zacieśnianie więzi z papugą i promowanie długotrwałych efektów behawioralnych. Część papug będzie zachwycona podrapaniem po główce, inne będą wolały nagrodę w formie smakołyku.
Negatywne wzmocnienie (negative reinforcement) polega na usuwaniu bodźca negatywnego po tym, jak papuga wykonała oczekiwane zachowanie. Przykładem może być cofnięcie ręki, jeśli jesteśmy w procesie oswajania papugi lękliwej. Wtedy nasza dłoń, nawet z najlepszymi smakołykami, będzie dla papugi przerażająca. W momencie kiedy ptak panicznie boi się ręki człowieka, to właśnie cofnięcie ręki będzie dla papugi nagrodą. W procesie oswajania papug po przejściach, które mają negatywne skojarzenia z ręką, to właśnie ten sposób często jest stosowany w pierwszych etapach treningu. Jeśli masz do czynienia z papugą, która boi się dłoni, spróbuj popracować ze wzmocnieniem negatywnym.
Jak taki trening może wyglądać? Na przykład jeśli papuga znajduje się w klatce, możesz podejść do klatki na odległość, która nie powoduje u papugi paniki, a jedynie delikatny dyskomfort. Jeśli ptak wytrzyma w spokoju kilka sekund Twojej obecności, cofnij się, aż zobaczysz u papugi sygnały rozluźnienia. W ten sposób właśnie uczysz papugę, że spokojne zachowanie w Twojej obecności jest nagradzane poprzez nasze odsunięcie się od klatki. Z każdą kolejną próbą podejścia do klatki będziesz w stanie zbliżyć się coraz bardziej i na dłużej, ponieważ papuga nauczy się, że Twoja obecność nie jest dla niej szkodliwa.
Pozytywna kara (positive punishment) polega na wprowadzeniu nieprzyjemnego bodźca w odpowiedzi na niepożądane zachowanie, np. użycie negatywnego dźwięku, kiedy papuga gryzie. Ten sposób pracy z papugami jest ogólnie odradzany, ponieważ może prowadzić do lęków, problemów z zaufaniem i nadmiernej agresji. Papugi są inteligentnymi ptakami i negatywne bodźce mogą prowadzić do długotrwałego stresu. Jakiekolwiek bicie, „pstryczki w dziób”, spryskiwanie wodą za karę będą prowadzić do utraty zaufania. Jeśli jeszcze dodatkowo będziemy używać dłoni do ukarania papugi, ptak może zacząć atakować ręce i mieć poważne problemy z zaufaniem.
Negatywna kara (negative punishment) polega na odebraniu czegoś przyjemnego w reakcji na niepożądane zachowanie. Przykładem może być odsunięcie się, gdy papuga wykazuje niepożądane zachowanie, np. krzyk, co sygnalizuje, że jej zachowanie nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Papugi często krzyczą, by zwrócić na siebie uwagę opiekuna. W momencie kiedy papuga krzyczy, opiekun może wyjść z pokoju. Dla papugi będzie to wystarczająca kara, ponieważ człowiek opuścił pomieszczenie. Jest to jasny sygnał, że krzyk nie przynosi rezultatów. Oczywiście praca z krzykiem nie opiera się tylko na wychodzeniu z pokoju. Jeśli próbujemy usunąć bądź zmienić jakieś zachowanie, musi być podane zachowanie alternatywne. Na przykład jeśli papuga krzyczy w celu zwrócenia na siebie uwagi, warto podejść do papugi, gdy ta jest cicho, podać jej zabawkę do żerowania, aby dać jej zajęcie i dopiero opuścić pokój, np. na minutkę. Jeśli papuga w tym czasie nie będzie krzyczeć, to wracamy do pomieszczenia i nagradzamy ją poprzez smakołyki czy pochwały.
Pozytywne wzmocnienie jest fundamentem każdego udanego programu treningowego dla papug. Technika ta może służyć np. do:
- oswajania zwierzęcia,
- budowania relacji,
- uczenia różnych sztuczek i zachowań,
- redukcji niepożądanych zachowań.
Problem leży (również) w ludziach
W przypadku papug, które doświadczyły traumy, długotrwałych stresów czy przemocy ze strony człowieka, proces budowania zaufania wymaga cierpliwości, konsekwencji i empatii. Przede wszystkim zaś najważniejszy jest czas. W kilka dni nie naprawimy papugi, która przez lata żyła w stresie czy wśród przemocy. W przypadku papug z PTSD kluczowe jest dostosowanie treningu do indywidualnych potrzeb i tempa ptaka. Może to oznaczać rozpoczęcie od przebywania z papugą w jednym pomieszczeniu. Stopniowe wprowadzanie nowych bodźców i dawanie papudze czasu na przystosowanie się do zmian jest kluczowe. W procesie zdobywania zaufania niezbędne są również konsekwencja i cierpliwość. Papugi potrzebują czasu, aby zbudować zaufanie do opiekuna, dlatego ważne jest, by się nie spieszyć i reagować na sygnały ptaka, szanując jego granice i komfort. Koncepcja „banku zaufania” podkreśla znaczenie budowania pozytywnej relacji ze zwierzęciem opartej na zaufaniu, zrozumieniu i szacunku. Dzięki temu zwierzę może czuć się bezpiecznie i komfortowo w obecności opiekuna, co sprzyja harmonijnemu współżyciu i współpracy między nimi.
Na grupach możemy znaleźć mnóstwo ludzi tulących się do swoich młodych pierzaków, biorących ich na rękę bez ich woli, wkładających pod bluzkę, śpiących w jednym łóżku, karmiących z buzi, turlających się na podłodze, wkładających ręce pod skrzydła… wszystko to, co robimy, sprawia, że tworzymy problem. To jeszcze bardziej upowszechnia pogląd, że papugi są ptakami jednoosobowymi i niezdolnymi do utrzymywania relacji z innymi. Bo nikt ich tego nie nauczył, my ich tego nie nauczyliśmy, więc
zakładamy, że nasz ptak po prostu nie toleruje innych. Nikt już nie myśli, że to nasza wina i nasze błędne postępowanie z ptakiem. Warto pamiętać, że regularnie oferując przytulanie, pieszczoty, drapanie, tworzymy w papuzim zachowaniu wzorce i nawyki, które stają się trwałymi oczekiwaniami. Więc kiedy spróbujesz treningu z papugą, może się okazać, że jedyną formą nagrody, która usatysfakcjonuje papugę, nie będą orzechy, a przytulanie. Prawda jest taka, że nasza więź w parze z jedną papugą nie jest ani zdrowa, ani przyjemna w perspektywie czasu. Część papug żyje kilkadziesiąt lat. Jak zamierzamy spędzić ten czas z ptakiem, który jest od dziecka niesamodzielny?
Uzależniona papuga na ramieniu człowieka
Z punktu widzenia papugi: ludzkie ramię jest naturalnie wspaniałym miejscem do siedzenia! Papuga ma tam wszystko, czego potrzebuje: dobry widok, dobre towarzystwo i możliwość pójścia tam, gdzie idzie jej stado, i obserwacji działań stada. Dodatkowo nieraz dostanie bądź skradnie żarełko podczas, gdy człowiek spożywa posiłek. A przecież jest jeszcze możliwość zabawy! Biżuteria, kolczyki, okulary – dla papugi jesteśmy istnym placem zabaw, środkiem transportu i restauracją smakołyków. Do czasu. Do czasu, aż papuga się znudzi, sfrustruje czymś bądź zacznie żądać od nas pewnych zachowań, np. poprzez skubanie naszych uszu. Wpadamy wtedy w pułapkę stwierdzenia: „zaatakowała mnie znienacka” – tylko czy w momencie, kiedy papuga siedzi na ramieniu, masz jakiekolwiek informacje płynące z jej mowy ciała?
Kolejna kwestia, czy jeśli pozwalasz na to, by stać się papuzim placem zabaw, była to Twoja świadoma decyzja, czy pewna uległość wobec papugi? Czy fakt, że papuga przesiaduje większość dnia na ramieniu, może przynieść nam kłopoty? Oczywiście! Wystarczy poczekać do wiosny i wyrzutu konsultacji dotyczących agresywnych papug.
Skoro jesteśmy dla papugi idealnym placem zabaw, to ptak może w końcu zrozumieć, że pewne jego zachowania przynoszą mu korzyści. Skubanie ucha sprawia, że zwracamy uwagę na papugę. A to jest to, czego papuga oczekuje. Szybko stawiamy się w roli tego, który musi się podporządkować pod wymagania papugi. To prowadzi nas do wniosku, że siedzenie na ramieniu może być idealną receptą na katastrofę. W okresie hormonalnym jest to wręcz proszenie się o kłopoty! Dziób znajdujący się blisko twarzy, jedna nieodpowiednia reakcja z naszej strony (albo jakiś stresor) i możemy skończyć z poważnymi ranami na twarzy.
Ale czy to oznacza, że nie mamy mieć kontaktu z naszą papugą? Oczywiście, że możemy, jednak warto przenieść tę relację na poziom dla nas bezpieczny, np. nasze przedramię bądź stojak treningowy. Ludzie sfrustrowani tym, że ich papuga nie odkleja się od ich ramienia, mogą wpaść na pomysł, by ją z siebie ściągnąć. Papuga może szybko nauczyć się, że najlepszym sposobem uniknięcia tej sytuacji jest dziobanie: ataki na dłonie, uszy, twarz, szyję czy cokolwiek, co może zatrzymać człowieka. Z czego to wynika? Zabieramy papudze coś, co w jej oczach jest superważne! Plac zabaw, kontakt towarzyski, możliwość żarełka, transportu czy obserwacji działań człowieka.
Tak się dzieje, kiedy próbujemy zastopować pewne zachowania, nie dając nic w zamian. I tutaj pojawia się klucz do zdrowej relacji z ptakiem. Jeśli chcemy zmienić dane zachowanie, to warto papudze zaproponować zachowania zastępcze, np. w kuchni, zamiast mieć papugę na ramieniu, odłóż ją na stojak, daj jej smakołyk i mów do niej. Potrzeba kontaktu towarzyskiego, obserwacji i interakcji zostaje zachowana! Nie można zmieniać nieodpowiedniego zachowania bez możliwości działań zastępczych. Nie dając zachowań zastępczych, doprowadzimy papugę do jeszcze większej frustracji i agresji!
Dodatkowo warto przyjrzeć się jednemu z większych problemów w niewoli, jakim jest wyuczona bezradność. Skoro człowiek staje się placem zabaw i transportem dla papugi, uczymy ją, że nie musi latać, nie musi sama eksplorować środowiska, bo ciągle przyklejona jest do człowieka. W pewnym momencie jest to fajne dla człowieka, jednak każdemu kończy się cierpliwość, a papugi potrafią być niezwykle namolne. Papuga, która nie eksploruje swojego środowiska, nie bawi się, nie żeruje, nie wykonuje najbardziej podstawowych czynności, jakie ptaki przejawiają naturalnie! Mówiąc wprost i bez ogródek: tworzymy papugę, która jest niesamodzielna, nie radzi sobie w środowisku, staje się lękliwa i mniej pewna, gdy człowiek znika z oczu. To często prowadzi do nadmiernego stresu, który może skutkować pojawieniem się problemów z agresją, nadmierną wokalizacją czy samookaleczaniem ciała w celu redukcji stresu. Zdrowa papuga to taka, która potrafi eksplorować swoje środowisko, nie boi się go, umie samodzielnie znaleźć pokarm, potrafi latać i przemieszczać się w środowisku bez pomocy człowieka.
Wyuczona bezradność
Papugi trzymane w klatkach bez odpowiednich zabawek, bez stymulacji, bez możliwości latania i interakcji z innymi papugami mogą wykazywać oznaki wyuczonej bezradności. Powtarzające się, bezcelowe zachowania, takie jak kołysanie się, bieganie w kółko po klatce lub nadmierne czyszczenie i skubanie piór, mogą być objawem wyuczonej bezradności. Papugi, które doświadczyły braku możliwości kontrolowania swojego środowiska, mogą wykazywać te zachowania jako reakcję na chroniczny stres. Zwierzę niemające kontroli nad swoim życiem poddaje się. Brak kontroli wyjaśnia niektóre, jeśli nie wiele, patologicznych zachowań, które widzimy u papug w niewoli, takie jak: samookaleczenia, zabijanie partnerów, nadmierny lęk i fobie.
W możliwie największym stopniu papugi powinny mieć możliwość podejmowania ważnych decyzji, na przykład kiedy wyjść lub wejść do klatek lub kiedy wejść na rękę opiekuna. Kluczowym elementem zapobiegania wyuczonej bezradności jest wzbogacanie środowiska, które zapewnia papugom odpowiednią stymulację fizyczną i psychiczną. Regularny trening oraz pozytywne wzmocnienie i angażujące aktywności mogą pomóc papugom odzyskać poczucie kontroli nad swoim środowiskiem. Papugi wykazujące wyuczoną bezradność mogą wymagać dodatkowego wsparcia i zaangażowania ze strony opiekuna, bowiem będą mieć niski poziom motywacji, by uczyć się nowych umiejętności.
Inne techniki przydatne w pracy z papugą
Kształtowanie zachowań, znane również jako „shaping”, to proces, w którym stopniowo wzmacnia się kolejne przybliżenia docelowego zachowania, aby nauczyć zwierzę wykonania bardziej skomplikowanej czynności (trening medyczny, różne sztuczki, gry czy zabawy). Proces ten jest szeroko stosowany w treningu zwierząt, nie tylko papug, aby uczyć je nowych umiejętności i zachowań. Kształtowanie zachowań jest oparte na zasadach wzmocnienia pozytywnego, gdzie nagradzane są małe kroki prowadzące do końcowego celu, tzn. że jeśli chcemy nauczyć papugę pełnego obrotu, nagradzamy papugę za część obrotu za każdym razem, aż papuga wykona obrót o 180 stopni. Pierwszym krokiem w kształtowaniu zachowań jest określenie zachowania, jakie chcemy, aby papuga nauczyła się wykonywać. Może to być coś prostego, jak np. obrót. Kolejnym etapem jest rozbicie docelowego zachowania na mniejsze, łatwiejsze do opanowania kroki. Każdy z tych kroków będzie stopniowo wzmacniany, aż papuga opanuje cały proces. Na początku nagradzane są nawet najmniejsze przybliżenia, a w miarę postępów wymagania są stopniowo zwiększane. Gdy papuga zaczyna regularnie wykonywać pożądane zachowanie, skupiamy się na konsolidacji tego zachowania, wzmacniając je za każdym razem, gdy jest poprawnie wykonane. Na samym końcu możemy dodać komendę do zachowania.
W pracy z papugami, zwłaszcza w kontekście modyfikacji niepożądanych zachowań (takich jak nadmierna wokalizacja, agresja), ważne jest zastosowanie odpowiednich technik behawioralnych. Trzy z nich – DRA (Differential Reinforcement of Alternative Behavior), DRO (Differential Reinforcement of Other Behavior) i DRI (Differential Reinforcement of Incompatible Behavior) stanowią kluczowe narzędzia, które pomagają kształtować zachowania. Techniki te opierają się na pozytywnym wzmocnieniu, które jest jednym z najskuteczniejszych narzędzi w modyfikacji zachowań. Zamiast karania pozytywne wzmocnienie promuje zdrowe, pożądane zachowania, budując jednocześnie zaufanie w relacji z ptakiem. W pracy z papugami, a także z innymi zwierzętami, istnieje wiele technik behawioralnych, które pomagają zmieniać zachowania, redukować lęki oraz budować pozytywne relacje między zwierzęciem a jego opiekunem. Dodatkowo możemy wykorzystać również inne przydatne techniki behawioralne. Każda z tych technik: counter conditioning (przeciwwarunkowanie), flooding (zalewanie bodźcem), habituation (habituacja) i desensitization (odwrażliwianie) ma swoje specyficzne zastosowania oraz metody pracy. Dobór techniki zależy indywidualnie od papugi, jej umiejętności, poziomu lęku czy pracy, jaką chcemy wykonać z ptakiem. Korzystanie z modyfikacji zachowań warto prowadzić w kontakcie z behawiorystą lub zoopsychologiem, który przeprowadzi Was przez ten proces.
- DRA polega na wzmacnianiu pożądanego zachowania, które jest alternatywą dla zachowania niepożądanego. Celem jest skierowanie uwagi papugi na inne, bardziej akceptowalne działania, zamiast na te, które są problematyczne. Wyobraźmy sobie, że papuga ma tendencję do głośnego krzyku, gdy jej opiekun wychodzi z pokoju. Zamiast karać papugę za to zachowanie, stosujemy DRA – wzmacniamy alternatywne, bardziej pożądane zachowanie, np. żerowanie wśród zabawek czy używanie bardziej przyjemnych dźwięków. Istotne jest to, że papuga zna jakieś alternatywne zachowania.
- DRO koncentruje się na wzmacnianiu wszystkich zachowań z wyjątkiem tego, które jest niepożądane. Technika ta jest stosowana, gdy chcemy wyeliminować konkretne zachowanie bez konieczności skupiania się na konkretnym alternatywnym zachowaniu. Papuga, która skubie swoje pióra, może być potencjalnie zestresowana lub znudzona (oczywiście zakładając, że poza tym jest zdrowa). Zamiast
próbować wymusić zatrzymanie tego zachowania możemy zastosować DRO. DRO sprawdza się w przypadkach, gdy chcemy wyeliminować konkretne zachowanie, ale bez precyzowania, co papuga powinna robić zamiast tego. Jest to przydatne wtedy, kiedy papuga nie ma zbyt wielu alternatywnych zachowań, które możemy nagradzać.
- DRI jest to technika, która nagradza papugę za wykonywanie czynności wykluczających jednocześnie możliwość wystąpienia zachowania problematycznego. Technika DRI pozwala na skierowanie energii na zachowanie, które jest bardziej pożądane, np. jeśli Twoja papuga gryzie meble czy kable, możesz przekierować te zachowania np. na gryzienie kartonów, zabawek czy tektury. Technika DRI jest idealna, gdy istnieje zachowanie, które fizycznie wyklucza możliwość wystąpienia zachowania problematycznego – jednocześnie nie da się gryźć mebli i zabawek. Wzmacniaj papugę za każdym razem, gdy korzysta z odpowiednich zabawek do gryzienia, a nie z mebli czy kabli. Korzystając z DRI, papuga musi mieć możliwość i umiejętność wykonania danego zachowania.
- Counter conditioning polega na zmianie negatywnej reakcji na określony bodziec na reakcję pozytywną poprzez stopniowe łączenie bodźca z czymś przyjemnym. Technika ta wykorzystuje pozytywne wzmocnienie, aby zmienić emocjonalne skojarzenia, jakie papuga ma z danym bodźcem. Załóżmy, że papuga boi się odkurzacza. Aby zmienić jej reakcję, można najpierw pokazać odkurzacz z daleka, jednocześnie nagradzając papugę jej ulubionymi przysmakami. Następnie powoli przybliżać się do odkurzacza, jednocześnie obserwując mowę ciała ptaka. Jeśli zauważymy niepokój, cofamy się delikatnie, w dalszym ciągu nagradzając papugę za spokojne zachowania. Ważne jest, by nie dopuścić do paniki!
- Flooding polega na intensywnym wystawieniu papugi na bodziec, którego się boi, aż do momentu, gdy przestaje wykazywać reakcję lękową. Jest to metoda bardziej ekstremalna i często kontrowersyjna, ponieważ może wywoływać duży stres. Nie stosuj tej metody bez konsultacji ze specjalistą. W większości przypadków preferowane są mniej inwazyjne metody, takie jak odwrażliwianie lub counter conditioning. Flooding można zastosować u odważnych papug, które już posiadają pewien zestaw umiejętności.
- Habituacja to proces, w którym papuga stopniowo przestaje reagować na bodziec. Bodziec ten jest powtarzany wielokrotnie, aż reakcja na niego zaniknie, np. papuga może być początkowo niespokojna, gdy widzi nowe, niegroźne obiekty w otoczeniu, takie jak nowe zabawki na placu zabaw. Regularne wystawianie papugi na widok tych obiektów, bez żadnego wzmacniania (pozytywnego ani negatywnego), pozwala papudze przyzwyczaić się do ich obecności. Po pewnym czasie papuga nauczy się ignorować te obiekty, ponieważ nie wywołują one żadnych konsekwencji. Habituacja jest niezwykle ważna w młodym wieku. Razem z odpowiednią socjalizacją habituacja pozwala na powstanie zdrowych wzorców zachowań.
- Odwrażliwianie to technika polegająca na stopniowym wystawianiu papugi na bodziec, który wywołuje u niej lęk, w kontrolowany sposób i w niewielkich dawkach. Celem jest zredukowanie lęku poprzez regularne, stopniowe narażanie na bodziec. Jeśli papuga boi się ręki, proces desensytyzacji może obejmować stopniowe przyzwyczajanie papugi do obecności ręki w jej pobliżu, w bezpiecznej odległości, niewywołującej paniki.
Dzięki stopniowemu wprowadzaniu nowych elementów oraz świadomemu nagradzaniu pożądanych zachowań papugi mogą nauczyć się nowych umiejętności, a także poczuć się pewniej i bezpieczniej w swoim otoczeniu. Techniki behawioralne są skutecznymi narzędziami w modyfikacji zachowań papug. Każda z nich ma swoje miejsce i zastosowanie w zależności od specyfiki zachowania i poziomu lęku lub stresu, jaki wywołuje dany bodziec. Jeśli chcesz zmodyfikować zachowania u swojej papugi, możesz umówić się na konsultacje behawioralne. Pamiętaj, że nieumiejętne korzystanie z technik behawioralnych może spowodować więcej szkód niż pożytku. Dlatego ważne są wsparcie i pomoc merytoryczna.
