Nagrody w życiu psa i kota są niezwykle istotne. Pozwalają opiekunowi zaznaczyć moment, kiedy zwierzę zachowało się w sposób pożądany. Zazwyczaj jest to nagroda za wykonanie polecenia, ale nie tylko. Warto stosować takie wzmocnienie również wtedy, gdy zwierzę samo z siebie – często nawet nieświadomie – podejmie słuszną decyzję lub wykona coś, co uważamy za prawidłowe. Właściwe nagradzanie nie jest jednak tak proste, jakby nam się to mogło wydawać. Jak więc nagradzać, by nie popełniać błędów? Kiedy nagroda będzie skuteczna, a kiedy nie? I co właściwie może stać się nagrodą dla psa i kota?
Natalia Młodnicka
trenerka, behawiorystka
Wzmocnienie pozytywne a metody awersyjne
Aby nagradzanie zwierzęcia było skuteczne, należy stosować tak zwane wzmocnienie pozytywne. Metoda ta polega na nagradzaniu za pozytywne zachowanie zwierzęcia przy jednoczesnym ignorowaniu zachowania niepożądanego. W ten sposób pies lub kot zaczyna kojarzyć, co opłaca mu się wykonywać, a co nie przynosi mu absolutnie żadnego pożytku. Zwierzęta – tak samo jak ludzie – podczas całego swojego życia dążą do tego, aby zaspokajać swoje naturalne potrzeby, a także odczuwać przyjemność. Jeśli więc konkretne zachowanie regularnie powoduje to, że jego następstwem są miłe dla psa lub kota konsekwencje – na przykład w formie zabawy lub smakołyka – pupil chętnie sam z siebie będzie je prezentował. Należy kategorycznie unikać karania psa za niewykonanie polecenia lub za złe zachowanie. Metody awersyjne, czyli takie, które są oparte na zadawaniu bólu oraz wprowadzaniu dyskomfortu, powodują strach i osłabiają naszą relację ze zwierzakiem. Mogą również prowadzić bezpośrednio do zachowań agresywnych, a także do depresji. Jeśli nasz pies lub kot nie wykonał polecenia – najlepszą opcją jest zignorowanie zwierzęcia.
Moment nagradzania
Kiedy prawidłowo nagradzać zwierzę? Jest to kwestia kluczowa. Zły moment wydania nagrody może spowodować, że nagrodzimy oraz tym samym wzmocnimy nie to zachowanie, na którym nam zależy. Żeby nagroda spełniła prawidłowo swoją funkcję, należy wydać ją zwierzęciu od razu po wykonaniu zadania lub zaprezentowaniu pożądanego przez nas zachowania. Tylko i wyłącznie wtedy nasz pupil prawidłowo skojarzy, za co został nagrodzony. Regularne stosowanie nagród wpływa pozytywnie na utrwalenie się pożądanego zachowania. W przypadku nagrodzenia zbyt późno możemy wzmocnić nie to, na czym nam do końca zależy.
Nie ma w życiu nic za darmo. Jest to elementarna zasada w przypadku treningu zwierzaka. Jeśli wymagamy wykonania przez zwierzę konkretnej czynności, musimy zawsze pamiętać o tym, aby każdorazowo nagrodzić pupila za spełnienie naszej prośby. Jeśli nie otrzyma on żadnego pozytywnego wzmocnienia – jakim jest nagroda – nie będzie chciał z nami współpracować. W końcu nikt nie chce pracować za darmo. Należy o tym pamiętać, aby uniknąć niepowodzeń w wychowaniu oraz w treningu naszego pupila. Co ważne, nie można nagradzać zwierzęcia „za nic”, ponieważ możemy doprowadzić do sytuacji, kiedy nasz pupil będzie wymuszał na nas wydanie nagrody.
Skuteczna nagroda
Niezwykle istotne są również preferencje danego osobnika. Aby nagroda była skuteczna, musi być jak najbardziej atrakcyjna dla zwierzęcia. Należy zorientować się, co jest dla naszego psa lub kota wartościowe i za co zwierzak będzie chciał z nami pracować lub podejmować interakcje. Dla każdego zwierzaka może być to zupełnie co innego. W przypadku łatwych i przyjemnych zadań zwierzę prawdopodobnie będzie chciało pracować w zamian za średnio atrakcyjną nagrodę. Gorzej jest w przypadku bardziej wymagających wyzwań. Jeśli psu lub kotu dana czynność sprawia duże trudności lub nawet dyskomfort – na przykład spokojne ominięcie obiektu, którego zwierzę się obawia – nagroda powinna być jak najbardziej niezwykła i wyjątkowa. Warto jest więc mieć w zanadrzu nagrodę na wyjątkowe okazje. Może to być smakołyk, którego zwykle zwierzę nie otrzymuje, lub bardzo intensywna zabawa, na którą zazwyczaj nie pozwalamy.
Przysmaki
Co może stać się nagrodą? Jako nagroda świetnie sprawdzają się wszelkiego rodzaju przysmaki. To jedna z najpopularniejszych nagród dla psów i kotów. Jedzenie jest też najbardziej podstawową potrzebą, dzięki czemu ta forma nagrody u większości zwierząt sprawdza się najlepiej. Zdobywanie pożywienia poprzez współpracę z człowiekiem jest fantastycznym motywatorem. Ta metoda nagrody jest polecana w przypadku młodych kociąt i szczeniąt lub w momencie, gdy uczymy zwierzę całkowicie nowej dla niego umiejętności. W przypadku nagradzania jedzeniem możemy zastosować również tak zwane „palenie miski”. Jest to metoda, która polega na tym, że zwierzę otrzymuje posiłek, pracując na niego podczas ćwiczeń lub treningu. Nagradzamy wówczas na przykład suchą karmą, którą na co dzień podajemy pupilowi. Można także stosować połowiczne palenie miski, co oznacza wydanie części posiłku podczas pracy, a reszty standardowo w misce. Jeśli nagradzamy jedzeniem, powinniśmy pamiętać o tym, aby kontrolować ilości zjadanego przez zwierzę pożywienia. Wydane nagrody należy odjąć od przewidywanej dziennej dawki wyżywienia. Unikniemy dzięki temu przekarmiania psa lub kota.
Jeśli zaś chodzi o smakołyki, które dobrze sprawdzą się w treningu, obecnie w sklepach dostępna jest cała gama takich produktów. Nagrodą mogą być zarówno niewielkie trenerki, jak i duży smakołyk, który dłużej posłuży naszemu zwierzakowi. Przysmaki należy dobierać odpowiednio do wielkości oraz preferencji smakowych zwierzęcia. Trzeba także zwrócić uwagę na to, czy pies lub kot nie ma alergii na konkretny składnik zawarty w przekąsce. Obecnie na rynku dostępne są także smakołyki dla alergików. Warto na nie zwrócić uwagę, jeśli nasz zwierzak ma ten problem.
Zabawa
Rolę nagrody dobrze spełniają również zabawki. Mogą to być pluszaki, piłki, zabawki interaktywne, wędki i wiele innych. Rynek zoologiczny jest obecnie tak bardzo rozwinięty, że z pewnością każdy znajdzie dla swojego pupila odpowiednie akcesoria. Zabawa stosowana jako nagroda oraz pozytywne wzmocnienie w świetny sposób rozładowuje u zwierzęcia stres i emocje związane na przykład z wykonaniem trudnej dla niego sztuczki. Należy pamiętać o tym, że to człowiek zawsze powinien decydować, w którym momencie rozpoczyna się zabawa ze zwierzęciem. To on również musi kontrolować sytuację, gdy zauważy, że pogoń za zabawką staje się dla pupila frustrująca. Niestety, psy i koty bardzo często podczas zabawy zaczynają wchodzić na bardzo wysokie emocje, które im nie służą. Pilnujmy zatem, aby taka interakcja faktycznie była przyjemna i budująca dla psa lub kota i przerywajmy ją, kiedy zwierzę przestaje sobie z nią radzić.
Co będzie lepsze? Smaczek czy zabawa? Każde zwierzę jest zupełnie inne. Należy zatem kwestie nagrody rozpatrywać indywidualnie i nie sugerować się w tej kwestii odczuciami innych. To, że pies sąsiadki szaleje na punkcie konkretnych przysmaków, nie musi oznaczać, że również dla naszego zwierzaka będą one wartościową nagrodą. Nie należy zmuszać zwierzęcia do pracy, jeśli widzimy, że zaproponowana przez nas nagroda nie jest dla niego wartościowa. Obserwujmy swojego pupila i odpowiednio dobierajmy formę nagrody do jego upodobań, a zyskamy chętnego do współpracy kompana.
Wszystkie te elementy – przysmaki, zabawa i dostosowanie do indywidualnych potrzeb – składają się na efektywne nagradzanie psa i kota podczas treningu oraz codziennej interakcji. Pamiętajmy, że pozytywne podejście oparte na nagrodach sprzyja budowaniu zaufania i więzi między człowiekiem a zwierzęciem, co jest kluczowe dla harmonijnego wspólnego życia.
