Bogactwo suplementów dla psów i kotów w ofercie producentów i dystrybutorów jest obecnie przeogromne. Ich prawidłowa sprzedaż i polecanie klientom wymaga jednak od doradcy w sklepie sporej wiedzy, bowiem niewłaściwie dobrany produkt łatwo może przynieść efekt odwrotny od zamierzonego. Już za chwilę przyjrzymy się podstawowym grupom suplementów dla czworonogów i podpowiemy, jak skonstruować ich przejrzystą ofertę w sklepie zoologicznym.
Autor dr n. wet. Joanna Zarzyńska
Redaktor naczelna magazynu „ZooBranża”
Wraz ze zjawiskiem humanizacji zwierząt ludzka moda na „suple” przeszła do strefy zoologicznej. Opiekunowie zwierząt są bombardowani reklamami najprzeróżniejszych, „niezbędnych” im preparatów, coraz częściej sięgają też po preparaty dla swoich pupili. Gdybyśmy chcieli posługiwać się profesjonalną terminologią prawa paszowego, nazywalibyśmy je „dodatkami paszowymi” – jednak nazewnictwo z ludzkiego „podwórka” lepiej się przyjęło i wyraźniej przemawia do klienta, który czasem tonie w natłoku szumu informacyjnego i czuje się zagubiony – co też ten jego pupil faktycznie powinien „łykać”…, a może nic nie jest mu potrzebne i to tylko naciąganie… Tutaj wkracza profesjonalny doradca w sklepie zoologicznym i służy pomocą w dobraniu niezbędnego preparatu i jego formy podania.
Suplementy – o co zapytać klienta?
Pytania, jakie musimy zadać klientowi, to: gatunek pupila, jego wiek i wielkość, sposób żywienia, ewentualne problemy zdrowotne oraz potrzeby (np. kot nadmiernie linieje, pies ma tendencje do luźnych stolców). Suplementy dla psów i kotów mogą się różnić, podobnie jest z potrzebami organizmów rosnących, dorosłych i seniorów. Pytanie o sposób żywienia jest niezwykle ważne, ponieważ wiele zbilansowanych karm gotowych jest wzbogacanych o składniki aktywne i jeśli zwierzę dobrze przyswaja karmę, suplementacja może okazać się zbędna. Natomiast opiekunowie karmiący jedzeniem przygotowywanym w domu (gotowanym, surowym) są przyzwyczajeni, że do bilansowania diety niezbędna jest suplementacja. Specjalne potrzeby mogą się pojawiać okresowo – np. wymiana okrywy włosowej, rekonwalescencja, suki/kotki ciężarne czy karmiące.
Co możemy zaoferować? Preparaty mogą odpowiadać na jedną bądź kilka potrzeb w zależności od składu substancji aktywnych. Niektórzy klienci oprócz informacji o substancjach aktywnych w preparacie (ważna jest czytelna informacja na opakowaniu i umiejętność jej interpretacji przez sprzedawcę) chcą wiedzieć, czy zawiera on sztuczne barwniki i konserwanty, jaka jest zawartość tłuszczu czy węglowodanów (kaloryczność – ważne, jeśli preparat jest dobierany dla psa na diecie light). Ponieważ suplementy występują w wielu postaciach (pastylki, proszki, mączki, kapsułki, granulki, pasty, płyny, krople, spraye, przegryzki), to także trzeba zapytać, która forma będzie najchętniej przez zwierzę przyjmowana/którą najłatwiej będzie opiekunowi podać. Płyny czy proszki można dodać do karmy i zmieszać, natomiast już tabletki czy kapsułki najlepiej bezpośrednio psu do pyska – z kotem może być to już trudniejsze. Ciekawą formą suplementacji są także treserki/nagrody z suplementami – ułatwia to podanie preparatu podczas treningów czy zabawy.
Jakie są główne rodzaje suplementów diety dla psów i kotów?
Najczęściej spotykane rodzaje suplementów to:
Preparaty witaminowe/mineralno-witaminowe – oparte na kompleksach witamin, ADEK – rozpuszczalnych w tłuszczach, witaminach z grupy B, biotynie, a także wielu makro- i mikroelementach, w tym niezbędnych pierwiastkach śladowych. Często wzbogacane w kwasy omega-3 i -6, flawonoidy, a także niezbędne aminokwasy egzogenne. Zawierają naturalne przeciwutleniacze (witamina E i cynk, beta-katoten, polifenole) wzmacniające odporność organizmu. Są dobrze przyswajalne, mają wysoką wartość biologiczną. Poprawiają kondycję, utrzymują zwierzę w dobrym zdrowiu. Na ogół są uniwersalne, ale mogą być także dedykowane np. dla psów/kotów dorosłych, psów ras dużych czy seniorów (wzbogacane żeń-szeniem, który poprawia zaopatrywanie organizmu w tlen, zapobiega znużeniu i dodaje energii). Dla kotów są często oferowane w formie pasty wzbogacanej tauryną czy słodem. Należy pamiętać, że zapotrzebowanie na witaminy i minerały wzrasta w okresie ciąży i karmienia.
Preparaty na kości i stawy – często na bazie morskich mięczaków (krabów i krewetek, zielonych małży nowozelandzkich, strzykw). Wzmacniają stawy, stabilizują układ kostny, poprawiają ruchliwość dzięki odpowiednim proporcjom substancji aktywnych, takich jak wapń, proteoglikany, chondoroityna, glikoproteiny, glikozaminoglikany (GAG), witaminy C i E (jako przeciwutleniacze, witamina C jest też niezbędna w procesie syntezy kolagenu) oraz aminokwasów siarkowych (Met, Cys) i kwasów omega-3 (spełnia zadanie substancji przeciwzapalnej i przeciwbólowej; dla stawów korzystny jest niski stosunek kwasów omega-6 do omega-3; dodatkiem przeciwbólowym jest też czarci pazur). Wzbogacane witaminami i minerałami (np. miedź – wspomaga metabolizm tkanki łącznej, mangan – niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania kości i chrząstek). Chronią stawy, wspomagają produkcję mazi stawowej, obniżają stany zapalne. Pomocne u osobników młodych, rosnących (zwłaszcza ras dużych i olbrzymich – choć obecnie nastawienie do suplementacji się zmienia – patrz poprzedni numer „ZooBranży“), osobników starszych, otyłych (nadmierne przeciążenie stawów), po urazach, u psów wyczynowych (np. wyścigowych, zaprzęgowych – ryzyko przeciążenia stawów). Można je podawać w okresie stawiania uszu u psów rasowych – wzmocnienie chrząstki. U suk w końcowej fazie ciąży preparaty wspomagają budowę tkanki łącznej płodów. Jeśli produkty oparte są na mączkach kostnych i zawierają wysokie ilości wapnia, niezmiernie istotne jest ich odpowiednie dozowanie zgodnie z zaleceniami producenta!
Suplementacja kwasów omega (NNKT) – kwasy omega są obecnie bardzo rozpoznawalne, więc wiele osób pyta o takie suplementy. NNKT są też ważnym elementem preparatów na sierść, wspomagają leczenie dermatologiczne. Często poszukiwane są oleje – roślinne lub z ryb morskich – jako najlepsze źródło kwasów omega. Oleje rybne są bogatsze w omega-3, są łatwo przyswajalne dla psów, a zdecydowanie tylko źródła pochodzenia zwierzęcego mogą być wykorzystane przez koty. Olej lniany, olej konopny, olej sojowy również są bogate w kwasy omega-3, ale w formie ALA (kwas alfa linolenowy). Olej z wiesiołka, ogórecznika, z nasion dyni i olej słonecznikowy są bogate w kwasy tłuszczowe omega-6. Należy pamiętać, że wszystkie oleje są wysokokaloryczne, a przy tym jako tłuszcze zwierzęce łatwo ulegają procesowi psucia – jełczenia, tracąc korzystne właściwości. Jełczenie może być inicjowane przez światło, zatem należy unikać opakowań przezroczystych (szklanych czy plastikowych) i należy chronić produkty przed światłem (preparaty mogą zawierać dodatki naturalnych przeciwutleniaczy). Kwasy omega wspomagają funkcjonowanie skóry, mózgu, serca, układu odpornościowego (omega-3 pełnią funkcję przeciwzapalną i przeciwbólową). U zwierząt dorosłych niedobory DHA i EPA mogą utrudniać uczenie i zaburzać koncentrację. Dla utrzymania zdrowej skóry najważniejsze są: kwas linolowy (omega-6) i linolenowy (omega-3). Psy/koty nie wytwarzają ich same (brak enzymów desaturaz), stąd konieczność suplementacji. U kotów ważne jest dostarczenie kwasu arachidonowego (n-6), ponieważ mają one ograniczoną zdolność wytwarzania go z kwasu linolowego. U kotów ras dużych i olbrzymich podkreśla się rolę kwasów omega w prawidłowej pracy serca. Ważny jest odpowiedni stosunek omega-6 do -3 (w zależności od tego, jaki efekt się chce uzyskać, najlepiej od 10:1 do 5:1 psy, a u kotów 1:1 do 3:1). Nadmiar NNKT n-6 w diecie może prowadzić do stanów zapalnych. Wskazuje się także na ważność kwasów omega-9. Efekty obserwuje się po dłuższym stosowaniu (min. 4–8 tygodni). Oleje poleca się przy problemach skórnych, gojeniu ran, infekcjach, alergiach, w terapii nowotworowej, a także jako wzbogacenie diety BARF. Stwierdzono, że kwasy tłuszczowe omega-3 spowalniają postęp choroby nerek u psów oraz ograniczają problemy sercowo-naczyniowe (obniżenie ciśnienia krwi, rozszerzanie naczyń, działanie przeciwmiażdżycowe). Ważne, żeby olej był tłoczony na zimno.
Preparaty na sierść i skórę – osłabienie bariery skórnej może być związane z alergiami, nadwrażliwością pokarmową oraz niedoborami. Suplementy często poleca się dla psów/kotów wystawowych potrzebujących dobrej jakości włosa. Preparaty zapewniają suplementację kompleksów witamin z grupy B (cholina – B4, niacyna/PP – B3, kwas pantotenowy – B5, pirydoksyna – B6, witamina H – B7 – biotyna, kwas foliowy/witamina M/B9), aminokwasów siarkowych niezbędnych do syntezy keratyny. Kwas linolowy w połączeniu z cynkiem i kwasem gamma-linolenowym (GLA) zapewnia elastyczność skóry i połysk szaty włosowej. Kwasy omega-6 wchodzą w skład bariery hydrofilowej skóry. Naturalne przeciwutleniacze (witaminy C i E, flawonoidy, luteina) wzmacniają barierę skórną, ograniczają stany zapalne. Często stosowany jest kompleks witamina E+selen. Witamina A przyspiesza regenerację skóry. Efekty obserwuje się po dłuższym stosowaniu (3–4 tygodnie). Preparaty poprawiają koloryt sierści, ograniczają linienie, sierść staje się błyszcząca.
Preparaty na trawienie – preparaty pobudzające apetyt, wspomagające funkcjonowanie przewodu pokarmowego (dodatek włókna pokarmowego, FOS i MOS) wzmacniają korzystną biotę przewodu pokarmowego (np. po kuracji antybiotykowej czy problemach gastrycznych), a co za tym idzie – wspomagają odporność miejscową. Zawierają hydrolizaty białka, które są łatwiej wchłaniane. Poprawiają wykorzystanie karmy. Uzupełniają niedobory związane z jednostronną dietą. Często na bazie torfu, ale także typowo prebiotyczne: wyciąg z drożdży, pulpa buraczana, korzeń cykorii, inulina.
Preparaty dla szczeniąt i psów młodych – wspierają prawidłowy rozwój, szczególnie ważne jest wsparcie wzrostu psów (kościec, stawy), wzmocnienie zębów, wspomaganie aktywności zwierzęcia. W preparatach możemy znaleźć witaminy (w tym D3), minerały (w tym wapń), przeciwutleniacze, kwasy omega-3.
Wyciągi z alg/kelp – stosuje się wyciąg z brunatnic, irlandzki mech, czerwone algi, morszczyn pęcherzykowaty – kelp (często zwany kelpem norweskim), sałatę morską. Są bogate w naturalne witaminy z grupy B i pierwiastki śladowe, włączając cynk, mangan, chrom, krzem i selen, a także naturalnie przyswajalny jod (w sumie w wyciągach z wodorostów morskich stwierdzono występowanie ponad 90 składników mineralnych). W kelpie występuje aż 50 razy więcej minerałów niż w warzywach – są to naturalne chelaty, co ułatwia ich wchłanianie. Jest też dobrym źródłem białka (9–11%, w tym aminokwasów egzogennych) i kwasów n-3. Kelp doskonale się sprawdza przy problemach z przewodem pokarmowym. Reguluje perystaltykę – włókno prebiotyczne. Polisacharydy w kelpie pomagają kontrolować odczucie głodu/sytości, usprawniają metabolizm (to zasługa także jodu) i zapobiegają nadwadze. Algi zawierają wiele cennych aminokwasów zbliżonych właściwościami do kolagenu. Dodatkowo wspierają higienę jamy ustnej.
L-karnityna – jej dodatek pobudza wykorzystanie rezerw tłuszczowych, ułatwia utrzymanie prawidłowej masy ciała bez utraty masy mięśniowej. Wspiera ona założenia diety seniorów, czyli dostarczanie odpowiedniej ilości dobrej jakości białka o wysokiej przyswajalności (wystarczającej do utrzymania masy mięśniowej, ale bez dostarczania źródła niepotrzebnych kalorii) i ograniczenie zawartości tłuszczu.
HMB (kwas 3-hydroksy-3-metylomasłowy) – pozytywnie wpływa na pracę mięśni i ich regenerację, przeciwdziała zanikowi – to działanie jest powszechnie znane, stąd są to preparaty chętnie stosowane u psów sportowych do regeneracji masy mięśniowej (i podnoszenia zdolności wysiłkowej). Polecane także dla rekonwalescentów. Ostatnio podkreśla się także rolę HMB w usprawnieniu funkcjonowania organizmów zwierząt starszych, w tym w pobudzaniu odporności, zwiększeniu wydolności oddechowej i opóźnianiu procesów starzenia. Seniorzy odczuwają niedobór HMB w związku ze zwiększonym katabolizmem mięśni.
BCAA – zestaw aminokwasów egzogennych niewytwarzanych przez organizm (L-leucyna, L-walina, L-izoleucyna). BCAA rozkładają się bezpośrednio w mięśniach. Preparaty dla psów sportowych wspomagające wytrzymałość, ogólną sprawność fizyczną i przyspieszające regenerację.
Preparaty na odporność – odporność nieswoistą można poprawiać, stosując substancje czynne, jak beta glukan (wielocukier np. ze ściany komórkowej drożdży Saccharomyces czy grzybów Shiitake). Za skuteczny w kwestii odporności uważa się izomer beta-1,3/1,6D nierozpuszczalny w wodzie. Ma szerokie działanie przeciwdrobnoustrojowe i przeciwpasożytnicze. Wspomaga skuteczność antybiotykoterapii. Wpływa na pobudzenie hemopoezy w szpiku kostnym. Chroni komórki przed wolnymi rodnikami. Wykazano jego rolę również w walce z nowotworami (aktywacja komórek układu odpornościowego). Preparaty na odporność dodatkowo mogą zwierać cynk (w formie siarczanu lub chelatu), selen, MOS czy NNKT bądź jeżówkę. Poleca się ich stosowanie w okresie jesienno-zimowym i u zwierząt z deficytami immunologicznymi (np. po adopcji), a także u suk/kotek w ciąży (pobudzenie odporności u potomstwa). W preparatach dla kotów znajdziemy też L-lizynę (podkreśla się jej działanie przeciw herpes wirusom). Odporność wzmacniamy u kotów wychodzących i wystawowych.
Suplementy na uspokojenie – stosowane np. w stresujących sytuacjach, podróżach, wystawach bądź dla zwierząt starszych, u których efekty starzenia mogą powodować niepokój. Preparaty zawierają alfa-kazozepinę, L-tryptofan czy wyciągi z dziurawca, kozłka lekarskiego, melisy, zielonej herbaty. Gdy przy rozmowie z klientem zostaną stwierdzone problemy behawioralne zwierzęcia, trzeba polecić konsultację behawioralną i lekarską (nerwowość może być skutkiem chorób).
Suplementy wspomagające układ moczowy u kotów – częstym problemem u kotów są kamice i choroby dolnych dróg moczowych, stąd linie suplementów wspomagających układ moczowy. Działają też moczopędnie. Zawierają m.in. wyciąg z żurawiny, dzikiej róży, pietruszki, melisy, MSM, glukozaminę.
Byle z umiarem!
Podając psom i kotom suplementy, należy pamiętać, że co za dużo, to niezdrowo. Nadmiar (np. niektórych witamin) czy nieprawidłowe proporcje (np. Ca:P, omega 6:3) składników aktywnych również mogą być szkodliwe. Dla bezpieczeństwa zwierzęcia preparaty trzeba stosować z umiarem i zgodnie z zaleceniami producenta. Formuły preparatów zostały specjalnie opracowane dla zwierząt – co należy podkreślać, jeśli klient ma wątpliwości i zastanawia się nad suplementami ludzkimi.
Oczywiście na efekt sprzedażowy może wpłynąć także atrakcyjność opakowania (w tym poręczność i typ zamknięcia) oraz cena preparatu – zatem najkorzystniejsze dla sklepu jest posiadanie towarów z różnych półek cenowych. Suplementy diety warto proponować przy innych zakupach dla zwierząt – tutaj też dobrym chwytem marketingowym jest odpowiednia ekspozycja (np. przy kasie – strategia sprzedaży impulsowej).