Organizm psa składa się z wielu układów wzajemnie od siebie zależnych. Każdy układ narządów pełni ważne funkcje, ale równocześnie jego działanie zarówno wpływa na inne układy, jak i jest od nich zależny. Zawsze w każdej sytuacji należy rozpatrywać zaistniały problem jako zależny od pracy całego organizmu lub też konsekwencje wynikające dla pozostałych układów.
Jednym z częściej wspomnianych podczas rozmów z opiekunami układów w organizmie jest układ ruchu. Jest to gorący temat, zwłaszcza w środowisku opiekunów ras dużych, olbrzymich, ale obecnie coraz częściej dotyka także psy innych ras, nawet psy miniaturowe.
Tekst: tech. wet. Ewelina Stanclik
Problemy układu ruchu
Układ ruchu obejmuje wiele narządów, do których należą kości, stawy, więzadła, mięśnie, kaletki, powięzi itp. Temat często powracający to problemy dotyczące części kostnych i stawowych, bowiem schorzenia ich dotykające mogą być wrodzone oraz nabyte. O ile na choroby wrodzone wpływu nie mamy – poza właściwym doborem zwierząt do rozrodu i prowadzeniem badań rodziców, o tyle na ewentualny rozwój chorób nabytych częściowo możemy wpłynąć. Kluczowymi elementami są profilaktyka oraz działania środowiskowe, które pozwolą na ochronę przed wystąpieniem choroby lub złagodzą jej postęp oraz skutki jej rozwoju (najczęściej spotykamy się z bólem, problemem w poruszaniu się, przy zaawansowanym problemie może pojawić się wręcz niechęć do poruszania się).
Najczęściej spotykane problemy to między innymi dysplazje stawów, zapalenia stawów, nieprawidłowa budowa stawu kolanowego, nieprawidłowa budowa kręgosłupa oraz kręgów – w dużej mierze są to schorzenia, których uniknąć w żaden sposób nie możemy jako opiekunowie, choć u zwierząt z grupy ryzyka bardzo ważne jest działanie profilaktyczne. Osobny temat to powszechnie występująca choroba zwyrodnieniowa lub reumatoidalne zapalenia stawów. Niezależnie od tego, z jakim kłopotem będziemy się mierzyć jako opiekunowie chorego psa, musimy mieć na uwadze kilka ważnych czynników wpływających na ogólne samopoczucie oraz odczuwanie bólu.
Profilaktyka
Zawsze korzystniej jest zapobiegać, niż leczyć, dlatego też warto zwrócić uwagę na kilka czynników, które mają niebagatelny wpływ na funkcjonowanie organizmu, rozwój choroby oraz występowanie objawów bólowych czy też natężenie odczuwania bólu.
Jak już wspomniano, duże i olbrzymie rasy najbardziej są narażone na możliwość rozwoju chorób stawów, do najczęściej spotykanych zalicza się dysplazje stawów biodrowych i łokciowych oraz inne wady anatomiczne stawów. Choroba może mieć charakter dziedziczny, ale także może mieć związek z brakiem działań profilaktycznych w krytycznym okresie rozwoju (forsowanie psa aktywnością fizyczną niedopasowaną do wieku i możliwości psa, nieprawidłowy ruch, słabej jakości żywienie, nadmierna masa ciała – nadwaga związana z przekarmianiem).
Dla zdrowia układu ruchu oraz działań profilaktycznych należy wziąć pod uwagę takie czynniki, jak:
Ruch – aktywność fizyczna dostosowana do wieku, stanu zdrowia i możliwości. Prawidłowo prowadzony ruch pozwala przede wszystkim na rozbudowę masy mięśniowej oraz pracę nad siłą mięśni, które mają kluczowe znaczenie dla utrzymania kości. Aktywność fizyczna może być przeprowadzana na różne sposoby, do najłatwiejszej formy należą spacery, wędrowanie długie i spokojne po różnych nawierzchniach, dzięki czemu będą mogły pracować różne partie mięśni, a dodatkowo trenowane będzie czucie głębokie. Inną bardzo korzystną aktywnością będzie możliwość pływania lub brodzenia w wodzie/ wysokiej trawie. Zawsze w pierwszej kolejności należy brać pod uwagę możliwości oraz stan zdrowia zwierzęcia. Dla rosnących i rozwijających się kości nie są wskazane: szaleństwo, bieganie bez kontroli, aportowanie, bieganie przy rowerze, agility itp. Taka forma aktywności może się wiązać z urazami oraz przeciążeniami stawów, podczas gdy kościec szczenięcia dużej rasy rozwija się długo i powoli. Mimo że pies około pierwszego roku życia będzie już duży i ciężki, to wciąż jeszcze niedojrzały. Codzienna aktywność fizyczna, spacery będą także ważne dla psów, które już chorują z powodu OA (osteoarthritis), dysplazji czy jakiejkolwiek innej jednostki chorobowej dotyczącej układu ruchu.
Odpowiednie żywienie oraz suplementacja. Odżywienie organizmu jest kluczem zarówno dla ogólnego zdrowia, jak i dla poszczególnych układów. Dobierając sposób żywienia oraz stosowane produkty, warto kłaść nacisk na potrzeby konkretnego psa, a zatem wybierając karmy komercyjne, analizujemy karmę pod względem wieku, etapu życia, zapotrzebowania kalorycznego, masy ciała, wielkości psa. Jeżeli decydujemy o samodzielnym przygotowywaniu posiłków, ważnym tematem będzie prawidłowe obliczenie zapotrzebowania na kalorie oraz wprowadzenie suplementacji. Żywienie psa z problemami dotyczącymi układu ruchu powinno spełniać przede wszystkim funkcję przeciwzapalną, antyoksydacyjną i regenerującą. Suplementacja powinna spełniać zadanie regeneracji chrząstek stawowych, usuwania wolnych rodników oraz zmniejszania stanu zapalnego. W tych tematach pomocne będą takie składniki, jak witaminy C i E, mangan, selen, glikozaminoglikany, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe pochodzenia zwierzęcego, kurkumina, czarci pazur, rdestowiec, kwas hialuronowy, MSM. Jeżeli tylko jest możliwość rozszerzania diety, warto urozmaicać posiłki naturalnymi produktami. Nawet jeżeli podstawową metodą żywienia jest karma komercyjna, to dobrym rozwiązaniem jest dodawanie produktów jak najmniej przetworzonych (owoce, warzywa surowe, warzywa gotowane, mięso gotowane, zioła). Na początek każdego dnia można wprowadzić zasadę w dawce pokarmowej 10% naturalnych składników dostosowanych do możliwości oraz potrzeb pacjenta.
Odpowiednie akcesoria spacerowe oraz legowiska. Pod pojęciem „akcesorium spacerowe” kryją się prawidłowo dobrane szelki niekrępujące ruchu stawów, obroże oraz smycz. Dobierając szelki, zwróćmy uwagę na krój szelek – rozsądnym rozwiązaniem są szelki w kształcie litery H – typu guard – ich fason pozwala na swobodny ruch stawów bez wywierania dużego ucisku na kościec i skrępowania. Dla psów z występującymi już schorzeniami układu ruchu i trudnością z poruszaniem się warto zwrócić uwagę na odpowiednie uprzęże rehabilitacyjne lub podtrzymujące stawy bądź kręgosłup, które ułatwiają poruszanie się. Legowiska ortopedyczne to także cenne rozwiązanie, odpowiedni rodzaj gąbki w legowisku pozwala na odciążenie bolesnych stawów oraz kości. Bardzo często zwierzęta obarczone chorobą stawów bądź też w zaawansowanym wieku mogą cierpieć z powodu wyniszczenia chorobą lub utratą masy mięśniowej oraz tkanki tłuszczowej, co może zwiększać poczucie dyskomfortu podczas odpoczynku oraz snu.
Kondycja i masa ciała. Utrzymanie organizmu w dobrej aktywnej formie jest ważnym ogniwem w zapobieganiu chorobom układu ruchu, jak i u pacjentów z aktywnym schorzeniem stawów i kości. Nadmierna masa ciała, zmagazynowana tkanka tłuszczowa nie dosyć, że daje poczucie dyskomfortu, to dodatkowo wywiera silne obciążenie na układ ruchu. Obciążenie może sprawiać ból, zaś występujący ból przynosi niechęć do ruchu. Z kolei brak aktywności może pogłębiać otyłość oraz bolesność. W ten sposób wielu pacjentów zamyka się w błędnym kole otyłości i bólu. Cenną formą zarówno zapobiegania wystąpieniu choroby, jak i wsparcia pacjentów z istniejącym już problemem jest dbanie o rozsądną aktywność fizyczną. Regularna aktywność, spacery pozwalają na ćwiczenie tkanek miękkich, odżywienie mięśni oraz zapobiegają magazynowaniu tłuszczu. Ważnym elementem jest także rozsądne dozowanie karmy/ posiłku zgodnie z obecnymi potrzebami pacjenta oraz unikanie przekarmienia zwierzęcia, nawet jeżeli bardzo lubi jeść lub też istotnie domaga się dokarmiania. Każde nadliczbowe kalorie niestety będą pogłębiały chorobę stawów oraz bolesność.
Spotkania z fizjoterapeutą – specjalista podczas badania zwierzęcia będzie w stanie ocenić aktualną sytuację zwierzęcia oraz dobrać odpowiednie ćwiczenia, techniki i rodzaj aktywności fizycznej, a także zaproponuje skuteczną fizjoterapię.
Zdrowy, dobrze funkcjonujący układ ruchu jest bazą dla komfortowego życia. Wolność od bólu podczas naturalnych czynności każdego dnia należy się każdemu żywemu organizmowi. Jednakże obecnie coraz częściej i coraz więcej zwierząt domowych cierpi z powodu zaburzeń związanych z budową układu kostnego, co w efekcie często przynosi funkcjonowanie w przewlekłym stanie zapalnym, bólu, ograniczeniach podczas poruszania się. Z pozycji opiekuna zwierzęcia z grupy ryzyka możemy wiele zdziałać, począwszy od świadomości możliwości wystąpienia problemu, poprzez profilaktykę, aż po diagnostykę, leczenie i fizjoterapię. Należy pamiętać, że zwierzęta z grupy ryzyka wystąpienia schorzeń układu ruchu należy poddać wczesnej diagnostyce, aby upewnić się co do stanu ich zdrowia oraz właściwie podjąć się opieki nad danym psem. Osobnym tematem jest zachowanie atawistyczne związane z niechęcią do okazywania dyskomfortu. Zwierzę, u którego rozwija się choroba stawów, może skutecznie maskować objawy i dostosowywać się do nowej bolesnej sytuacji. W związku z tym zawsze należy brać pod uwagę regularne wizyty kontrolne w gabinecie weterynaryjnym, z ewentualnym badaniem radiologicznym dla precyzyjnej oceny stanu zdrowia zwierzęcia.
