Autor dr n. wet. Grzegorz Madajczak
Mój pies nie ma pcheł – regularnie stosuję preparaty przeciw pasożytom skórnym, a mimo to zwierzę drapie się i wylizuje aż do krwi. Takie zdanie bardzo często można usłyszeć w gabinetach weterynaryjnych od właścicieli czworonogów. Czy świąd skóry, intensywne drapanie się i stan zapalny może być spowodowany przez pchły, których nie ma? Czy możliwe jest, aby pies był uczulony na pchły? To tylko dwa z wielu pytań, które właściciele psów stawiają sobie, gdy po raz pierwszy mają do czynienia z terminem APZS.
APZS – alergia na pchły
APZS – alergiczne pchle zapalenie Skóry (FAD – flea allergy dermatitis) to jednostka chorobowa powszechnie występująca wszędzie tam, gdzie mogą być pchły, czyli na całym świecie. Jest to choroba skóry psów i kotów objawiająca się obecnością wyprysków i mniej lub bardziej nasilonego świądu. Podłożem APZS jest reakcja alergiczna na pchły, a dokładnie rzecz ujmując – na substancje chemiczne w ślinie pcheł. Są to: hapten – związki o niskiej masie cząsteczkowej, które samoistnie nie są zdolne do wywoływania odpowiedzi układu odpornościowego, lecz w połączeniu z dużą cząsteczką np. białka posiadają już cechę immunogenności. Ponadto w ślinie pcheł występują dwa alergeny o wysokiej masie cząsteczkowej (samoistnie alergizujące). Ślina pcheł zawiera również związek podobny do histaminy, który podrażnia skórę, powodując nadwrażliwość na ugryzienie pcheł.
Należy podkreślić, że do rozwoju APZS nie jest konieczna sama obecność pcheł – w skrajnych przypadkach wystarczy np. obecność w środowisku zwierzęcia odchodów pcheł. Na pozór wydaje się to dziwne, lecz jednostka ta dotyczy najczęściej zwierząt zadbanych, w dobrej ogólnej kondycji, okresowo lub stale przebywających w domach mieszkalnych. Psy wolno żyjące lub trzymane w obejściu rzadziej zapadają na APZS, co jest związane z ich stałym narażeniem na pchły, przez co odznaczają się one zmniejszoną wrażliwością lub niewrażliwością na alergeny pcheł.
Czynnik etiologiczny
Jak wspomniano wyżej, przyczyną APZS są pchły. Naukowcy zaobserwowali i opisali około 2500 gatunków tych pasożytów, z czego najbardziej popularnych jest pięć gatunków, przy czym w naszych warunkach kluczową rolę odgrywają pierwsze trzy:
– pchła ludzka (Pulex irritans),
– pchła kocia (Ctenocephalides felis),
– pchła psia (Ctenocephalides canis),
– pchła szczurza (Xenopsylla cheopis),
– pchła piaskowa (Tunga penetrans).
Każdy z wymienionych gatunków ma swojego swoistego żywiciela, od którego pochodzi nazwa gatunkowa, jednak przy braku właściwego gospodarza pchły mogą pasożytować na wielu innych gatunkach zwierząt. Cecha ta przysparza wiele problemów ze względu na możliwość przenoszenia groźnych chorób między zwierzętami a człowiekiem – w obu kierunkach. Najbardziej jaskrawym przykładem na to jest przenoszenie bakterii Yersinia pestis wywołujących śmiertelną chorobę dżumę przez pchłę szczurzą, nazywaną również pchłą dżumową. Pchły te mogą przenosić zarazki ze szczurów na ludzi i odwrotnie, przyczyniając się do gwałtownego szerzenia się epidemii. Podobny przykład dotyczy pchły ludzkiej, która może przenosić wiele różnych zarazków, a wśród nich jeden z najgroźniejszych – bakterię Rickettsia prowazeki wywołującą tyfus plamisty. Jest to śmiertelna choroba dziesiątkująca w dawnych czasach mieszkańców miast, więźniów, marynarzy – ludzi żyjących w dużym zagęszczeniu w złych warunkach sanitarnych. Na szczęście w dzisiejszych czasach obie choroby zostały niemalże całkowicie wyparte.
Marek Osiński
Import / Brand Manager
Hurtownia Zoologiczna ROKUS
,,Krople Dixie to produkty weterynaryjne lecznicze przeznaczone do zwalczania pcheł i kleszczy u psów oraz kotów. Wysokie stężenie substancji aktywnej – Fipronilu (100mg/1ml) oraz jej stopniowe uwalnianie zapewnia wielotygodniową ochronę. Lek może być stosowany jako element strategii leczenia alergicznego pchlego zapalenia skóry (APZS).”
Objawy APZS
Objawy APZS to wiele symptomów stanu zapalnego skóry, na przykład rumień (zaczerwienienie), grudki (guzki), krosty (guzki wypełnione ropą) i strupy. W ciężkich przypadkach na obszarze dotkniętym chorobą dochodzi do wypadania włosów.
Chore zwierzęta zazwyczaj mają skłonność do kompulsywnego gryzienia, żucia i lizania. Wyniki badań klinicznych zależą od ciężkości reakcji nadwrażliwości i stopnia narażenia na pchły. Nie zawsze podczas badania fizykalnego można znaleźć pchły lub zabrudzenia po pchłach, co może być spowodowane ich usunięciem na skutek nadmiernej pielęgnacji, w szczególności wrażliwych zwierząt.
U psów, charakterystycznie dla APZS, zmiany chorobowe koncentrują się wzdłuż grzbietu, u nasady ogona, górnych części ud, rzadziej na brzuchu i mostku. W skrajnych przypadkach zmiany chorobowe mogą występować na całej powierzchni skóry.
Już nawet w ciągu piętnastu minut od ugryzienia przez pchłę na skórze psa z APZS pojawia się grudka, która może się utrzymywać do 72 godzin, kiedy to pokryje się strupem. Jednak na te zmiany najczęściej nakładają się wtórne zmiany, które wynikają z samouszkodzenia w wyniku drapania, lizania czy gryzienia, jako odpowiedzi na intensywny i uporczywy świąd. Mogą to być: podrażnienia, rumień, łojotok, przebarwienia i liofilizacja lub pirotraumatyczne zapalenie mieszków włosowych. Może również występować łagodne wtórne bakteryjne zapalenie mieszków włosowych.
Należy różnicować APZS i inne nadwrażliwości, takie jak atopia lub alergia pokarmowa. W diagnostyce różnicowej bierze się również pod uwagę obecność innych ektopasożytów, zwłaszcza świerzbowców i nużeńców lub owrzodzenie powstałe na innym tle. Trzeba też rozważyć pierwotne zaburzenia keratynizacji skóry, a także zakażenia drożdżakami.
Jednym z istotniejszych elementów w różnicowaniu wymienionych wyżej chorób i APZS jest wspomniana wcześniej charakterystyczna lokalizacja zmian. W przypadku opisywanej jednostki chorobowej zmiany te rzadko występują (zwłaszcza w pierwszej kolejności) na głowie (kufa, fafle, małżowiny uszne, okolice oczu), co jest charakterystyczne dla zakażeń Malassesia sp. oraz infestacji nużeńcami. Zmiany w przebiegu APZS nie mają również tendencji do występowania na łapach i między palcami (grzybice, alergie pokarmowe).
Tomasz Uhlenberg
Marketing, Beaphar Polska Sp. z o.o.
www.beaphar.com
,,Krople Fiprotec
Preparat w formie kropli spot-on służy zwalczaniu i zapobieganiu inwazji pcheł oraz kleszczy. Zabezpiecza przed pchłami na pięć tygodni i kleszczami na cztery tygodnie. W naszej ofercie mamy Fiprotec dla: małych psów (5–10 kg), średnich psów (10–20 kg), dużych psów (20–40 kg), bardzo dużych psów (40–60 kg) oraz kotów.”
Podczas badania lekarze powinni sprawdzić podejrzanego o APZS psa pod kątem obecności pcheł lub odchodów pcheł przez bezpośrednie badanie skóry lub szczotkowanie sierści (wyczesywanie pcheł). Aby wykluczyć APZS, gdy nie można znaleźć pcheł lub ich odchodów, należy wdrożyć program kontroli pcheł z zastosowaniem skutecznych środków farmakologicznych. W tej sytuacji cofnięcie się objawów jest przesłanką do postawienia rozpoznania APZS.
Leczenie i zapobieganie APZS
Leczenie i zapobieganie alergicznemu pchlemu zapaleniu skóry u psów polega przede wszystkim na odpowiedniej kontroli występowania pcheł. Jednak aby wdrożyć skuteczny program kontroli pcheł, ważne jest zrozumienie cyklu życia tych pasożytów. W ciągu dwóch do trzech dni od momentu, kiedy pchła pobierze krew od zwierzęcia domowego, dochodzi do kojarzenia się osobników i składania jaj bezpośrednio na powierzchni skóry żywiciela. Następnie jaja opadają na ziemię, gdzie wylęgają się z nich larwy żerujące w środowisku zewnętrznym poza skórą zwierzęcia. Ich pokarmem są odchody dorosłych pcheł. Do wyklucia się larw dochodzi najczęściej w ciągu trzech dni od zniesienia. Jednak na czas ten mogą wpływać wilgotność powietrza i jego temperatura. Następnie larwy ulegają przepoczwarzeniu. Proces ten trwa około 10 dni. Kokon, w którym pozostają poczwarki pcheł, jest odporny na czynniki przeciwpasożytnicze, a także na suszenie i zamrażanie. Ciepło, wibracje i dwutlenek węgla wskazujące na obecność odpowiedniego gospodarza dla poczwarki stymulują pojawienie się osobnika dorosłego.
Znając cykl rozwojowy pcheł, można powiedzieć, że istnieją zatem dwa główne cele ich zwalczania:
– usunięcie osobników dorosłych pcheł, które już zaatakowały zwierzę,
– eliminacja rezerwuaru jaj i niedojrzałych pcheł w środowisku, co zapobiega powtórnej inwazji.
Chociaż dostępne są zarówno środki odstraszające pchły, jak i mechaniczne metody usuwania pcheł, najskuteczniejszym sposobem na uzyskanie kontroli jest stosowanie substancji chemicznych, które zabijają osobniki dorosłe, larwy i jaja. Niestety, żadne z nich nie działają z równą skutecznością na wszystkie te formy rozwojowe pcheł.
Dostępnych jest przynajmniej kilka bezpiecznych i skutecznych substancji do zwalczania dorosłych pcheł na gospodarzu. Należą do nich między innymi fipronil, imidaklopryd i selemektyna. Ich regularne stosowanie, zgodnie z zaleceniami producenta preparatu zawierającego którąś z tych substancji, zapewnia skuteczną kontrolę nad populacją dorosłych osobników pcheł. Substancje te jednak wykazują obniżoną skuteczność w środowisku oraz nie działają na jaja pcheł. Na tym etapie należy stosować preparaty należące do jednej z dwóch grup produktów. Są to analogi hormonów juwenilnych, takie jak metopren i piryproksyfen, które to zakłócają normalną sekwencyjną aktywację genów niezbędnych do kierowania rozwojem kolejnych etapów cyklu życiowego pcheł. Produkty te wykazują również bójcze działanie wobec jaj pcheł. Druga grupa to inhibitory rozwoju owadów, takie jak lufenuron i cyromazyna, których działanie polega zakłócaniu syntezy chityny. Lufenuron zapobiega syntezie chityny w celu przerwania embriogenezy, na etapie wylęgu i linienia, podczas gdy kriomazyna usztywnia chitynę, aby zapobiec wzrostowi pcheł.
Tak więc skuteczną kontrolę populacji pcheł, zwłaszcza w środowisku psa z APZS, można uzyskać, stosując preparaty należące do obu grup insektycydów – zwalczających zarówno dorosłe osobniki na zwierzęciu, jak i eliminując postacie larwalne, młodociane oraz jaja w miejscu bytowania psa.
Inne towarzyszące eliminacji pcheł metody leczenia to przede wszystkim leczenie objawowe, np. eliminacja świądu z użyciem środków przeciwzapalnych, czy też pielęgnacja skóry odpowiednimi kosmetykami leczniczymi. Niekiedy konieczne jest podawanie antybiotyków, mających na celu zwalczanie wtórnych bakteryjnych zakażeń uszkodzonej skóry.
Należy również pamiętać, że psy, u których występuje APZS, wykazują podwyższoną skłonność do innych alergii – pokarmowych, kontaktowych czy atopowego zapalenia skóry. Ich obecność dodatkowo komplikuje rozpoznanie i leczenie APZS.
