Trening medyczno-pielęgnacyjny jest praktyką pozwalającą na wypracowanie z kotem zgody i pozwolenia na przeprowadzanie na nim różnych czynności, które są związane ze zdrowiem i zachowaniem higieny. Wyćwiczenie z pupilem tolerancji na zabiegi higieniczne i podawanie leków to długotrwały proces. Podczas treningu medyczno-
-pielęgnacyjnego można nauczyć kota wielu różnych rzeczy, zaczynając od tych codziennych i najbardziej podstawowych, a kończąc na specjalistycznych, np. z uwagi na stan zdrowia. W ramach ćwiczeń uczy się kota wyrażania zgody na konkretne działania, co w konsekwencji przynosi olbrzymie ułatwienie w codziennym funkcjonowaniu, zwłaszcza gdy zwierzak zachoruje.
mgr Berenika Niesłuchowska-Kasprzycka
dietetyk zwierzęcy, dyplomowana behawiorystka kotów
autorka edukacyjnego bloga Kotuszkowo.pl
Najważniejsze założenia treningu medyczno-pielęgnacyjnego:
1. Zrozumienie sygnałów kota: obserwuj zachowanie kota i naucz się odczytywać jego emocje. Zwierzęta komunikują się między innymi za pomocą postawy ciała, ustawienia i ruchów uszu i ogona, jeżenia sierści czy dźwięków. Nie zmuszaj kota do ćwiczeń, kiedy się boi lub wykazuje zachowania agresywne.
2. Regularność: staraj się jak najczęściej poświęcić kilka minut na pracę z kotem.
3. Cierpliwość: dobre nastawienie i nienakładanie na siebie i zwierzaka presji jest bardzo istotne. Trening to doskonała okazja do budowania i wzmacniania więzi z kotem.
4. Pozytywne skojarzenia: zacznij od budowania pozytywnych skojarzeń z określonymi czynnościami za pomocą jedzenia, smaczków lub zabawy.
5. Używanie pozytywnego wzmocnienia: nagradzaj kota za drobne czynności. Powiedz do niego coś miłego spokojnym głosem i pogłaszcz go w ulubionym miejscu.
6. W razie potrzeby kontakt z behawiorystą oraz korzystanie z jego pomocy i wskazówek w przeprowadzeniu treningu.
7. Praca za pomocą komendy słownej/ dotyku i nagrody lub za pomocą klikera.
Podstawowy trening medyczno-pielęgnacyjny w domu
Najłatwiej jest przyzwyczajać zwierzaka od małego, ale to absolutnie nie oznacza, że nie możesz ćwiczyć z dorosłym kotem. Postaw na regularne, krótkie sesje. Każdy kot jest inny, trzeba więc dostosować trening do jego indywidualnych potrzeb. Rozpocznij od treningu dotyku, głaszcząc kota. Zaobserwuj, czy dotykanie jakichś okolic go stresuje, na przykład unika smyrania łap albo pyszczka. Stopniowo wprowadzaj kolejne elementy. Najpierw dotyk łapy, potem przesunięcie jej, naciśnięcie opuszków i wysunięcie pazurków. Stopniuj czas i intensywność swoich działań. Na początku wystarczy, że obetniesz pazurki z jednej łapki naraz. Za każdym razem buduj pozytywne skojarzenia. Bądź cierpliwy, mów łagodnie. Podczas czynności nagradzaj pupila jego ulubionymi przysmakami, np. z liofilizowanego mięsa. Podobnie z innymi czynnościami. Delikatnie przesuwaj palec po uszach kota. Naucz też dotyku w okolicy pyszczka, żeby móc zacząć myć kotu zęby.
Czynności pielęgnacyjne do wyćwiczenia z kotem
1. Czesanie i szczotkowanie sierści: pielęgnacja kociej sierści w dużej mierze zależy od jej długości. Koty o krótkiej sierści wystarczy przeczesać raz na tydzień. Koty o długiej i półdługiej sierści wymagają częstszego czesania, nie tylko ze względu na pomoc w pozbyciu się wypadającego futerka, lecz także ze względu na tworzące się kołtuny. Koniecznie dobierz odpowiednią szczotkę dla swojego kota. Najdelikatniejsza jest rękawica, ma wypustki, dzięki czemu można jednocześnie masować i czesać kota. Najpopularniejsze jest zgrzebło w różnych odmianach, które nadaje się zarówno dla kotów krótko-, jak i długowłosych. Szczotki gumowe wykorzystuje się do masażu skóry i usuwania martwego podszerstka. Grzebień z szerokim rozstawem ząbków sprawdzi się do rozczesywania kołtunów i sierści długowłosych kotów.
2. Obcinanie pazurów: obcinanie pazurów nie jest obowiązkowym zabiegiem pielęgnacyjnym, jednak warto to robić u kotów przebywających w domu z kilku istotnych względów. Kot niewychodzący nie ma okazji ścierać pazurów, biegając po różnych powierzchniach czy wspinając się po drzewach. Niedostateczne ścieranie przez kota pazurów prowadzi do przerostu pazura (utrudnia to kotu chodzenie i normalne funkcjonowanie). Długie pazury powodują haczenie o koc, dywan czy inne powierzchnie (może to doprowadzić do poważnego uszkodzenia pazura). Długie pazury mogą zrobić krzywdę opiekunowi podczas zabawy oraz lekarzowi weterynarii przy wizycie w lecznicy. Nigdy nie skracaj kocich pazurów za pomocą nożyczek lub cążków do ludzkich paznokci, bo możesz je trwale uszkodzić. W sklepach zoologicznych znajdziesz specjalne cążki do pazurów zwierząt, lekko wygięte nożyczki lub gilotynki.
3. Czyszczenie uszu: kontrole uszu naszego kota powinniśmy przeprowadzać systematycznie, np. raz w tygodniu. Każde odstępstwo od normalnego woskowinowego osadu powinniśmy skonsultować z lekarzem weterynarii. Świerzbowiec uszny jest bardzo częstą przypadłością, zwłaszcza kotów wolno żyjących. Dodatkowo mogą pojawić się grzybica lub infekcja bakteryjna. Nie czyść kocich uszu patyczkami, bo możesz wyrządzić pupilowi krzywdę. Na rynku zoologicznym dostępne są specjalne preparaty do czyszczenia uszu. Wprowadza się kilka kropli emulsji do przewodu słuchowego, rozprowadza masując podstawę ucha, a następnie usuwa nadmiar za pomocą wacika.
4. Czyszczenie okolic oczu: przemywanie oczu jest szczególnie istotne u kotów, które przez swoją anatomię mają skrócone kanaliki łzowe. Zbiera się wtedy wydzielina i należy ją usuwać każdego dnia (nie mylimy ze stanem zapalnym, kiedy niezbędna jest wizyta u lekarza weterynarii i przepisanie odpowiednich leków). U większości kotów wystarczy raz na jakiś czas wyjąć mały „śpioszek” z kącika oka, i to wszystko. Okolice oczu można przemywać przegotowaną wodą, solą fizjologiczną albo dedykowanymi preparatami dla zwierząt.
5. Mycie zębów: podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym jest higiena kociej jamy ustnej. Regularne mycie zębów pomaga uniknąć problemów z dziąsłami i odkładaniem się kamienia nazębnego. Nagromadzone bakterie w jamie ustnej mogą prowadzić do stanów zapalnych przyzębia i utraty zębów oraz przenikać do krwi i wpływać na inne narządy, np. nerki i serce. Zaniedbanie zębów u kota może skończyć się dużym cierpieniem zwierzęcia i koniecznością usunięcia części lub wszystkich zębów podczas zabiegu stomatologicznego. W sklepach zoologicznych są dostępne pasty do zębów lub żele enzymatyczne, chusteczki do pielęgnacji jamy ustnej i różnego rodzaju szczoteczki oraz czyściki.
Trening medyczno-pielęgnacyjny obejmujący wyjścia z domu i zabiegi zdrowotne
Drugą częścią treningu medyczno-pielęgnacyjnego jest przygotowanie kota do podróży w transporterze, pobytu w poczekalni w lecznicy, procedur medycznych podczas wizyty w gabinecie weterynaryjnym oraz podawania leków i kroplówek, w tym również w domu. Wyjścia z domu mogą być dla kota stresujące, dlatego bardzo ważne jest, żeby go do tego możliwie dobrze przygotować. Głównym celem treningu jest zmniejszenie tego stresu, ale również zwiększenie bezpieczeństwa zwierzęcia i osób je obsługujących. Kot wytrącony ze swojej codzienności może próbować uciekać, ale też wykazywać zachowania agresywne. Pamiętaj, żeby podczas samej wizyty stosować się do zaleceń lekarza weterynarii i techników, ale też porozmawiaj z nimi o preferencjach kota, np. co do miejsca pomiaru ciśnienia albo pozycji, w której lepiej znosi podawanie zastrzyku. Omów też w razie potrzeby, jakie środki farmakologiczne możesz podawać swojemu kotu przed bardziej dla niego stresującymi procedurami, takimi jak USG.
Czynności do wyćwiczenia z kotem
1. Jazda w transporterze. Trening pomaga kotom przyzwyczaić się do noszenia w transporterze, co jest ważne chociażby podczas wizyt w gabinecie weterynaryjnym. Po pierwsze, wybierz wygodny transporter. Obecnie na rynku są różne modele i wielkości plastikowych kontenerów, materiałowych toreb, plecaków, a nawet wózków. Transporter ma być bezpieczny, odpowiednio duży i wygodny dla kota. Postaw transporter w domu znacznie wcześniej niż planowane wyjście. Pozwól na wcześniejsze zapoznanie się zwierzęcia z nosidłem. Włóż do środka kocyk z zapachami z domu. Możesz też położyć na kocyku coś smacznego albo spryskać jego wnętrze specjalnymi feromonami.
2. Pobyt w lecznicy. Warto umówić się na konkretną godzinę do przychodni weterynaryjnej. Najlepiej na pierwszy raz wybierz spokojniejszą porę dnia. Usiądź w odstępie od innych czekających. Przez cały pobyt w poczekalni trzymaj kota w transporterze i w miarę możliwości połóż go wyżej na półkę lub krzesło. Możesz go również przykryć cienkim materiałem. W gabinecie otwórz transporter i daj kotu szansę wyjść z niego samodzielnie. Postaraj się nie robić nic na siłę i absolutnie nie podnoś głosu. Miej pod ręką kocie smaczki i jeśli kot nie musi być na czczo, zaproponuj je zwierzęciu.
Czasem warto też, żeby kot był w szelkach po wyciągnięciu z transportera (jeśli nie przeszkadza to w badaniach). Podczas wizyty pomagaj, jeśli wiesz, jak. W przeciwnym razie zdaj się na doświadczenie personelu medycznego.
3. Podawanie leków. Jeśli chodzi o leki, część z nich będziesz mógł mieszać z jedzeniem lub ukrywać w przysmakach. Przydaje się jednak wyćwiczyć z kotem wkładanie mu do pyszczka kapsułek i tabletek ręką lub specjalnym aplikatorem. W tym celu umieść kota między kolanami. Otwórz pyszczek i umieść tabletkę głęboko na kocim języku. Zamknij pyszczek i delikatnie przytrzymaj oraz pogładź gardło. Na koniec nagródź kota smakołykiem, np. takim w formie smacznego sosiku z tubki. Warto też opanować podawanie do pyszczka płynnych leków za pomocą strzykawki.
4. Podawanie zastrzyków i kroplówek. Niekiedy konieczne bywa też podawanie kroplówek podskórnych lub zastrzyków. Zacznij trening od delikatnego dotykania karku i pleców kota. Nagradzaj go za spokojne zachowanie. Kiedy to będzie już opanowane, przećwicz z personelem medycznym lecznicy precyzyjne i w miarę szybkie wbijanie igły w odpowiednie miejsce. Podczas wszystkich czynności zachowuj spokój, a na koniec porozpieszczaj trochę pupila.
Wszystkie opisane działania są częścią regularnych aktywności, które będą się w kocim życiu powtarzać. Dlatego ich odpowiednio wczesne wypracowanie pozwoli na ograniczenie stresu u zwierzęcia poprzez przyzwyczajenie i nagradzanie pozytywnych zachowań, a także ułatwi życie opiekunowi czy groomerowi. Doradcy w sklepie zoologicznym powinni przypominać klientom – opiekunom kotów o treningu medyczno-pielęgnacyjnym i polecać odpowiednie niezbędne akcesoria czy smaczki dla nagradzania zwierzęcia.
