Tekst: Paulina Andrzejewska
Trenerka, behawiorystka
kotyipsyandrzejewskiej.pl
Nagradzanie jest podstawowym elementem treningu psów i kotów. Dzięki odpowiedniemu stosowaniu nagród możemy nie tylko wzmocnić pożądane zachowania, lecz także budować więź ze zwierzakiem i kształtować jego pozytywne nastawienie do pracy z człowiekiem. W tym artykule przyjrzymy się różnym aspektom nagradzania: kiedy i jak nagradzać, dlaczego timing jest kluczowy, jak urozmaicić nagrody oraz co i za co nagradzać.
Czy nagrody wydajemy tylko z ręki?
Choć najczęściej myślimy o nagrodach jako o smakołykach podawanych z ręki, to istnieje wiele innych sposobów, które mogą się okazać równie skuteczne. Oczywiście smakołyki są wygodne i szybkie, ale nie zawsze muszą być jedyną formą motywacji. Dobrze jest wprowadzać różnorodność w sposób dostarczania nagród, co sprawia, że trening staje się bardziej angażujący i interesujący zarówno dla psa, jak i kota.
Dla psa, który uwielbia ruch, rzucenie smakołyka na ziemię lub w górę może stanowić atrakcyjną formę nagrody. Co więcej, smakołyki mogą być turlane, podrzucane w powietrze lub chowane w ręce, a następnie udawane, że są w pogoni, co pobudza instynkt łowiecki i zapewnia dodatkową frajdę. Takie zabawy angażują psa fizycznie i umysłowo, co sprawia, że nagroda staje się bardziej ekscytująca. Również jeśli zwierzak lubi zabawę, użycie ulubionej piłki czy zabawki podczas treningu może być równie silnym motywatorem. Zabawki mogą być wydawane z ręki, ale równie skuteczne jest ich pojawianie się nagle jako niespodzianka, na przykład wyrzucenie piłki lub zabawki w czasie ćwiczenia, co zaskakuje psa i daje mu dodatkową przyjemność. Ponadto zabawki mogą być ukryte za opiekunem i czekać gdzieś w trawie, tworząc element poszukiwania, który rozwesela psa i jednocześnie angażuje go w proces treningowy.
W przypadku kotów z kolei smakołyki mogą być ukrywane w różnych miejscach, np. w matach węchowych, które dodatkowo angażują zmysł węchu i intelektualne zdolności zwierzęcia. Interaktywne zabawki, które wymagają od kota lub psa większej aktywności, takie jak specjalne puzzle czy zabawki na smakołyki, również mogą pełnić funkcję nagrody. Dla kota, który lubi wyzwania, smakołyki mogą być ukrywane w takich zabawkach, co zmusza go do rozwiązywania zagadek, by sięgnąć po nagrodę.
Inną metodą nagradzania, szczególnie przy nauce takich umiejętności, jak „wróć na swoje miejsce”, jest umieszczanie smakołyków w określonym miejscu (np. w legowisku, na macie), aby zwierzak kojarzył te miejsca z czymś przyjemnym. Ostatecznie nagroda nie musi pochodzić bezpośrednio z ręki opiekuna, co może dodatkowo zwiększyć zaangażowanie pupila. Takie podejście sprawia, że proces uczenia się jest bardziej dynamiczny i ekscytujący, co może prowadzić do szybszych postępów i lepszych efektów w treningu.
Kiedy nagradzać?
Czas, w którym nagradzamy zwierzę, ma ogromne znaczenie. Zasada, którą należy przyjąć, brzmi: nagroda powinna pojawić się natychmiast po wykonaniu pożądanego zachowania. Zwierzęta, podobnie jak ludzie, uczą się przez skojarzenia, dlatego opóźniona nagroda może prowadzić do błędnego kojarzenia. Jeśli na przykład pies zrobi coś pożądanego, a nagroda pojawi się zbyt późno, zwierzak może pomyśleć, że został nagrodzony za inne zachowanie, które wykonał tuż przed tym. Idealny moment na nagrodę to bezpośrednio po wykonaniu pożądanego działania – w przypadku psów jest to zazwyczaj kilka sekund, w przypadku kotów może to być czasem nieco dłuższy, zależnie od stopnia skomplikowania zachowania. Aby ułatwić sobie proces, można używać tak zwanych „znaczników” – dźwięków lub słów, które pomogą zwierzęciu lepiej zrozumieć, za co dostaje nagrodę. Najpopularniejszym narzędziem jest kliker, który daje zwierzęciu jasny sygnał, że właśnie wykonało pożądane działanie.
Nagradzanie nie musi się ograniczać tylko do specjalnych sesji treningowych. Z powodzeniem możemy stosować nagrody w codziennych sytuacjach – np. za to, że pies grzecznie czeka przy drzwiach lub że kot sam wrócił na swoje legowisko po zabawie. Każdy moment, w którym zwierzak wykonuje pożądane zachowanie, to dobra okazja, by umocnić to skojarzenie i wzmocnić więź z pupilem.
Czy timing jest ważny?
W kontekście treningu timing jest jednym z najważniejszych aspektów skutecznego nagradzania. Jest to moment, kiedy opiekun daje zwierzęciu sygnał, że zachowanie, które właśnie wykonało, jest pożądane. Jeśli nagroda pojawi się za późno, zwierzak może mieć trudności w zrozumieniu, za co dokładnie jest nagradzany. Dobry timing pomaga precyzyjnie nakierować psa lub kota na pożądane działanie i sprawia, że proces nauki staje się bardziej efektywny. Jednym z najlepszych sposobów na poprawę timingu jest używanie klikera – dźwięk kliknięcia daje zwierzęciu jasny sygnał, że właśnie wykonało coś, co zostało docenione. Ważne jest, by dźwięk klikera (lub słowo pochwalne) był wydany w momencie, kiedy zachowanie zostało zakończone lub tuż przed zakończeniem, aby zwierzak mógł połączyć nagrodę z wykonanym zadaniem.
Również w przypadku bardziej złożonych zachowań, takich jak nauka odsyłania psa na miejsce, nagroda powinna być stopniowo dostosowywana do postępów zwierzaka. W pierwszym etapie możemy nagradzać sam krok w kierunku miejsca, później za położenie się, a na koniec za dłuższe pozostanie w danym miejscu.
Jak inaczej nagradzać, niż tylko wydawać smakołyki?
Smakołyki są jedną z najczęściej stosowanych form nagrody, ale warto pamiętać, że nie zawsze muszą być one najlepszym rozwiązaniem, zwłaszcza jeśli zależy nam na unikaniu nadwagi u zwierzęcia lub chcemy, by motywacja była bardziej zróżnicowana. Zamiast smakołyków możemy sięgnąć po inne formy nagród, które będą równie skuteczne. Dla psów, które uwielbiają aktywność, doskonałą alternatywą są zabawy. Po wykonaniu zadania można sięgnąć po ulubioną piłkę czy frisbee i poświęcić chwilę na intensywną zabawę. U kotów natomiast świetnym rozwiązaniem są wędki czy interaktywne zabawki, które angażują ich zmysły i dostarczają dużej frajdy. Ważne jest, by nagroda odpowiadała preferencjom zwierzęcia. To, co dla jednego psa jest ogromną motywacją, dla innego może być zupełnie obojętne.
Innym rodzajem nagrody, szczególnie w przypadku psów, może być pochwała słowna połączona z fizycznym kontaktem – np. głaskaniem, drapaniem za uchem. Wiele psów reaguje na takie gesty bardzo pozytywnie, szczególnie jeśli są one powiązane z ciepłym tonem głosu. Warto jednak pamiętać, że koty nie zawsze są fanami dotyku jako nagrody – dla nich ważniejsze mogą być pochwały werbalne lub moment relaksu, jak ciepłe miejsce do odpoczynku.
Co możemy nagradzać?
Nagradzanie zwierząt to nie tylko wzmocnienie podstawowych komend, lecz także kształtowanie zachowań, które ułatwiają codzienne życie. Nagradzając psa lub kota, warto zwrócić uwagę na szeroki zakres pożądanych działań, które warto wzmocnić. Oczywiście podstawowe komendy, jak „siad”, „leżeć” czy „do mnie”, to klasyka, ale równie ważne są inne zachowania, które uczą zwierzaka pozytywnego funkcjonowania w różnych sytuacjach. Nagrody warto stosować także za spokój i cierpliwość, na przykład wtedy, gdy pies czeka przydrzwiach, nie skacząc na gości, lub gdy kot sam wraca na swoje miejsce po zabawie. Nagrody są także bardzo pomocne w procesie nauki odsyłania na miejsce – początkowo wystarczy nagradzać za podejście do miejsca, później za położenie się w nim, a na końcu za pozostanie w nim przez dłuższą chwilę. Działania te wzmacniają nie tylko konkretne zachowanie, lecz także uczą psa i kota samodzielności i dyscypliny.
Nagradzanie to potężne narzędzie w procesie wychowania i szkolenia zwierząt. Kluczem do sukcesu jest zastosowanie odpowiednich metod, które odpowiadają na potrzeby i preferencje naszych pupili. Timing, różnorodność nagród, precyzyjne oznaczanie zachowań oraz stosowanie nagród w codziennych sytuacjach to fundamenty skutecznego treningu. Dzięki tym zasadom możemy nie tylko nauczyć psa czy kota konkretnych umiejętności, lecz także wzmocnić naszą relację i uczynić wspólne życie przyjemniejszym.
