Autor dr inż. Krzysztof Kazuń
Co powoduje największe straty finansowe, jeśli chodzi o oferowane w sklepach ryby akwariowe?
Trudno uznać warunki sklepu zoologicznego za optymalne miejsce dla zwierząt, ryby ozdobne nie są tu wyjątkiem. Z jednej strony, zwykle ograniczona przestrzeń, z drugiej – ciągła rotacja zarówno towarów, jak i pracowników nie są czynnikami pozwalającymi na budowanie długoterminowych planów ograniczenia strat w pogłowiu delikatnego inwentarza, jakim są wspomniane – i często już mające za sobą długą drogę – ryby.
Występujące w akwariach sklepowych warunki rzadko sprzyjają długiemu życiu ryb w zdrowiu, akwaria są zwykle urządzone nie tyle pod kątem wystawowym i sprzyjającym rybom, imitując warunki naturalne, lecz w kierunku uzyskania maksymalnie prostej i bezproblemowej obsługi. Sporadycznie też są dobierane odpowiednie dla ryb parametry wody, czasami w przypadku gatunków bardziej delikatnych i cenniejszych stosuje się obniżanie jej twardości i dostosowuje (zwykle podwyższa) temperaturę.
Zagadnienia związane ze stanem zdrowotnym i kondycją ryb w sklepach zoologicznych obejmują wiele elementów, niektóre z nich mogą być zupełnie niezrozumiałe dla osób bez doświadczenia akwarystycznego, chociażby ze względu na odmienność środowisk wodnego i lądowego.
Co może szkodzić rybom?
Lista czynników jest dość długa, ale nie wszystkie z nich muszą prowadzić bezpośrednio do śmierci zwierząt. Wystarczy jednak nawet osłabienie organizmu bądź uszczerbek na urodzie ryb, aby konsekwencje zaistnienia takiego czy innego problemu były dla sprzedawcy odczuwalne. Dwa elementy mogą przyczynić się do natychmiastowej śmierci ryb: skrajnie niewłaściwe warunki środowiskowe (za szybkie zmiany lub zbyt duże różnice parametrów, takich jak odczyn wody i jej temperatura czy też zasolenie, niewystarczająca do życia ryb ilość rozpuszczonego w wodzie tlenu, zbyt wysoki poziom rozpuszczonych w wodzie trucizn – z amoniakiem na czele) oraz inne (np. drapieżne) zwierzę bytujące w bezpośrednim otoczeniu, mogące pozbawić życia rybę w mgnieniu oka.
O ile obecność drapieżnika lub ryby zachowującej się agresywnie w stosunku do innych dość trudno jest przegapić, o tyle właściwości chemiczne i parametry fizyczne wody są często dla laika zupełnie niezrozumiałym i w znacznej części zapomnianym wspomnieniem edukacji szkolnej, stąd kłopoty i śmiertelność ryb często biorą się właśnie z tego powodu. Jednak ryby często same sygnalizują swoim zachowaniem, że środowisko, w jakim się znajdują, im nie odpowiada i jeśli np. próbują wyskoczyć ze zbiornika albo po wpuszczeniu zaczynają gromadzić się przy jego dnie i kładą na boki bądź też wykonują gwałtowne ruchy i jakby się otrząsają – to mogą być oznaki nieodpowiednio dla nich dostosowanych parametrów wody, najczęściej prowadzące bezpośrednio do śmierci.
Marketing Manager Tropical
,,Pro Defence – pokarmy dla ryb z dodatkiem probiotyku Unikatowa receptura pokarmów z probiotykiem bardzo dobrze oddziałuje na kondycję ryb, pozytywnie wpływa na rozród, a także łagodzi skutki stresu wywołanego np. transportem. Synergiczne działanie probiotyku, beta-glukanu, witamin i karotenoidów silnie oddziałuje na układ immunologiczny ryb, zwiększając jego odporność na chorobotwórcze patogeny.
TROPICAL – Tadeusz Ogrodnik, ul. Opolska 25, 41-507 Chorzów”
Kolejnym powodem śmierci ryb w sklepie może być wpływ silnego stresu – czynnik ten zwykle nie działa na ryby tak szybko, jak wymienione wyżej, ale wywołane przez niego zmiany w funkcjonowaniu organizmu mogą okazać się nieodwracalne. Objawami silnego stresu u ryb mogą być oznaki mocnego podniecenia lub przestraszenia, wysoka aktywność wyrażona nieustannym szybkim pływaniem od jednej ściany akwarium do drugiej i czasem próba samobójczego wyskoczenia ze zbiornika albo następujące zwykle potem zachowanie wręcz przeciwne – osowiałe przebywanie w jednym miejscu ze skulonymi płetwami i wygasłymi barwami. Silny stres bardzo negatywnie wpływa na immunologiczne parametry odporności ryb i ich ogólną kondycję metaboliczną, jeśli jego działanie jest zbyt długotrwałe, i obserwuje się wówczas śnięcia ryb.
Choroby ryb
Choroby ryb są następnym „poziomem” problemów spotykanych w sklepach zoologicznych. Najszybciej i najdotkliwiej dla organizmu rozwijają się choroby wirusowe o ostrym przebiegu, jednak istnieje niewielka szansa na wystąpienie ich w warunkach sklepu, ponieważ często do uaktywnienia wirusa wystarczy stres manipulacyjny związany chociażby z odłowieniem ryb ze zbiornika i związane z nim obniżenie odporności, więc takie ryby mają niewielkie szanse nawet na przeżycie transportu do sklepu i przystosowania się do nowych warunków, a występujące później najczęściej bezobjawowe śnięcia (zdarza się, że giną ryby podczas pobierania pokarmu lub bezpośrednio po) nie ułatwiają identyfikacji przyczyny śmierci ryb.
Nieco wolniej, ale równie skutecznie, mogą oddziaływać na ryby choroby bakteryjne o ostrej postaci. To zwykle one są odpowiedzialne za straty notowane w sklepie w okresie od drugiego tygodnia do ok. miesiąca po transporcie ryb, a „walka” z nimi jest zwykle bardzo trudna, jeśli wręcz nie niemożliwa w warunkach sklepowych. Przyczynami najczęściej są tu: szybki – czasem wręcz gwałtowny – przebieg choroby ze względu na zjadliwy charakter atakującego szczepu bakterii i nieodbudowanie jeszcze potransportowego obniżenia odporności ryb. Dodatkowo często kłopotliwe jest dobranie działających skutecznie środków leczniczych, gdyż w warunkach sklepu zoologicznego trudno zastosować prawidłową kurację antybiotykową, zwykle więc podstawowymi dostępnymi medykamentami są jedynie preparaty hamujące rozwój bakterii, a nie je likwidujące. W przypadku wystąpienia choroby bakteryjnej o ostrej postaci często obserwuje się szybką zmianę zachowania ryb, które niemal natychmiast (trwa to czasem ok. 2 godzin) zaprzestają pobierania pokarmu, stają się apatyczne, zaczynają przebywać w odosobnieniu, gdzieś w kącie akwarium, i najczęściej sną, nie wykazując żadnych dodatkowych objawów.
Kolejnym problemem wpływającym negatywnie na przeżywalność ryb w sklepie zoologicznym są choroby pasożytnicze. Mimo że generalnie pasożyt nie powinien „być zainteresowany” uśmierceniem swojego żywiciela – gdyż wówczas musi szukać kolejnego – to jednak często brak odpowiedniego leczenia chorób pasożytniczych prowadzi do kompletnego wyniszczenia ryb, a nawet ich śmierci. Najczęściej w warunkach sklepu zoologicznego można się zetknąć z chorobami pasożytniczymi ryb wywołanymi przez organizmy jednokomórkowe – pierwotniaki – lub wielokomórkowe przywry skrzelowe, przy czym ze względu na szybkie tempo rozmnażania się i aktywność pierwotniaków to one są zazwyczaj bardziej niebezpieczne. Pierwotniaki pasożytnicze u ryb znajdujemy na powierzchni ciała i w skrzelach, ale także w świetle przewodu pokarmowego, czasami w narządach wewnętrznych (szczególnie nerkach, rzadziej w mózgu) i krwi. Wywołują one u ryb najczęściej objawy duszności (głębokie i szybkie ruchy oddechowe), apatyczność albo wręcz przeciwnie – nadmierną płochliwość, pewną okresową nadaktywność połączoną z ocieraniem się o elementy wyposażenia akwarium lub podłoże, brak zainteresowania pokarmem i kulenie płetw, pojawienie się szarego nalotu na powierzchni ciała, wygaszenie barw, uszkodzenia powierzchni ciała widoczne jako powiększające się rany powstające zwykle w okolicy płetwy grzbietowej lub na trzonie ogonowym, pojawienie się galaretowatych odchodów, czasami są odpowiedzialne za wychudzenie ryb lub ich problemy z prawidłowym pływaniem. Ze względu na aktywność pierwotniaków i ich zdolność do głębokiej penetracji tkanek ryb, nieleczone lub leczone niewłaściwie choroby przez nie wywoływane często prowadzą do strat w pogłowiu ryb. Przywry skrzelowe (zwane skrzelowcami) bytują albo na powierzchni ciała, powodując czasem powstanie widocznego gołym okiem nalotu na grzbiecie ryb, albo na skrzelach, wywołując objawy duszności i rozchylenie pokryw skrzelowych, czasami też objawy podrażnienia połączone z ocieraniem się np. powierzchnią wieczka skrzelowego o podłoże lub elementy wyposażenia akwarium. Obecność przywr skrzelowych jest szczególnie dokuczliwa dla ryb młodych lub osłabionych, rzadko prowadzi do śmierci, jednak zaatakowane ryby mogą stanowić rezerwuar pasożytów w zbiorniku i przez zmianę barw i zachowania stracić na atrakcyjności w oczach potencjalnego klienta sklepu.
Marketing Manager Tropical
,,Marine Power Probiotic Soft Formula Miękkie pokarmy z probiotykiem dla ryb morskich. Zawierają śledzie, owady, skorupiaki, mięczaki oraz glony. Dodany do pokarmów probiotyk zawiera żywotne endospory bakterii, które stabilizują mikroflorę jelit, co zwiększa odporność ryb na patogeny oraz wpływa na lepsze wykorzystanie pokarmu, w rezultacie zmniejszając zanieczyszczenie wody odchodami ryb. TROPICAL – Tadeusz Ogrodnik, ul. Opolska 25, 41-507 Chorzów”
Ostatnim elementem mającym wpływ na zdrowie i urodę ryb w sklepie zoologicznym są choroby bakteryjne o przewlekłej postaci. Wywoływane są zwykle przez szczepy o zmniejszonej zjadliwości, a nawet stale bytujące na rybach i z którymi ryby osiągają pewnego rodzaju równowagę. Takie bakterie rzadko lub względnie późno objawiają swoją obecność w sposób wyraźnie dostrzegalny gołym okiem, za to często odpowiadają za tzw. kapanie ryb, czyli pojedyncze straty rozciągnięte w czasie, oraz za niezbyt atrakcyjny wygląd ryb, które cechuje np. wygaszenie barw lub mniejsza aktywność. Leczenie ryb w przypadku stwierdzenia pojedynczych śnięć zwykle uznaje się za „nieopłacalne” i jest ono bagatelizowane, jednak utrzymywanie takich ryb prowadzi zwykle do pogłębienia się problemu. W wyniku tego po pewnym czasie często w różnych zbiornikach – ze względu na przeprowadzane rotacje i roznoszenie bakterii na sprzęcie – liczne ryby stają się apatyczne, wychudzone i generalnie niechętne do pobierania pokarmu, osłabione i przeganiane przez ryby zdrowsze, pojawiają się u nich uszkodzenia na powierzchni ciała (zwykle w przedniej części tułowia i na bokach). Często tacy nosiciele bakterii stanowią ognisko poważniejszych problemów w momencie pogorszenia się warunków w akwarium bądź też pojawienia jakiegoś czynnika stresogennego.
Ten skrócony opis bezpośrednich zagrożeń dla zdrowia ryb być może ułatwi chociaż pobieżne rozeznanie w przypadku napotkania problemów. W następnej części zostaną przedstawione podpowiedzi, jak postępować z rybami, aby uniknąć (jeśli to możliwe) strat spowodowanych ich śnięciami w sklepie zoologicznym oraz jak – w razie potrzeby – wykonać możliwie najbardziej skuteczną i dyskretną kurację.
