Gwarancja i rękojmia. Te dwa pojęcia często padają z ust klientów sklepu (również zoologicznego) pragnących zareklamować kupiony wcześniej towar. Problem w tym, że wiele osób traktuje je jako synonimy. Tymczasem z punktu widzenia prawa gwarancja zasadniczo różni się od rękojmi. Co z tego wynika i dlaczego warto znać te różnice? W kolejnym numerze „ZooBranży” zajmiemy się tym tematem i zapytamy doświadczonego prawnika, jakie prawa i obowiązki ma w związku z tym sklep, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki sklepu zoologicznego, w tym kwestii obrotu żywymi zwierzętami.
Autor Agnieszka Łyp-Chmielewska
adwokat, kancelaria-kynologiczna@adwokatdabrowa.eu
www.psiparagraf.pl, www.adwokatdabrowa.eu
Rękojmia – co to takiego?
Rękojmia. Pojęcie, które spędza sen z powiek wielu przedsiębiorcom oraz sprzedającym, w tym również osobom prowadzącym sklepy zoologiczne (zarówno w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej, jak i w formie spółek osobowych lub kapitałowych). Czy faktycznie rękojmia jest taka straszna, jak ją piszą i malują?
Zacznijmy od początku, czyli wyjaśnienia, czym jest rękojmia. Podstawowym aktem regulującym zasady rękojmi jest Kodeks cywilny, który w art. 566 wskazuje na definicję rękojmi – „[Wady rzeczy] Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną (rękojmia).” Jedno zdanie, a tyle może zmienić dla osób prowadzących działalność gospodarczą związaną ze sprzedażą. W ramach rękojmi wyróżniamy wady fizyczne oraz wady prawne. Wadami prawnymi w ramach niniejszego artykułu nie będziemy się zajmować, ponieważ zaistniałby one w sytuacji, gdy np. sprzedający sprzedaje rzecz, która nie jest jego lub podlega zajęciu przez komornika.
Czym jednak są wady fizyczne i jakie towary podlegają rękojmi? Przykładowy katalog wad fizycznych sprzedanego towaru znajduje się w Kodeksie cywilnym w art. 5561:
[Wada fizyczna rzeczy]
§ 1. Wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W szczególności rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli:
1) nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
2) nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
3) nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
4) została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.
§ 2. Jeżeli kupującym jest konsument, na równi z zapewnieniem sprzedawcy traktuje się publiczne zapewnienia producenta lub jego przedstawiciela, osoby, która wprowadza rzecz do obrotu w zakresie swojej działalności gospodarczej, oraz osoby, która przez umieszczenie na rzeczy sprzedanej swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego przedstawia się jako producent.
§ 3. Rzecz sprzedana ma wadę fizyczną także w razie nieprawidłowego jej zamontowania i uruchomienia, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność, albo przez kupującego, który postąpił według instrukcji otrzymanej od sprzedawcy.
Jest to wyłącznie katalog otwarty, co oznacza, że są to przykładowe zjawiska. Przekładając to na konkret – wadą fizyczną sprzedanego towaru będzie np. sytuacja, gdy został on uszkodzony już w opakowaniu, a następnie nabył go klient, lub został sprzedany towar, którego data ważności upłynęła w chwili jego sprzedaży.
Pamiętajcie jednak, co najważniejsze, że wada sprzedanego towaru musiała istnieć w chwili jego sprzedaży nabywcy lub powstać z przyczyn tkwiących w nim w tej samej chwili. Jest to bardzo ważny zapis Kodeksu cywilnego. Oznacza, że sprzedawca ponosi odpowiedzialność tylko i wyłącznie za wady istniejące w chwili wydania, a nie te powstałe później lub powstałe z winy nabywcy, np. uszkodzenie.
Rada praktyczna – jeśli zdarzy się Wam posiadanie w sklepie uszkodzonego towaru, możecie sprzedać go nabywcy, ale tylko i wyłącznie pod warunkiem, że nabywca został poinformowany o wadzie. Dlaczego to takie ważne? Ponieważ wtedy zostaje wyłączona rękojmia – co wprost wskazuje art. 557 [Zwolnienie od odpowiedzialności] § 1. Sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy.
Zanim przejdziemy do uprawnień nabywcy, należy podkreślić, że w ramach sprzedaży w sklepach zoologicznych znajdzie zastosowanie ustawa o prawach konsumenta. Zapytacie, dlaczego? Odpowiedź jest bardzo prosta – większość Waszych klientów to osoby fizyczne nabywające towary dla swoich potrzeb, a nie dla potrzeb związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Właśnie takie osoby podlegają pod definicję konsumenta.
Zgodnie z ww. ustawą sprzedający ma następujące obowiązki informacyjne względem kupującego:
Art. 8 [Obowiązki przedsiębiorcy wobec konsumenta] Najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową przedsiębiorca ma obowiązek poinformować konsumenta, o ile informacje te nie wynikają już z okoliczności, w sposób jasny i zrozumiały o:
1) głównych cechach świadczenia, z uwzględnieniem przedmiotu świadczenia oraz sposobu porozumiewania się z konsumentem;
2) swoich danych identyfikujących, w szczególności o firmie, organie, który zarejestrował działalność gospodarczą, i numerze, pod którym został zarejestrowany, adresie, pod którym prowadzi przedsiębiorstwo, i numerze telefonu przedsiębiorstwa;
3) łącznej cenie lub wynagrodzeniu za świadczenie wraz z podatkami, a gdy charakter przedmiotu świadczenia nie pozwala, rozsądnie oceniając, na wcześniejsze obliczenie ich wysokości – sposobie, w jaki będą one obliczane, a także opłatach za dostarczenie, usługi pocztowe oraz jakichkolwiek innych kosztach, a gdy nie można ustalić wysokości tych opłat – o obowiązku ich uiszczenia; w razie zawarcia umowy na czas nieoznaczony lub umowy obejmującej prenumeratę przedsiębiorca ma obowiązek podania łącznej ceny lub wynagrodzenia obejmującego wszystkie płatności za okres rozliczeniowy, a także wszystkich kosztów, które konsument jest zobowiązany ponieść;
4) sposobie i terminie spełnienia świadczenia przez przedsiębiorcę oraz stosowanej przez przedsiębiorcę procedurze rozpatrywania reklamacji;
5) przewidzianej przez prawo odpowiedzialności przedsiębiorcy za jakość świadczenia;
6) treści usług posprzedażnych i gwarancji;
7) czasie trwania umowy lub – gdy umowa zawarta jest na czas nieoznaczony lub ma ulegać automatycznemu przedłużeniu – o sposobie i przesłankach wypowiedzenia umowy;
8) funkcjonalności treści cyfrowych oraz mających zastosowanie technicznych środkach ich ochrony;
9) mających znaczenie interoperacyjnościach treści cyfrowych ze sprzętem komputerowym i oprogramowaniem.
Do tej ustawy jeszcze wrócimy, ale przyjrzyjmy się, jakie uprawnienia ma nasz nabywca – konsument. Uprawnienia te są wprost wyrażone w Kodeksie cywilnym i polegają na:
– wymianie towaru na wolny od wad,
– obniżeniu ceny,
– odstąpieniu od umowy,
– żądaniu naprawy towaru.
To nabywca podejmuje decyzję, które z tych roszczeń wybrać. Sprzedający nie mogą tego roszczenia wybierać – mogą wskazać np. na niemożność wykonania żądania z uwagi na zaprzestanie produkowania określonej rzeczy przez producenta.
Pamiętajcie również, że rękojmia odnosi się zarówno do towaru, jak i do żywych zwierząt, które są sprzedawane w Waszych sklepach. Bardzo wątpliwe pod względem prawnym są tabliczki typu „Żywe zwierzęta nie podlegają zwrotowi”. Należy się zgodzić, że jeśli konsument nabył zwierzę w sklepie, to bez istnienia podstawy prawnej, tj. wady fizycznej, nie może go zwrócić. Może jednak skorzystać z rękojmi, jeśli zwierzę ma wady, za które odpowiedzialność będzie ponosił sprzedający, np. w chwili sprzedaży było chore. Jako przedsiębiorcy macie obowiązek przyjęcia wadliwej rzeczy od nabywcy w przypadku, gdy żąda wymiany na rzecz wolną od wad lub odstępuje od umowy.
Rękojmia a gwarancja
Ważne jest jeszcze rozróżnienie rękojmi i gwarancji. Gwarancja jest udzielana zazwyczaj przez producenta, natomiast rękojmia obowiązuje zawsze zgodnie z Kodeksem cywilnym.
Jest jeszcze jeden szczególny przypadek sprzedaży – zawieranie umowy na odległość z konsumentem, czyli za pośrednictwem np. Internetu. Tutaj ustawa o prawach konsumenta nakłada na sprzedającego wiele obowiązków:
Art. 12 [Umowy na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, obowiązki przedsiębiorcy]
1. Najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa przedsiębiorca ma obowiązek poinformować konsumenta w sposób jasny i zrozumiały o:
1) głównych cechach świadczenia z uwzględnieniem przedmiotu świadczenia oraz sposobu porozumiewania się z konsumentem;
2) swoich danych identyfikujących, w szczególności o firmie, organie, który zarejestrował działalność gospodarczą, a także numerze, pod którym został zarejestrowany;
3) adresie przedsiębiorstwa, adresie poczty elektronicznej oraz numerach telefonu lub faksu, jeżeli są dostępne, pod którymi konsument może szybko i efektywnie kontaktować się z przedsiębiorcą;
4) adresie, pod którym konsument może składać reklamacje, jeżeli jest inny niż adres, o którym mowa w pkt 3;
5) łącznej cenie lub wynagrodzeniu za świadczenie wraz z podatkami, a gdy charakter przedmiotu świadczenia nie pozwala, rozsądnie oceniając, na wcześniejsze obliczenie ich wysokości – sposobie, w jaki będą one obliczane, a także opłatach za transport, dostarczenie, usługi pocztowe oraz innych kosztach, a gdy nie można ustalić wysokości tych opłat – o obowiązku ich uiszczenia; w razie zawarcia umowy na czas nieoznaczony lub umowy obejmującej prenumeratę przedsiębiorca ma obowiązek podania łącznej ceny lub wynagrodzenia obejmującego wszystkie płatności za okres rozliczeniowy, a gdy umowa przewiduje stałą stawkę – także łącznych miesięcznych płatności;
6) kosztach korzystania ze środka porozumiewania się na odległość w celu zawarcia umowy, w przypadku gdy są wyższe niż stosowane zwykle za korzystanie z tego środka porozumiewania się;
7) sposobie i terminie zapłaty;
8) sposobie i terminie spełnienia świadczenia przez przedsiębiorcę oraz stosowanej przez przedsiębiorcę procedurze rozpatrywania reklamacji;
9) sposobie i terminie wykonania prawa odstąpienia od umowy na podstawie art. 27, a także wzorze formularza odstąpienia od umowy, zawartym w załączniku nr 2 do ustawy;
10) kosztach zwrotu rzeczy w przypadku odstąpienia od umowy, które ponosi konsument; w odniesieniu do umów zawieranych na odległość – kosztach zwrotu rzeczy, jeżeli ze względu na swój charakter rzeczy te nie mogą zostać w zwykłym trybie odesłane pocztą;
11) obowiązku zapłaty przez konsumenta poniesionych przez przedsiębiorcę uzasadnionych kosztów zgodnie z art. 35, jeżeli konsument odstąpi od umowy po zgłoszeniu żądania zgodnie z art. 15 ust. 3 i art. 21 ust. 2;
12) braku prawa odstąpienia od umowy na podstawie art. 38 lub okolicznościach, w których konsument traci prawo odstąpienia od umowy;
13) obowiązku przedsiębiorcy dostarczenia rzeczy bez wad;
14) istnieniu i treści gwarancji i usług posprzedażnych oraz sposobie ich realizacji;
15) kodeksie dobrych praktyk, o którym mowa w art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz sposobie zapoznania się z nim;
16) czasie trwania umowy lub o sposobie i przesłankach wypowiedzenia umowy – jeżeli umowa jest zawarta na czas nieoznaczony lub jeżeli ma ulegać automatycznemu przedłużeniu;
17) minimalnym czasie trwania zobowiązań konsumenta wynikających z umowy;
18) wysokości i sposobie złożenia kaucji lub udzielenia innych gwarancji finansowych, które konsument jest zobowiązany spełnić na żądanie przedsiębiorcy;
19) funkcjonalności treści cyfrowych oraz technicznych środkach ich ochrony;
20) mających znaczenie interoperacyjnościach treści cyfrowych ze sprzętem komputerowym i oprogramowaniem, o których przedsiębiorca wie lub powinien wiedzieć;
21) możliwości skorzystania z pozasądowych sposobów rozpatrywania reklamacji i dochodzenia roszczeń oraz zasadach dostępu do tych procedur.
Co dla Was jako sprzedających będzie najważniejsze w związku z ww. regulacją? W mojej ocenie będzie to kwestia umożliwiająca odstąpienie od umowy konsumentowi w terminie 14 dni bez podania przyczyny.
Art. 27 [Termin na odstąpienie od umowy] Konsument, który zawarł umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, może w terminie 14 dni odstąpić od niej bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów, z wyjątkiem kosztów określonych w art. 33, art. 34 ust. 2 i art.35.
Art. 28 [Bieg terminu do odstąpienia od umowy] Bieg terminu do odstąpienia od umowy rozpoczyna się:
1) dla umowy, w wykonaniu której przedsiębiorca wydaje rzecz, będąc zobowiązany do przeniesienia jej własności
– od objęcia rzeczy w posiadanie przez konsumenta lub wskazaną przez niego osobę trzecią inną niż przewoźnik, a w przypadku umowy, która:
a) obejmuje wiele rzeczy, które są dostarczane osobno, partiami lub w częściach – od objęcia w posiadanie ostatniej rzeczy, partii lub części,
b) polega na regularnym dostarczaniu rzeczy przez czas oznaczony – od objęcia w posiadanie pierwszej z rzeczy;
2) dla pozostałych umów – od dnia zawarcia umowy.
Pamiętajcie, że taka zwrócona rzecz nie może zostać uszkodzona przez nabywcę! Ma ona być w stanie niezmienionym. Nabywca mógł ją wyjąć z opakowania, ale nie może ona nosić śladów użytkowania. Dodam, że ustawa zobowiązuje do udzielenia odpowiedzi na reklamację w terminie 30 dni.
Wam jako sprzedającym w przypadku odpowiedzialności z tytułu rękojmi przysługuje tzw. roszczenie regresowe do osoby, od której Wy nabyliście produkt.
Art. 5761 [Żądanie naprawienia szkody od poprzedniego sprzedawcy]
§ 1. Jeżeli rzecz nie miała właściwości, które powinna mieć zgodnie ze swoim przeznaczeniem lub zgodnie z publicznie składanymi zapewnieniami, o których mowa w art. 5561 § 2, lub została wydana w stanie niezupełnym, sprzedawca, który poniósł koszty w wyniku wykonania uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy przez konsumenta, może żądać naprawienia poniesionej szkody od tego z poprzednich sprzedawców, wskutek którego działania lub zaniechania rzecz stała się wadliwa.
§ 2. Odpowiedzialność określoną w § 1 ponosi także poprzedni sprzedawca, który wiedząc o wadzie rzeczy, nie poinformował o niej kupującego lub sporządził instrukcję montażu i uruchomienia dołączoną do rzeczy, jeżeli wada powstała na skutek zamontowania i uruchomienia rzeczy przez konsumenta zgodnie z tą instrukcją.
§ 3. Odszkodowanie, o którym mowa w § 1, obejmuje zwrot wydatków niezbędnych w celu realizacji uprawnień konsumenta, w szczególności związanych z wymianą lub usunięciem wady rzeczy sprzedanej, jej demontażem, transportem i ponownym zamontowaniem, a ponadto kwotę, o którą została obniżona cena rzeczy, oraz utracone korzyści.
Art. 5762 [Bieg terminu przedawnienia roszczenia sprzedawcy]
§ 1. Roszczenie sprzedawcy przedawnia się z upływem sześciu miesięcy. Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem poniesienia kosztów przez sprzedawcę w wyniku wykonania uprawnień z tytułu rękojmi przez konsumenta, nie później jednak niż w dniu, w którym sprzedawca powinien wykonać swoje obowiązki wobec konsumenta.
Tyle z podstawowych informacji na temat rękojmi. Obecne prawo daje szerokie uprawnienia konsumentowi, podlega on również szczególnej ochronie prawnej. Uważam, że jest to najlepszym podsumowaniem rękojmi w prawie.
