Zdrowie szczeniąt i kociąt w ogromnym stopniu jest uzależnione od kondycji układu odpornościowego. Układ ten to strażnik kociego i psiego organizmu. Spadki odporności niosą ze sobą mniej lub bardziej poważne konsekwencje zdrowotne. Kocięta i szczenięta są szczególnie narażone na spadki odporności, zwłaszcza w okresie szczepień oraz w okresie zmiany domu (wiąże się to ze stresem). Odporność można wspomagać w różny sposób. W przypadku niektórych chorób zakaźnych będą to szczepienia, w przypadku pasożytów – leki przeciwpasożytnicze. Należy również pamiętać o odpowiednio zbilansowanej diecie, która stanowi filar dobrego zdrowia, oraz suplementach, które mogą pomóc w podniesieniu odporności.
Tekst: Adrianna Iwan
O jak odporność
Odporność w ogólnym znaczeniu to zdolność do czynnej i biernej ochrony organizmu przed bakteriami, wirusami, grzybami. Rozpoznaje antygeny własne organizmu i odróżnia je od obcych. Odporność dzieli się na swoistą (nabytą) i nieswoistą (wrodzoną). Odporność wrodzona kształtuje się jeszcze przed narodzinami i stanowi pierwszą linię obrony organizmu. Do jej wytworzenia nie jest potrzebny wcześniejszy kontakt z obcym antygenem. Natomiast odporność nabyta wytwarza się po kontakcie z obcym antygenem i dzieli się ją dodatkowo na czynną i bierną. W tym typie odporności organizm wytwarza tzw. pamięć immunologiczną, dzięki której organizm pamięta konkretny patogen i przy kolejnym kontakcie z nim komórki odpornościowe błyskawicznie będą próbowały go unicestwić. Mówiąc o odporności swoistej czynnej, należy uwzględnić podział na naturalną i sztuczną. Naturalna jest wytwarzana w przebiegu choroby, z kolei sztuczna – po podaniu szczepionki. Odporność swoista bierna jest przekazywana w postaci przeciwciał z mlekiem matki.
Szczepienia szczeniąt i kociąt
Szczepienia są jednym z podstawowych zabiegów profilaktycznych, służących ochronie szczeniąt i kociąt przed różnymi chorobami. Poza ochroną zapewniają również wyższą odporność na określony patogen w danej populacji. Szczepienia zasadnicze mają chronić zwierzęta przed ciężkimi, często śmiertelnymi chorobami. Biorąc pod uwagę aktualne zalecenia World Small Animal Veterinary Association (WSAVA) oraz przepisy krajowe, szczepienia można podzielić na obowiązkowe (regulowane prawem krajowym), zasadnicze (podstawowe), dodatkowe (uzupełniające) oraz niezalecane. Zasadniczymi szczepionkami dla psów są te, które chronią przed wirusem nosówki psów (CDV), parwowirusem psów typu 2 (CPV) i adenowirusem typu 1 (CAV). Za szczepienia dodatkowe uznaje się szczepionki przeciwko leptospirozie, bordetelozie, parainfluenzie i boreliozie. W przypadku psów obowiązkowym szczepieniem na terenie kraju jest szczepienie przeciwko wściekliźnie, które powinno być wykonane w ciągu 30 dni od ukończenia przez psa 3. miesiąca życia. U kotów nie obowiązuje ustawowy obowiązek szczepienia przeciwko wściekliźnie (w pewnych okolicznościach na drodze rozporządzenia taki obowiązek może zostać wydany). W przypadku kotów podstawowymi szczepionkami są te, które chronią przed wirusem panleukopenii kotów (FPV), kaliciwirusem (FCV) i herpeswirusem kotów typu 1 (FHV). Do szczepień dodatkowych zalicza się szczepienie przeciwko białaczce kotów (FeLV), zespołowi nabytego niedoboru immunologicznego kotów (FIV), bordetelozie (Bordetella bronchiseptica) i chlamydiozie (Chlamydia felis). Zgodnie z najnowszymi rekomendacjami Zespołu do spraw Szczepień (Vaccination Guidelines Group – VGG), zaleca się podawanie kilku dawek szczepionek podstawowych szczeniętom i kociętom co 2–4 tygodnie, a ostatnią dawkę w wieku 16 tygodni lub więcej. W sytuacjach, w których szczenięta lub kocięta mogą otrzymać tylko jedną dawkę (np. z powodu ekonomicznych), zaleca się wykonanie szczepień podstawowych w wieku co najmniej 16 tygodni. Większość szczeniąt i kociąt przez pierwsze tygodnie życia jest chroniona przez przeciwciała matczyne, które po urodzeniu zwierzęta pobrały z siarą. Szczenięta i kocięta z niskim poziomem przeciwciał matczynych mogą być wrażliwe na zakażenie wcześniej. Z kolei u niektórych osobników wysokie miano przeciwciał może uniemożliwić zadziałanie szczepionki do wieku 12 tygodni lub później. Pierwsze szczepienie podstawowe powinno mieć miejsce w wieku 6–8 tygodni. Opiekunowie zwierząt zgłaszają się w różnych terminach na pierwsze szczepienia, z tego względu liczba powtórzeń szczepień będzie zależała od wieku, kiedy wykonano pierwszą szczepionkę. Dla każdego szczenięcia lub kocięcia należy opracować indywidualny schemat szczepień, który będzie zależeć od jego wieku, środowiska, w którym przebywa, czasu i możliwości finansowych opiekuna. Dobór szczepienia dodatkowego należy omówić indywidualnie dla danego zwierzęcia. Istotne w tej kwestii są następujące czynniki: stopień narażenia na dane patogeny, stan zdrowia zwierzęcia oraz sytuacja epidemiologiczna w rejonie, gdzie zwierzę się obecnie znajduje.
W okresie szczepień ważnym elementem ochrony jest kwarantanna. W okresie pierwszych szczepień powinno się unikać miejsc, w których ryzyko kontaktu z patogenami jest wyższe. Psy lub koty, które będą się kontaktować ze szczeniętami lub kociętami, powinny być zdrowe, zaszczepione i odrobaczone. Nie powinno się dopuszczać młodych zwierząt do kontaktu ze zwierzętami o nieznanym statusie zdrowotnym. Warto mieć również na uwadze to, że trawniki na osiedlach nie są całkowicie bezpiecznymi miejscami, ponieważ mogą być one zanieczyszczone wydzielinami i wydalinami innych zwierząt, o których stanie zdrowia nic nie wiadomo. Szczególnie istotny jest początkowy etap immunizacji szczeniąt i kociąt.
Nie tylko choroby zakaźne
Mówiąc o ochronie zdrowia szczeniąt i kociąt, nie wolno również zapominać o pasożytach. Inwazje pasożytnicze u szczeniąt i kociąt wbrew pozorom nie są tak rzadkim zjawiskiem. Szczenięta mogą zarazić się glistą już w życiu płodowym. Szacuje się, że od 60% do 90% szczeniąt rodzi się zarażonych glista psią (Toxocara canis). Podobnie wygląda sytuacja w przypadku tęgoryjców z rodzajów Ancylostoma i Uncinaria. Z kolei kocięta rodzą się wolne od glist, ale mogą się nimi zarazić poprzez mleko matki. Zgodnie z zaleceniami ESCCAP, w przypadku nicieni kocięta powinny być odrobaczane od 3. tygodnia życia. Następnie leki powinny być podawane co dwa tygodnie do momentu odsadzenia, a potem co miesiąc do ukończenia 6. miesiąca życia. Aby zapobiec transmisji Toxocara cati poprzez mleko, zaleca się zastosowanie odpowiednich antyhelmityków u kotek karmiących (oraz u kotek pod koniec ciąży). Szczenięta powinny być odrobaczane od 2. tygodnia życia, a następnie co 14 dni do dwóch tygodni po odsadzeniu. Kolejne zabiegi odrobaczania powtarza się co cztery tygodnie do 6. miesiąca życia.
Żywienie ma znaczenie
Odpowiednio dobrana i zbilansowana dieta również odgrywa ogromne znaczenie w utrzymywaniu odpowiedniego zdrowia. Dieta uboga w składniki, które są niezbędne dla kocięcia i szczenięcia, osłabi układ immunologiczny, co z kolei może przyczynić się do rozwoju infekcji wirusowych i bakteryjnych. Po odsadzeniu bardzo istotne jest, aby żywienie szczeniąt i kociąt odpowiadało bieżącym potrzebom organizmu, które wiążą się ze wzrostem oraz rozwojem. W diecie młodych zwierząt nie powinno zabraknąć kwasów Omega-3. EPA i DHA są kluczowe na każdym etapie życia psa i kota. W niektórych przypadkach warto zastosować preparaty zawierające beta-glukan. Jest to składnik ściany komórkowej grzybów i roślin. Jego duże ilości znajdują się w drożdżach. Beta-glukan ma właściwości immunostymulujące i immunomodulujące.
Szczególną uwagę trzeba zwrócić na zwierzęta z adopcji, które ze względu na trudne warunki mogą mieć problemy z układem odpornościowym i większe ryzyko zachorowań.
Literatura:
Jańczak D. (2022), Odrobaczanie ciężarnych suk i kotek, Magazyn Weterynaryjny; 4.
Lachowicz-Wolak A., Karuga-Kuźniewska E., Rypuła K. (2019), Szczepienia psów i kotów, Weterynaria w Praktyce; 10.
Odrobaczanie psów i kotów. Przewodnik ESCCAP, wydanie 6., maj 2021.
Satyaraj E., Immunomodulacja: leczenie żywieniem cz. II, Weterynaria w Praktyce, 2014; 3.
Squires R.A., Crawford C., Marcondes M., Whitley N. (2024), 2024 guidelines for the vaccination of dogs and cats – compiled by the Vaccination Guidelines Group (VGG) of the World Small Animal Veterinary Association (WSAVA).
