Większość kociarzy na jakimś etapie życia swojego pupila musi zmierzyć się z tematem chorób układu moczowego. U kotów to jedna z najczęstszych dolegliwości, mająca podłoże zarówno zdrowotne, jak i behawioralne. Działania prewencyjne to przede wszystkim dbanie o dobrą dietę, odpowiednia podaż wody, szczupła sylwetka i aktywność mruczka. Bardzo istotne jest zapewnienie kotu możliwości spokojnego i swobodnego załatwiania swoich potrzeb fizjologicznych. Dlatego też należy kupić odpowiednio dużą kuwetę, ustawić ją w miejscu komfortowym dla zwierzęcia i wyłożyć preferowanym przez niego podłożem. Koty przeważnie lubią drobny, delikatny dla łapek piasek bez zapachu. Istotne jest też dostarczanie zwierzęciu potrzebnych zasobów, wzbogacanie jego środowiska i kontrolowanie relacji z innymi kotami w domu. Niekiedy potrzebna jest konsultacja z kocim behawiorystą oraz wsparcie pupila feromonami i suplementami uspokajającymi.
Tekst: Berenika Niesłuchowska–Kasprzycka
Skąpomocz i wielomocz
Zdrowy, dorosły kot oddaje mocz średnio 2–5 razy dziennie. Alarmujące sygnały mogące świadczyć o problemach z układem moczowym to: zwielokrotnione wizyty kota w kuwecie, napinanie się lub wokalizacja w kuwecie, posikiwanie poza kuwetą, kropelki moczu zostawione na podłodze, ślady krwi w moczu, wylizywanie okolicy narządów płciowych. Przy zapaleniu pęcherza lub kamicy moczowej mogą pojawić się dwie skrajne anomalie: skąpomocz i wielomocz (poliuria). W pierwszej sytuacji opiekun zauważa, że kot chodzi do kuwety znacznie częściej, ale oddaje mocz w bardzo małej ilości lub tylko kropelkuje. Taki stan może świadczyć o niedrożności w obrębie dróg wyprowadzających mocz i wymaga pilnej interwencji lekarza weterynarii. W drugim przypadku opiekun obserwuje również częstsze korzystanie z kuwety, ale połączone z większą objętością moczu lub oddawanie moczu w różnych innych zakątkach domu. Tu również nie obędzie się bez wizyty w lecznicy.
Pobieranie kociego moczu
Istnieją dwa główne sposoby złapania kociego moczu do badania. Pierwszy z nich to pobranie moczu przez punkcję z pęcherza (cystocenteza). Jest to szybka procedura medyczna polegająca na kontrolowanym nakłuciu pęcherza moczowego przez lekarza weterynarii. Taki mocz jest pozbawiony zanieczyszczeń i pozwala na dokładną ocenę uryny, łącznie z wykonaniem posiewu na bakterie. Drugi sposób to złapanie przez opiekuna w domu moczu do jałowego pojemnika. Istnieje kilka sposobów, jak to zrobić. Najczęściej podstawia się pojemnik pod strumień moczu, kiedy kot korzysta z kuwety. Inną opcją jest sparzenie kuwety wrzątkiem i pozostawienie jej pustej albo nasypanie do niej specjalnego żwirku diagnostycznego. Należy pamiętać, że tak pobrany mocz zawiera pewną ilość zanieczyszczeń. Koniecznie należy go też jak najszybciej dostarczyć do przychodni weterynaryjnej, żeby nadawał się do analizy.
Badanie moczu
Badanie ogólne moczu składa się z trzech głównych elementów: oceny wstępnej, badania fizykochemicznego i badania osadu moczu. Prawidłowy mocz u kota najczęściej jest przejrzysty, barwy od jasnożółtej do żółtej i nie ma intensywnego zapachu. Bardzo istotną informacją jest pH moczu. U kotów, które są ścisłymi mięsożercami, powinien być kwaśny. Prawidłowy zakres to między 5,5 a 6,5. Dodatkowo w moczu badane są między innymi takie parametry, jak: leukocyty, erytrocyty, glukoza, bakterie, wałeczki i komórki nabłonka. Przy zwiększonej ilości bakterii wykonuje się dodatkowo posiew. Daje on możliwość potwierdzenia ewentualnych infekcji, wskazuje rodzaj bakterii, a dodatkowo określa lekowrażliwość, pomagając dopasować prawidłową antybiotykoterapię. W moczu można również sprawdzić stosunek białka do kreatyniny oraz stosunek kortyzolu do kreatyniny.
Zaburzone pH moczu
W moczu zasadowym i obojętnym łatwiej wytrącają się kryształy, utrudniające oddawanie moczu. Przy kwaśnym odczynie moczu krystalizują się: szczawiany wapnia, kwas moczowy, moczany bezpostaciowe, a także cystyna, tyrozyna, leucyna, sulfonamidy, ksantyna, bilirubina. Natomiast przy moczu o odczynie zasadowym krystalizują się: fosforany amonowo-magnezowe, węglany wapnia, fosforany wapnia, fosforany magnezu oraz moczany amonu. Z wytrąconych kryształów po pewnym czasie zaczynają formować się kamienie moczowe. Kształt oraz powierzchnia kamieni dostarczają informacje o czasie powstawania złogów. Upraszczając, gładka powierzchnia kamieni występuje przy szybkim procesie tworzenia się złogów, nieregularna powierzchnia i dziwne kształty przy długim. Kamienie moczowe mogą umiejscawiać się w różnych odcinkach układu moczowego. Zdecydowana większość złogów u kotów występuje w dolnych drogach moczowych (pęcherzu i cewce moczowej). Niekiedy jednak zdarzają się również w nerce lub moczowodzie.
Kamica moczowa diagnostyka i leczenie
Badając zaburzenia przepływu moczu, najczęściej wykonuje się badania ultrasonograficzne i rentgenowskie. Po zlokalizowaniu kamieni w układzie moczowym oraz określeniu ich wielkości lekarz weterynarii decyduje o metodzie usunięcia złogów z dróg moczowych.
Nieoperacyjne metody leczenia kamicy polegają na dożylnym wlewie płynów i podaniu leków moczopędnych w celu zwiększenia ilości wydalanego moczu. Jedną z opcji jest zabieg litotrypsji laserowej, czyli rozbijania złogów w drogach moczowych bez konieczności interwencji chirurgicznej. Taki zabieg jest przeprowadzany endoskopowo w znieczuleniu ogólnym. Niekiedy konieczne jest jednak chirurgiczne usunięcie kamieni. Wówczas możliwe jest otwarcie moczowodu albo wycięcie zablokowanej części moczowodu i jego replantacja do pęcherza moczowego.
Struwity
Fosforany amonowo-magnezowe, czyli struwity, to najczęstsze kamienie pojawiające się w moczu kotów. Mają charakterystyczny kształt trumienek. Zwykle są jałowe i nie wymagają wprowadzenia antybiotykoterapii. Wyższe ryzyko powstania zaobserwowano u kotów egzotycznych, ragdolli i himalajskich. Pojawiają się przy długotrwale podniesionym pH i silnym zagęszczeniu moczu spowodowanym małym spożyciem wody. W przypadku struwitów jest wymagana odpowiednia zwiększona podaż wody (np. poprzez podawanie karm mokrych, dolewanie dodatkowej wody). Ponadto wprowadza się odpowiednią suplementację zakwaszającą substancjami takimi, jak metionina lub chlorek amonu, które wpływają na rozpuszczanie złogów. Możliwe jest również podawanie karm typu Urinary, mających już w swoim składzie te właśnie substancje zakwaszające.
Szczawiany wapnia
Drugimi najczęściej występującymi u kotów kamieniami są szczawiany wapnia (CaOx). Mają one kształt kopert, rzadziej klepsydry. Ich powstawanie wiąże się z predyspozycją rasową, płciową, kastracją oraz chorobami prowadzącymi do hiperkalcemii. Wyższe ryzyko powstania obserwuje się u kotów burmskich i perskich. Kamienie CaOx są uznawane za nierozpuszczalne ani przed dietę, ani leki i suplementy. Zwykle wymagają wypłukania lub usunięcia chirurgicznego z organizmu. Zapobiegając nawrotom i ograniczając ryzyko kolejnego utworzenia się, należy zastosować odpowiednią dietę. Tym razem tak samo ważne są nawodnienie i duża wilgotność pokarmu. Różnicą jest jednak to, że nie powinno się stosować diet ani leków zakwaszających mocz. Wręcz przeciwnie, niekiedy wprowadza się suplementację mającą na celu podwyższenia pH moczu, np. cytrynian alkaliczny. Istnieją też konkretne karmy dedykowane tego rodzaju kamicy.
Dieta kota z kamieniami moczowymi
Stosowanie karmy specjalistycznej przy kamicy moczowej jest jednym z możliwych rozwiązań, ale nie obowiązkowym elementem postępowania. Opiekun może omówić ze swoim lekarzem weterynarii i dietetykiem podawanie karmy bytowej lub diety domowej uzupełnionej odpowiednią suplementacją w zależności od rodzaju kamieni. Przy doborze żywienia w przypadku struwitów istotne jest zwrócenie uwagi na poziom fosforu, wapnia i magnezu. Natomiast przy szczawianach wapnia odpowiednie postępowanie dietetyczne uwzględnia dopasowanie zawartości białka oraz poziomu sodu i potasu. Ochrona dróg moczowych i zwiększenie diurezy jest też dodatkowo możliwe dzięki wprowadzeniu do diety konkretnych składników. Często wykorzystywanymi dodatkami są żurawina i dzika róża. Korzysta się także z działającej moczopędnie pietruszki, waleriany łagodzącej objawy stresu i niepokoju oraz glukozaminy, która wspomaga funkcjonowanie ściany pęcherza moczowego.
Prawidłowe nawodnienie
Kocie zapotrzebowanie na wodę to około 40–50 ml
na kg masy ciała na dobę. Na całkowite pobieranie wody składa się: woda, która została wypita, wilgotność pokarmu oraz woda metaboliczna. Warto pamiętać, że koty są przystosowane do pobierania płynów głównie z pożywienia. Gdy karmimy kota karmą mokrą lub dietą BARF, które mają wilgotność na poziomie 70–80%, pupil zaspokaja prawie w całości swoje zapotrzebowanie na płyny. Jednak jeśli zwierzak spożywa karmę suchą o wilgotności poniżej 10%, nie ma możliwości dostatecznie się nawodnić. Wiele mruczków preferuje wodę cieknącą, zamiast stojącej. Można to wykorzystać, puszczając delikatny strumień wody w kranie albo kupując specjalną kocią fontannę. Dobrze spróbować rozstawić w domu kilka naczyń z wodą. Koty lubią pić czasem z kieliszków, szklanki, a nawet konewki. Skutecznym sposobem na zwiększenie ilości pobieranych przez kota płynów jest dolewanie wody bezpośrednio do jego karmy. Można spróbować również podlewać pokarm domowym bulionem lub kupić gotowe kocie zupki i napoje. Wszystko to, żeby zadbać o koci układ moczowy.
