Zakład Dietetyki, Katedra Nauk Fizjologicznych
Wydział Medycyny Weterynaryjnej, SGGW, Warszawa
,,Rozmaite psie sporty, począwszy od biegania z psem poprzez freesbee, a skończywszy na mondioringu czyli swoistej formie sprawdzania psiego posłuszeństwa zyskują obecnie coraz szersze grono entuzjastów. Uczestniczący w tych sportowych wydarzeniach pies otrzymuje ogromną dawkę ruchu i – żeby pokryć swoje zapotrzebowania pokarmowe – wymaga specjalistycznego żywienia. W sprzedaży znajduje się obecnie wiele karm dla psów aktywnych. Co ciekawe, można je polecać nie tylko dla psich sportowców, ale – w okresie zimowym – również szerszej grupie czworonogów, które w czasie chłodów potrzebują dodatkowej dawki energii.”
Pies jest zwierzęciem stworzonym do ruchu. Zamknięty przez większą część dnia w domu czy też wyprowadzany na krótkie spacery i trzymany na smyczy bez możliwości wybiegania się jest zwierzęciem okaleczonym – zarówno psychicznie jak fizycznie. Dzicy przodkowie dzisiejszego psa byli w ciągłym ruchu. W poszukiwaniu zdobyczy przemierzali dziennie dziesiątki kilometrów angażując zarówno swój spryt i węch, ale przede wszystkim swój układ lokomocyjny. Pies może poruszać się dzięki prawidłowemu funkcjonowaniu mięśni szkieletowych, które stanowią ponad 50% masy jego ciała i pozwalają na rozwijanie siły (napięcia), pokonywanie oporów i nadawanie przyspieszeń.
Czy Twój pies jest aktywny?
Wśród psów aktywnych fizycznie istnieje spora grupa zwierząt wykonujących rozmaite zadania zgodne z ich temperamentem, budową anatomiczną i predyspozycjami genetycznymi. Aktywność fizyczna to nie tylko uczestnictwo w wydarzeniach sportowych. To także psy myśliwskie, w tym psy aportujące, tropowce i posokowce, gończe, płochacze, norowce, legawce. Osobną grupę stanowią psy pracujące na lotniskach przy wykrywaniu narkotyków, psy policyjne, psy pełniące rolę przewodników osób niewidomych czy też biorące udział w akcjach ratowniczych. Psy aktywne fizycznie to także psy ras małych i średnich, na przykład beagle, dalmatyńczyk, Jack Russel terrier które swoje potrzeby ruchu realizują u boku swego opiekuna – często biegacza lub rowerzysty. Te psy wręcz uwielbiają ruch i przestrzeń i są bardzo aktywne na spacerach. Zrozumiałym więc jest, że zapotrzebowanie żywieniowe takich psów, bardzo aktywnych fizycznie, jest wyższe niż u psów o przeciętnej aktywności. Psy te wymagają dostarczenia odpowiednio zbilansowanego, dostosowanego indywidualnie do ich potrzeb pokarmu. Dlatego zoptymalizowane żywienie, tj. dostarczające wszystkich ważnych składników odżywczych i energii, jest kluczowym czynnikiem wpływającym na uzyskane wyniki biegu psa sportowego czy wreszcie poprawiającym wydajność i kondycję zwierząt o zróżnicowanej aktywności fizycznej. Bardzo ważny jest też prawidłowy trening dostosowany do indywidualnych potrzeb każdego psa. Dzięki niemu w organizmach aktywnych fizycznie zwierząt dochodzi do zmian adaptacyjnych wyrażonych między innymi wzrostem siły i masy mięśni, wzrostem masy kości, powiększeniem objętości osocza czy zwolnieniem spoczynkowego rytmu serca. To wszystko wpływa na znaczącą poprawę kondycji wysiłkowej u psów.
Zapotrzebowanie na energię
Zapotrzebowanie na energię niezbędną podczas wysiłku jest bardzo zróżnicowane u psów pracujących i zależy od wielu czynników. Należą tu między innymi: długość pokonywanej trasy, szybkość biegu, kierunek wiatru, rodzaj nawierzchni, masa ciągniętego obciążenia. Nie bez znaczenia jest też rasa psa, wiek i temperatura ciała. Jednak najważniejszymi czynnikami określającymi zapotrzebowanie kaloryczne są: masa ciała psa oraz czas trwania i intensywność treningu. Im dłużej trwa dany wysiłek, tym więcej energii potrzeba psu do jego zakończenia. Najmniej kalorii wystarczy psom ścigającym się, sprinterskim (krótkodystansowcy) u których intensywna praca trwa maksymalnie 2 minuty. W tym czasie po wykorzystaniu zapasów ATP zgromadzonego w mięśniach i wspomagającym działaniu fosfokreatyny dalsza synteza ATP jest możliwa dzięki beztlenowemu przekształcaniu glukozy w pirogronian i mleczan. Takie beztlenowe pozyskiwanie energii zachodzi w przypadku intensywnego i krótkiego wysiłku. Psy pracujące dłużej, pasterskie, stróżujące i myśliwskie potrzebują więcej kalorii ponieważ ich wysiłek trwa dłużej, od kilku minut do kilku godzin. W tym czasie nasilają się przemiany tlenowe, w których substratem do pozyskiwania energii jest początkowo glukoza i glikogen, a z czasem, po wyczerpaniu zapasów tych związków, kwasy tłuszczowe. Psy najciężej pracujące, zaprzęgowe, wykonujące pracę wytrzymałościową trwającą wiele godzin czy dni, czerpią energię do pracy głównie z kwasów tłuszczowych, zgromadzonych w tkance tłuszczowej i mięśniach. W ten sposób w ciągu pierwszych 2-3 godzin zaspokajane jest nawet do 60% potrzeb energetycznych pracującego mięśnia. Zjawiskiem niekorzystnym obserwowanym przy ekstremalnie długim i wyczerpującym wysiłku (i ewentualnie źle zbilansowanej diecie) jest wykorzystywanie endogennych aminokwasów pochodzących z rozpadu białek mięśni. Oznacza to, że organizm psa „zjada” własne mięśnie, co prowadzi do długotrwałej utraty kondycji.
Zapotrzebowanie na węglowodany
Dokładne zapotrzebowanie psów na węglowodany nie jest znane. Dla psów aktywnych fizycznie, pracujących, ilość węglowodanów dostarczonych z karmą zależy od wykonywanej pracy. U psów sprinterów i w mniejszym stopniu u psów wykonujących określoną pracę węglowodany stanowią główne źródło energii, wykorzystywane w procesach tlenowych i beztlenowych. Nie oznacza to jednak wcale, że im więcej węglowodanów tym lepiej. Na przykład u ścigających się chartów wykazano, że najszybciej dobiegały do mety te zwierzęta, którym podawano karmę zawierającą 43% węglowodanów. Natomiast zarówno wzrost, jak i spadek zawartości węglowodanów w diecie spowalniał ich bieg. U psów wykonujących pracę wytrzymałościową trwającą wiele godzin podstawowym źródłem energii są tłuszcze, a wzrost zawartości węglowodanów w takiej diecie jest dla tych zwierząt niekorzystny, ponieważ węglowodany obniżają gęstość energetyczną karmy. Pokarm dla psów aktywnych powinien zawierać małą ilość włókna, aby ograniczyć postawanie gazów i mas kałowych, stanowiących dodatkowe obciążenie zwierząt w czasie biegu.
Zapotrzebowanie na tłuszcze
Tłuszcze stanowią kluczowy składnik w diecie psów wykonujących wysiłek stały i długotrwały. Umożliwiają one stworzenie diety o bardzo wysokiej gęstości kalorycznej, która nie obciąża zbytnio przewodu pokarmowego psa wykonującego pracę wytrzymałościową. Tkanka tłuszczowa podskórna chroni ponadto organizm przed utratą ciepła, co ma szczególne znaczenie u psa przebywającego w niskich temperaturach. Tłuszcz zwiększa także smakowitość pokarmu, co jest istotne w żywieniu psów aktywnych fizycznie, u których zmniejszony apetyt może być wywołany stresem lub zmęczeniem. Z kolei u psów sprinterskich ilość tłuszczu podawanego w karmie nie różni się znacząco od zapotrzebowania psów niepracujących, ponieważ zwiększone zapotrzebowanie na energię jest u psów ścigających się pokrywane przez węglowodany.
Zapotrzebowanie na białko
Białko dostarczone z pokarmem jest niezbędne do odbudowy białek organizmu, do zwiększenia masy pracujących mięśni, do syntezy wielu enzymów i białek transportowych. Natomiast w ograniczonym stopniu aminokwasy pochodzące z rozpadu białka (leucyna, walina, izoleucyna) mogą stanowić źródło energii potrzebnej w czasie wysiłku. Ocenia się, że zapotrzebowanie na białko u psów aktywnych fizycznie wzrasta o 5-15% w porównaniu do innych przedstawicieli tego gatunku. Dobrej jakości pokarm dla aktywnego fizycznie psa powinien zawierać około 30% dobrze przyswajalnego białka zwierzęcego. Białko to powinno się charakteryzować wysokim współczynnikiem strawności wynoszącym powyżej 80% oraz wysoką wartością biologiczną.
Zapotrzebowanie na inne składniki karmy
Specjalistyczne karmy dostępne na rynku zawierają wystarczającą ilość makro- i mikroelementów oraz witamin. Nie stwierdzono, aby zwiększona podaż witamin czy minerałów poprawiała wyniki psów sportowych i pracujących i dlatego w specjalistycznych karmach wartości te są zgodne z zaleceniami dla psów dorosłych. Istnieje jednak kilka swoistych zapotrzebowań związanych z podwyższoną aktywnością psów pracujących, które należy uwzględnić przy karmieniu tych psów. Psy otrzymujące pokarmy wysokotłuszczowe spożywają więcej niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. U tych psów zalecana jest zwiększona suplementacja przeciwutleniaczy, np. witamin C, E i A aby zmniejszyć powstawanie wolnych rodników. Długotrwały wysiłek fizyczny może zwiększyć zapotrzebowanie organizmu na L-karnitynę, która bierze udział w transporcie kwasów tłuszczowych. Niedobór karnityny może prowadzić do kardiomiopatii rozstrzeniowej, co jest obserwowane u bokserów. W karmie psa pracującego nie powinno zabraknąć związków takich jak glukozamina i chondroityna. Wzmacniają one chrząstki stawowe, pobudzają wytwarzanie kolagenu oraz skutecznie przeciwdziałają przeciążeniowym stanom zapalnym stawów. Podobnie działa kwas hialuronowy, który wzmacnia stawy, ogranicza ich stany zapalne, a ponadto poprawia przyswajalność składników odżywczych. Nie możemy również zapomnieć o systematycznym podawaniu kwasu 3-hydroksy-3-metylomasłowego (HMB), jednego z najlepiej przebadanych dodatków pokarmowych obecnych na rynku. Związek ten, działając ochronnie na komórki mięśni szkieletowych, ogranicza degradację białka mięśniowego, co w konsekwencji prowadzi do wzrostu siły pracujących mięśni i ogólnej poprawy kondycji psa.
,,Karmy Naturea Grainfree i Naturals posiadają w swoim składzie analitycznym aż 32% białka i 21% tłuszczy, a energia metaboliczna karmy jest na poziomie 4125 kcal/kg, a to są proporcje idealne dla psów charakteryzujących się wysokim zapotrzebowaniem energetycznym. Nasze karmy są lekkostrawne, doskonale przyswajalne i w pełni naturalne ponieważ nie zawierają żadnej pszenicy, soi, kukurydzy, owsa, żadnych sztucznych barwników, aromatów, konserwantów czy GMO. Dodatkowo dieta Naturea zawiera zestaw niezbędnych witamin i minerałów, antyoksydantów, aminokwasów i kwasów tłuszczowych Omega 3 i 6, dbających o zdrowie, kondycję i lśniącą sierść Twojego pupila oraz glukozaminę, chondroitynę i MSM, które wspierają i regenerują psie stawy. Do produkcji naszych karm używamy wyłącznie produktów najwyższej jakości przeznaczonych do spożycia przez ludzi. Nasze karmy są doskonale zbilansowane, niezwykle smakowite i polecane wszystkim aktywnym i pracującym psom. Więcej dowiesz się na www.naturea.com.pl”
W jaki sposób karmić psa aktywnego fizycznie?
Pies wybierający się na trening czy też biorący udział w zawodach nie może być wygłodzony. Nie możemy dopuścić do sytuacji, w której żołądek psa przed czekającym go wysiłkiem fizycznym jest kompletnie pusty, ale również niepożądane jest, aby był on przeciążony. Za dużo pokarmu podanego przed wysiłkiem może generować dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takie jak wzdęcia czy biegunkę. U dużych ras psów wzrasta także ryzyko wystąpienia skrętu żołądka. Dlatego zalecane jest, aby na 2-3 godziny przed planowanym treningiem lub inną formą aktywności fizycznej podać psu nie więcej niż 1/4 dziennej dawki karmy. Pozostałą część posiłku podajemy dopiero po jakimś czasie od zakończenia wzmożonej aktywności fizycznej. Bardzo ważna w żywieniu psów pracujących jest także dostępność wody. Zwiększony wysiłek fizyczny u tych zwierząt generuje znaczne ilości ciepła, którego organizm musi się pozbyć, aby uniknąć przegrzania. Parowanie wody z błony śluzowej górnych dróg oddechowych, w tym z języka w procesie ziania, tak charakterystycznego dla zmęczonych psów, jest bardzo ważnym mechanizmem termoregulacyjnym. Dlatego ważne jest, aby psy pracujące miały dostęp do świeżej, czystej wody przez cały czas zawodów czy treningu, a jeśli nie jest to możliwe (np. w czasie biegów sprinterskich) woda musi być podawana psu przynajmniej 3 razy dziennie.
W podsumowaniu należy stwierdzić, że aktywne psy, pracujące lub uprawiające sport, mają odmienne potrzeby żywieniowe w porównaniu do psów prowadzących mniej dynamiczny tryb życia. Ruch i znaczny wysiłek fizyczny wiążą się ze zwiększonym zapotrzebowaniem na energię oraz składniki pokarmowe poprawiające kondycję i wydolność organizmu psa. Na rynku dostępne są specjalistyczne karmy, stworzone z myślą o psach wyjątkowo aktywnych, biorących udział w wydarzeniach sportowych oraz pracujących w ciężkich warunkach. Karmy te są godne polecenia. Z kolei samodzielne opracowanie pełnowartościowej i dobrze zbilansowanej diety dla aktywnego psa może się okazać zadaniem zbyt trudnym i ryzykownym, zagrażającym zdrowiu, a ponadto pogarszającym kondycję psa. Dlatego nabycie gotowej karmy dla pracującego psa wydaje się być tu najlepszym rozwiązaniem.
