Autor dr n. wet. Joanna Zarzyńska
Redaktor naczelna magazynu Zoobranża
Każdy z nas słyszał o tajemniczych kwasach omega stanowiących niezbędny element diety. Substancje te występują w olejach roślinnych oraz tłuszczach pochodzenia zwierzęcego, np. wyprodukowanych z ryb. W organizmie psa czy kota odgrywają one wieloraką rolę, wpływają na kondycję skóry i sierści, wspierają prawidłowe widzenie oraz pracę mózgu i całego układu nerwowego. Kwasy te są dostępne zarówno w markowych karmach dla czworonogów, jak i suplementach diety, zaś ich obecność stanowi dodatkowy argument sprzedażowy, który warto wykorzystać w rozmowie z klientem.
Czym są kwasy omega?
Kwasy omega (n-3 i n-6, a także n-9), znane również pod nazwą niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) to hasło kojarzone przez wiele osób, również dzięki reklamom w mediach. Pytania o takie suplementy padają często zarówno w aptekach, jak i w sklepach zoologicznych. Czy jednak faktycznie orientujemy się, co się kryje pod tymi nazwami i jaką rolę odgrywają te kwasy w organizmie?
Kwasy tłuszczowe n-3, n-6 (niezbędne wielonienasycone, ang. PUFA) nie są wytwarzane przez organizm psa (nie posiada on odpowiednich enzymów) i powinny być dostarczane z pożywieniem – stanowią pulę kwasów tłuszczowych egzogennych. „Nienasycone” oznacza, że w budowie chemicznej kwasów występują podwójne wiązania między atomami węgla. Prekursorem kwasów n-3 jest kwas alfa-linolenowy (ALA), a n-6 kwas linolowy (LA). Kwasy n-9 (oleinowy, erukowy) są przedstawicielami jednonienasyconych kwasów, mają tylko jedno wiązanie podwójne i mogą być syntetyzowane w organizmie. Wśród kwasów n-3 wyróżnia się: kwas eikozapentaenowy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA).
Najlepszym ich źródłem są ryby morskie (tłuste, pochodzące z wód zimnych, jak łosoś, śledź, dorsz, makrela, sardynki) i oleje z tych ryb, a także owoce morza i algi. Co ciekawe, źródłem ALA są głównie oleje roślinne (olej lniany, olej konopny, olej sojowy). Olej canola (z rzepaku dwuzerowego) ma bardzo korzystny stosunek kwasu LA do ALA (2:1), do tego ich zawartość w tym oleju jest wysoka (75% wszystkich kwasów tłuszczowych). Oleje rybne są łatwo przyswajalne dla psów. Natomiast ALA z olejów roślinnych musi być przekształcony w EPA i DHA (konwersja enzymatyczna), aby mógł być wykorzystany przez psy, jednak ta konwersja nie jest bardzo efektywna, jedynie ok. 1–2% ALA jest konwertowane. Olej z wiesiołka, ogórecznika, sojowy, kukurydziany, z nasion dyni i olej słonecznikowy są bogate w kwasy tłuszczowe n-6. Przedstawicielami kwasów n-6 są kwas gammalinolenowy (GLA) i arachidonowy (AA). Najbogatszym źródłem GLA jest spirulina (zawiera do 30% tego kwasu). Źródłem n-9 jest oliwa, olej rzepakowy czy sojowy. Ciekawym źródłem NNKT jest olej z małży Perna canaliculus (GLM; ang. greenlip mussel), w którym stwierdzono obecność aż 18 form kwasów tłuszczowych n-3 (w tym EPA, DHA, ALA, a także ETA, który ma wybitne działanie przeciwzapalne). Olej z GLM zawiera więcej mono- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych niż olej z ryb czy wątroby dorsza.
Tomasz Uhlenberg
Marketing, Beaphar Polska Sp. z o. o.
Lachsöl Paste
,,Pasta z łososia Lachsöl Paste to wyjątkowa nagroda, na którą pies lub kot będzie wyczekiwał każdego dnia. Zawiera olej z łososia (20%) pochodzącego z Oceanu Atlantyckiego. Zawarte w nim kwasy tłuszczowe omega-3 i -6 zapewniają zdrowy i lśniący wygląd okrywy włosowej. Jest cennym źródłem kwasu DHA. Doskonale dopasowane proporcje składników pochodzących z drobiu (z kurczaka, indyka i kaczki) oraz z ryb sprawiają, że pasta ma wyjątkowy smak i jest bardzo chętnie przyjmowana przez zwierzęta.”
Najlepiej jest uzupełniać w diecie ludzkiej zarówno oleje roślinne, jak i zwierzęce, żeby podaż kwasów nienasyconych była zrównoważona. Zdecydowanie mniej skorzystają z olejów roślinnych koty, wręcz możemy po nich obserwować biegunki.
Oprócz tego, że należy NNKT dostarczyć do organizmu, trzeba także pamiętać, że niezwykle istotne są ich proporcje, czyli odpowiedni stosunek n-6 do n-3 (w zależności od tego, jaki efekt chce się uzyskać; najlepiej od 10:1 do 5:1 u psów; zaś np. u ludzi 4:1 do 1:1). Jest to związane z przemianami metabolicznymi tych kwasów. Na drodze przemian n-3 wytwarzane są związki o charakterze przeciwzapalnym, a z n-6 tzw. hormony tkankowe, eikozanoidy prozapalne. Stąd nadmiar NNKT n-6 w diecie (np. przy podawaniu oleju słonecznikowego) może prowadzić do stanów zapalnych, zaś obniżony stosunek n-6 do n-3 sprzyja działaniu przeciwzapalnemu. Kwasy n-3 i n-6 powodują wzrost przepuszczalności błon komórkowych, kwasy n-9 tę przepuszczalność zmniejszają. Dzięki EPA i DHA poprawiają funkcjonowanie błon komórkowych. W tych strukturach znajduje się także dużo kwasu AA.
Dla skóry i włosów
Chyba najczęściej kojarzymy rolę kwasów omega we wspomaganiu pracy skóry i poprawie jakości sierści/włosów. Dla utrzymania zdrowej skóry u psów najważniejsze są: kwas linolowy (n-6) i linolenowy (n-3). Prekursor NNKT n-6, kwas linolowy, w połączeniu z wysokim poziomem cynku i kwasem gamma-linolenowym (GLA) zapewnia elastyczność skóry (przyspieszenie gojenia ran, regeneracja naskórka) i połysk szaty włosowej. Kwasy n-6 wchodzą w skład bariery hydrofilowej skóry – więc ich suplementacja poprawia barierowość skóry, przyspiesza gojenie ran i zmniejsza reakcje alergiczne.
Kwasy zapobiegają nadmiernej utracie wody przez skórę (ceramidy) – zwłaszcza LA zwany jest uszczelniaczem skóry. 74% ceramidów stanowią NNKT, a z tego 12% to LA. Ponieważ keratynocyty nie wytwarzają enzymów desaturaz, to nie może w nich zachodzić przemiana LA w GLA, stąd też wskazuje się konieczność wprowadzania – aplikacji NNKT na skórę (i stąd w składach preparatów pielęgnacyjnych obecność tych kwasów). Doustna suplementacja GLA zalecana jest w przypadku skóry przesuszonej, przy matowym włosie lub włosie z tendencją do przetłuszczania. W organizmie zwierzęcia, poza keratynocytami, GLA może być uzyskany z prekursora, czyli LA. Suplementacja NNKT wskazana jest także przy infekcjach grzybiczych skóry i uszu.
Wsparcie dla mózgu
Pozytywna rola w odniesieniu do skóry to nie wszystko! Kwasy wspomagają funkcjonowanie mózgu i całego układu nerwowego. Tutaj podkreśla się rolę n-6 biorących
udział w produkcji m.in. neuroprzekaźników. Najwięcej DHA występuje w mózgu. Kora mózgowa w 60% zbudowana jest z tego kwasu. DHA i EPA wpływają na prawidłowy rozwój układu nerwowego i narządu wzroku u płodów (u ssaków w trzecim trymestrze ciąży jest największa retencja DHA w układzie nerwowym) oraz u młodych zwierząt (ważna jest ilość tych kwasów w mleku matki, stąd suplementuje się je u kotek/suk ciężarnych), a także na rozwój funkcji poznawczych. U zwierząt dorosłych niedobory DHA i EPA mogą utrudniać uczenie się i zaburzać koncentrację.
Kwasy NNKT mają korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy, zwłaszcza n-3, a także n-9 (obniżenie ciśnienia krwi, rozszerzanie naczyń krwionośnych). Wspomagają układ odpornościowy (n-3 odgrywają rolę przeciwzapalną i przeciwbólową, hamują syntezę mediatorów reakcji zapalnej). Opóźniają też procesy starzenia oraz obniżają efekty stresowe (poprawa natlenowania komórek). Wspomagają pracę stawów (EPA i DHA; działają przeciwzapalnie i przeciwbólowo w obrębie chrząstek i ścięgien, pozwalają na zmniejszenie dawki leków przeciwzapalnych) oraz procesy widzenia (DHA odnajdujemy w siatkówce oka; również wskazuje się na istotną rolę DHA w rozwoju siatkówki u osobników młodych). Kwasy n-6 niezbędne są do prawidłowego rozrodu (synteza prostaglandyn). Stwierdzono, że kwasy tłuszczowe n-3 spowalniają postęp choroby nerek u psów (w związku z obniżaniem ilości trójglicerydów i działaniem przeciwzapalnym oraz obniżającym ciśnienie).
Kwasy omega w karmach dla zwierząt
Nienasycone kwasy tłuszczowe są składnikiem karm bytowych, szczególnie w liniach karm dla zwierząt młodych czy długowłosych. Oczywiście spodziewamy się ich w karmach z łososiem (zwłaszcza bogatych w łososia) oraz tam, gdzie w składzie pojawiają się algi. Warto wnikliwiej zapoznać się z etykietą i sprawdzić, z jakiego źródła pochodzą te kwasy – czy są to oleje pochodzenia roślinnego czy zwierzęcego i jaki jest procentowy udział poszczególnych kwasów nienasyconych w składzie. Poza tym karmy z niską zawartością przeciwutleniaczy, źle przechowywane, są narażone na utratę korzystnych właściwości NNKT.
dr Marie Marossero
lekarz weterynarii odpowiedzialna za rozwój produktów LABORATOIRE FRANCODEX
,,WITALNOŚĆ DZIĘKI OMEGA-3
Grupa Zolux – właściciel marki Laboratoire FRANCODEX
OMEGA-3 marki FRANCODEX to cenna karma uzupełniająca dla psów i kotów. Kapsułki na bazie oleju rybiego z 35% omega-3 (500 mg w kapsułce) są bogate w kwasy: eikozapentaenowy (EPA) – 18% i dokozaheksaenowy (DHA) – 12% (łącznie 150 mg w kapsułce). Suplementacja diety pupila kwasami tłuszczowymi omega-3 korzystnie wpływa na ogólną witalność zwierzęcia, poprawia stan skóry i sierści, wspomaga leczenie stanów zapalnych i bólu stawów oraz ogranicza rozpad tkanki chrzęstnej. DHA jest ponadto niezbędny do prawidłowego rozwoju układu nerwowego i wzroku. Kapsułki można podawać zwierzętom powyżej 3. miesiąca życia, bezpośrednio do jamy ustnej lub dodając do pokarmu, najlepiej po uprzednim namoczeniu. Czas trwania kuracji podstawowej to 4–6 tygodni, jednak najlepsze efekty przynosi stałe, codzienne stosowanie.”
Suplementy z kwasami omega
W okresie wymiany włosa lub dla osobników z problemami skórnymi czy też w przypadku zwierząt, u których chcemy poprawić jakość szaty, warto polecać suplementy – na rynku dostępne w postaci kapsułkowanej lub płynnej olejowej (często wzbogacane jeszcze np. o witaminy czy aminokwasy siarkowe, cynk) oraz olejów (roślinne lub z ryb morskich). Dodatek kwasów n-3, -6, -9 poprawia jakość sierści (nadaje miękkość i połysk) i ogranicza jej wypadanie, wzmacnia skórę. Należy pamiętać, że oleje są wysokokaloryczne. A przy tym, jak wszystkie tłuszcze wyższe, łatwo ulegają procesowi psucia – jełczenia, tracąc korzystne właściwości. Jełczenie może być inicjowane przez światło, zatem należy unikać opakowań przezroczystych (szklanych czy plastikowych) i należy chronić produkty przed światłem oraz przechowywać w chłodnym miejscu. Stąd należy przestrzegać klientów przed nabywaniem olejów z niewiadomego źródła, rozlewanych z większych opakowań, bez wiedzy na temat warunków ich przechowywania. Trzeba też pamiętać, że organizmy morskie są narażone na zanieczyszczenia środowiskowe, w tym mogą kumulować jony metali ciężkich, dioksyny – warto sprawdzać, czy firmy oferujące produkty na bazie olejów z ryb prowadzą badania surowca.
Monika Sak
technolog w firmie Certech
,,Tłuszcze są głównym źródłem skoncentrowanej energii dla psów i kotów. Jest jej ok. 2,5 razy więcej niż w białkach i węglowodanach. Tłuszcze jednak nie tylko dostarczają energii ale także odgrywają niezwykle ważną rolę w utrzymaniu zdrowej skóry i sierści oraz elastyczności stawów. Są one również niezbędne do tego, aby możliwe było wchłanianie witamin A, D, E, K rozpuszczalnych w tłuszczach. Elementem składowym zarówno tłuszczu zwierzęcego jak i olejów roślinnych są kwasy tłuszczowe. Specyficznym rodzajem tych kwasów są wielonasycone kwasy tłuszczowe. Powszechnie znane są jako kwasy omega-3 i omega-6. Nie są syntetyzowane przez organizm psa czy kota, dlatego muszą być dostarczane w codziennej diecie i uważane są za niezbędne. Niezwykle ważne jest jednak zachowanie odpowiednich proporcji pomiędzy kwasami tłuszczowymi. Źródłem kwasów omega-3 – DHA i EPA są tłuszcze rybie zaś omega-6 oleje roślinne. Zawarte w suchych karmach dla kotów Super Benek kwasy z rodziny omega-3, w znaczący sposób poprawiają kondycję skóry. Szczególnie widoczne jest to w przypadku alergii, schorzeń dermatologicznych na tle immunologicznym i hormonalnym, nowotworów skóry, atopowego zapalenia skóry czy świądu. Kwasy te w efektywny sposób stymulują biosyntezę prostaglandyn przeciwzapalnych, przyśpieszając proces gojenia i regeneracji. Dlatego sięgając po karmę dla swojego pupila warto zwrócić uwagę na obecność w niej właśnie kwasów tłuszczowych.”
Po otwarciu nie powinno się olejów zbyt długo przechowywać – dlatego warto dobrać podczas zakupu taką objętość, żeby zużyć ją w osiem tygodni/na jednego osobnika (łatwo ulegają utlenieniu, czyli zepsuciu).
Pamiętajmy, że efekty suplementacji obserwuje się po dłuższym stosowaniu (min. 4–8 tygodni). Trzeba przestrzegać zaleceń producenta. Oleje poleca się przy problemach skórnych, gojeniu ran, infekcjach, alergiach, w terapii nowotworowej, a także jako wzbogacenie diety BARF. Ważne, aby olej był tłoczony na zimno (niepoddawany niekorzystnej rafinacji zachowuje dobroczynne właściwości zdrowotne)! Na etykiecie powinna być wymieniona zawartość poszczególnych NNKT.
dr Marie Marossero
lekarz weterynarii odpowiedzialna za rozwój produktów LABORATOIRE FRANCODEX
,,ZDROWIE Z NATURY
Grupa Zolux – właściciel marki Laboratoire FRANCODEX
,,Czysty olej z łososia od Laboratoire FRANCODEX to źródło niezbędnych dla organizmu psa i kota kwasów tłuszczowych z grup omega-3 i omega-6. Pozyskany z legalnych miejsc połowu w Norwegii i Szkocji, tłoczony na gorąco olej, został wyprodukowany zgodnie z założeniami społecznej odpowiedzialności biznesu i posiada certyfikaty GMP+ oraz HACCP gwarantujące bezpieczeństwo jego stosowania. Innowacyjna bezpowietrzna butelka z pompką zapewnia optymalną konserwację preparatu po otwarciu. Suplementacja nim jest szczególnie zalecana w okresie intensywnego wzrostu, długotrwałego wysiłku fizycznego, ciąży czy laktacji i zapobiega niedoborom w organizmie, przejawiającym się m.in. spadkiem energii, matowieniem sierści czy nadmiernym linieniem. Olej z łososia poprawia smak potraw i skusi z pewnością największego niejadka! Jedna butelka wystarcza na miesiąc stosowania u psa o masie ciała 10–20 kg.”
Jeśli chcemy sami uzupełniać dietę psa, to zalecane dawki w przypadku połączenia oleju roślinnego i zwierzęcego (np. tranu) to 1 łyżeczka na 225 g karmy. W przypadku samych olejów roślinnych (np. tego cennego, z wiesiołka: 80% NNKT, z czego 10% GLA, a 70% LA; do tego zawiera dużo związków antyoksydacyjnych, jak witamina E i polifenole) u psów zalecana ilość to 24 mg/1 kg m.c. kwasów n-6 oraz 14 mg/1 kg m.c. kwasów n-3. U kotów nie stosujemy olejów roślinnych – lepsze efekty są po tłuszczach zwierzęcych.
Przy przygotowywaniu formuł diety BARF zaleca się dodawanie 5–8 ml oleju z łososia na 1 kg mięsa. Mięso zwierząt hodowlanych ocenia się jako bogatsze w n-3 niż zwierząt dziko żyjących czy karmionych dietą naturalną. Trzeba uważać, żeby nie przedawkować – może dojść do problemów z trzustką, zaburzenia pracy jelit.
Julia Lis
opiekun marki PRO PLAN®
,,Purina® PRO PLAN® Nature Elements to nowa linia
w portfolio karm Purina® PRO PLAN®.
Jej udowodnione naukowo formuły zostały wsparte przez powszechnie znane korzyści z naturalnych składników. Karmy zostały wzbogacone przez surowce zaliczane do grupy tzw. superfoods, a są wśród nich: spirulina, szpinak, oliwa z oliwek i olej lniany. Te dwa ostatnie to szczególnie bogate źródła różnych rodzajów tłuszczów nienasyconych z rodziny omega. W formule Purina® PRO PLAN® Natural Defence bogatej w wołowinę z oliwą z oliwek zawarty w niej kwas omega-9 wspomaga silne mechanizmy obronne organizmu psa. Ta kompozycja składników optymalnie odżywia i wspomaga w utrzymaniu zdrowych mięśni, w tym najważniejszego z nich – serca. Z kolei w karmie Purina® PRO PLAN® Derma Care bogatej w łososia z olejem lnianym kwasy tłuszczowe omega-3 wspierają utrzymanie zdrowej skóry i pięknej sierści przez lepsze utrzymanie wody w skórze. Formuła ta jest bogata w wysokiej jakości białko łososia, które stanowi 80% białka pochodzenia zwierzęcego oraz jest naturalnym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 o działaniu przeciwzapalnym (EPA i DHA). ”
O niedoborach NNKT mówimy zarówno przy niezbilansowanej diecie, ale mogą one także wystąpić przy schorzeniach wątroby, trzustki czy ogólnie przewodu pokarmowego (problemy z trawieniem i wchłanianiem tłuszczów). Efekty niedoboru nie są widoczne od razu – zazwyczaj po 8–12 tygodniach. Będą to szorstka skóra, łupież, suchy włos. Przy długotrwałym niedoborze może dojść do nadmiernego wypadania włosa, aż do wyłysienia i zmian pigmentacyjnych.
Zawsze należy polecić konsultację weterynaryjną, jeżeli klient sygnalizuje problemy skórne u swojego zwierzęcia!
