Zakład Dietetyki Katedry Nauk Fizjologicznych Wydziału
Medycyny Weterynaryjnej SGGW
jacek_wilczak@sggw.pl
,,Naturalną potrzebą każdego właściciela jest chęć dzielenia się pokarmem ze swoim czworonożnym przyjacielem. Dlatego też tak chętnie właściciele przygotowują karmę w domu oraz stosują różnego rodzaju przekąski – niekiedy przygotowane własnoręcznie. Mogą być one wykorzystywane w czasie spaceru lub treningu ale ich podstawowa funkcja powinna polegać na pogłębieniu relacji między właścicielem, a jego psem”
Temat związany z różnymi produktami – teoretycznie spożywczymi – które podajemy zwierzętom w formie przekąsek lub gryzaków wymaga wprowadzenia, w którym należy przede wszystkim wskazać cel dla którego właściciel miałby je podawać swoim czworonożnym podopiecznym. Natomiast to, z czego powinny być one zrobione musi wynikać przede wszystkim z funkcji, jaką miałyby one pełnić.
Gryzak, czy przysmak?
Obecnie na rynku duża ilość producentów przysmaków i gryzaków wychodzi naprzeciw oczekiwaniom właścicieli psów i produkuje różne rodzaje tych surowców. Ta grupa asortymentu cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem ze strony właścicieli psów. Są to najczęściej produkty wykonane z surowców pochodzenia zwierzęcego (mięso, fragmenty tkanek, skóry, kości). Część tych produktów bazuje jednak na surowcach pochodzenia roślinnego pełniących funkcje zarówno technologiczną w czasie produkcji jak i funkcje odżywcze poprzez wysoką zawartość składników węglowodanowych i tłuszczowych. I tutaj powinien nastąpić zdecydowany rozdział na dwie podstawowe grupy: gryzaki, których funkcją jest stymulowanie naturalnych i instynktownych zachowań psa w postaci gryzienia, pomoc w utrzymaniu właściwej higieny jamy ustnej poprzez ścieranie płytki nazębnej czy zapewnienie psu zajęcia przez dłuższy okres czasu oraz przekąski, które służą np. jako atraktanty w czasie spaceru lub szkoleń ale dostarczają dodatkowej porcji składników odżywczych. Dlatego też gryzaki powinny być wykonane z surowców, które w naturalny sposób będą pozwalały psu na dłuższe ich użytkowanie. Z założenia gryzaki są produktami, które nie są dla organizmu źródłem składników odżywczych – owszem wykonywane są z naturalnych surowców spożywczych, natomiast sposób ich obróbki (długotrwałe suszenie, obróbka termiczna) powodują obniżenie wartości odżywczej poprzez zmniejszenie strawności przede wszystkim białka. Asortyment tych produktów jest bardzo szeroki i opiera się głównie na surowcach pochodzenia zwierzęcego. Są to surowce, które gwarantują trwałość mechaniczną, takie jak skóry ścięgna, fragmenty tkanek czy ostatecznie kości. Obecnie na rynku zoologicznym można znaleźć gryzaki wykonane z produktów pochodzenia roślinnego, głównie jest to skrobia odporna, która po odpowiednich obróbkach technologicznych podobnie jak surowce pochodzenia zwierzęcego pozwala na długotrwałe żucie. Wymienione surowce są jedynymi, które pozwalają nazwać dany produkt gryzakiem, tzn. takim produktem, który ma wysoką wytrzymałość mechaniczną oraz nie jest źródłem dodatkowych składników odżywczych.
Uwaga na konserwanty!
Tak jak w przypadku każdej grupy produktów spożywczych istnieją jednak pewne procesy technologiczne, które z punktu widzenia bezpieczeństwa żywienia psa nie powinny być stosowane. Najniebezpieczniejszym procesem wykorzystywanym w produkcji klasycznych gryzaków jest wędzenie bądź ewentualnie wstępne suszenie i stosowanie substancji konserwujących będących składnikami dymu wędzarniczego. Wśród wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) występujących w dymie wędzarniczym a nawet w uważanych za mniej toksyczne preparatach dymu wędzarniczego najbardziej toksyczne są benzo[a]antracen, chryzen, antracen i piren – związki te mają bezpośredni udział w powstawaniu nowotworów. Ze względu na wysoką zawartość tłuszczu w niektórych surowcach wykorzystywanych w produkcji gryzaków konieczne jest ich konserwowanie. Udowodniono, że systematyczne i długotrwałe stosowanie niektórych konserwantów może mieć bezpośredni wpływ na zdrowie zwierząt. Dotyczy to przede wszystkim gryzaków w postaci sprasowanych fragmentów ścięgien czy skór, które w celu przedłużenia trwałości, muszą zawierać substancje konserwujące i przeciwutleniające. Warto zatem spośród tego typu gryzaków wybierać te mniejsze (niższa zawartość substancji konserwujących) oraz stosować je sporadycznie. Alternatywą dla gryzaków tego typu mogą być fragmenty tkanki mięśniowej, ścięgien czy innych fragmentów niezawierających tłuszczu poddane procesowi suszenia, ale bez dodatku substancji konserwujących i przeciwutleniających. Wykorzystanie surowców niskotłuszczowych daje gwarancję, że np. wysuszone fragmenty tkanki mięśniowej nie będą zawierały produktów peroksydacji lipidów i przez to będą bezpieczne dla psa. Dodatkowo ich struktura pozwala na długotrwałe użytkowanie gryzaka oraz powolne uwalnianie z niego wartości odżywczej – takie gryzaki są źródłem aminokwasów egzogennych – chociaż, jak wspomniano wcześniej, nie powinniśmy traktować asortymentu w postaci gryzaków jako elementu diety. Niezaprzeczalną wartością stosowania gryzaków w takiej formie – wysuszonych kawałków mięsa – jest skuteczna pomoc w higienie jamy ustnej oraz zabezpieczaniu przed powstawaniem oraz w usuwaniu powstałej już płytki nazębnej.
Zoo Factory
,,Wysokiej jakości naturalne, suszone przysmaki Hilton Pyszne Super Snaki to idealne uzupełnienie karmy podstawowej dla psów. Hilton Pyszne Super Snaki charakteryzują się wysoką zawartością mięsa i białka. Nie zawierają cukrów, ani zbędnych tłuszczy. Brak sztucznych dodatków pozwala zachować naturalny i niepowtarzalny smak przysmaków. Mogą służyć jako przekąska między posiłkami. Dostępne smaki: Miękkie piersi z kurczaka dla psa, Miękkie piersi z kaczki dla psa, Kurczakowe maczugi dla psa, Miękkie piersi z jagnięciny dla psa (NOWOŚĆ), Miękkie paski z kurczaka dla kota, Miękkie ciasteczka z kaczki dla kota. Opakowania: 100 g”
Bezpieczeństwo przede wszystkim!
Oddzielnym zagadnieniem związanym z gryzakami jest ich bezpieczeństwo stosowania. Większość omawianych form gryzaków pozwala na ich długotrwałe gryzienie i żucie. Problemem są kości pełniące funkcje gryzaków. Pomijając fakt, iż w celu przedłużenia trwałości najczęściej są to produkty wysoko wędzone, to mogą one przede wszystkim przyczyniać się do uszkodzenia jamy ustnej i dalszych odcinków przewodu pokarmowego. Wskazane byłoby wybieranie kości niewędzonych, a ich rozmiar powinien być dostosowany do wielkości psa: mniejszym ryzykiem będzie podanie kości szynkowej bądź od łopatki psu małej rasy aniżeli psu rasy dużej.
Alternatywą dla tradycyjnych gryzaków zapewniającą podobne funkcje (zajęcia dla psa oraz ścieranie płytki nazębnej) są produkty wykonane z bawełnianych sznurków. Pies, wybijając w nie swoje zęby, jednocześnie je czyści.
Smaczne, ale kaloryczne!
Całkowicie odrębnym zagadnieniem w stosunku do gryzaków – a często łączonym z nimi – są przekąski, których rola jest mylnie interpretowana przez właścicieli. Należy także podkreślić, że niektórzy producenci przekąsek, w celu podniesienia walorów swoich produktów, w sposób celowy pozwalają interpretować ich funkcję dodatkowo jako gryzaki. Przekąski są to produkty będące dodatkowym źródłem białka, tłuszczy i węglowodanów w codziennej diecie psa. Mogą być także źródłem składników witaminowych i mineralnych oraz związków biologicznie czynnych – dzięki czemu ich wartość odżywcza jest wyższa niż porcja standardowej diety/karmy. Dlatego też wykorzystując każdą okazję należy uwrażliwiać właściciela, że stosując przekąski w codziennym żywieniu psa ich kaloryczność powinna być uwzględniona w dobowym bilansie energetycznym zwierzęcia. Problem nadwagi i otyłości wśród psów jest między innymi konsekwencją nieświadomości właścicieli związanej ze zbyt dużą ilością energii znajdującej się w tego typu produktach. Większość przemysłowo produkowanych przekąsek to atrakcyjnie wyglądające dwukolorowe ciastka, które są głównie źródłem łatwostrawnych węglowodanów oraz tłuszczu jako podstawowego nośnika smaku. Nie ma żadnych przeciwskazań, żeby produktów tych w żywieniu psów nie traktować tak, jak kruchych ciastek w żywieniu człowieka. Stosowanie ich ma być przyjemnością rozłożoną na raty i generować tę przyjemność zarówno u psa jak i u jego właściciela. Systematyczne stosowanie takich przekąsek powoduje głównie zwiększenie ilości energii pochodzącej z węglowodanów w codziennej diecie psa. Tego typu produkty nie są najczęściej źródłem białka czy wysoko wartościowych składników biologicznie czynnych i nie powinny być traktowane jako element prawidłowo zbilansowanej diety. Dość istotnym problemem związanym z masowością produkcji i dostępnością tego typu przekąsek jest ich bezpieczeństwo stosowania. Ze względu na stosunkowo wysoką zawartość tłuszczu – jako podstawowego nośnika smaku, oraz warunki przechowywania – duże, otwarte pojemniki z łatwym dostępem powietrza, produkty te muszą być zabezpieczone przed powstawaniem produktów peroksydacji lipidów i białek poprzez dodatek substancji konserwujących i przeciwutleniających. Mimo niskiej zawartości wody – niska aktywność wody – w produktach pieczonych może dochodzić także do rozwoju pleśni groźnych dla zdrowia nie tylko psa. Stąd też przekąski dostępne w sklepach zoologicznych, kupowane w dużych opakowaniach zawierają szereg substancji, które co prawda są dopuszczone do produkcji tego typu produktów, ale jednak ich systematyczne podawanie psu w nieograniczonych ilościach nie jest zalecane.
Osobnym zagadnieniem związanym z przekąskami są produkty pełniące jednocześnie funkcje przekąsek – chwilowe zaspokojenie potrzeby nawiązania kontaktu – oraz wnoszące do codziennej diety dodatkową wartość odżywczą w postaci np. związków biologicznie czynnych, dodatkowej porcji kwasów tłuszczowych, witamin czy związków mineralnych. Możemy wtedy traktować je jako tzw. przekąski funkcjonalne, czyli produkty, które poza swoją wartością odżywczą wynikającą z zawartości białka, tłuszczu i węglowodanów przyczyniają się do poprawy parametrów zdrowotnych bądź są stosowane w specyficznych okresach życia psa wymagających dodatkowej suplementacji diety. Zwiększona ilość białka czy tłuszczu w czasie budowania bogatszej warstwy sierści, żywienie suki ciężarnej czy budowanie odporności w okresie rekonwalescencji i regeneracji to przykładowe zastosowania przekąsek funkcjonalnych.Dodatkowym ważnym aspektem jest możliwość uświadamiania i uwrażliwiania właściciela na potrzeby psa – jeżeli zamiast wysokowęglowodanowej przekąski świadomie zastosuje przekąskę zawierającą dużą ilość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, prebiotyki, frakcje włókna pokarmowego bądź roślinne polifenole to w realny sposób wpłynie na zachowanie zdrowia swojego psa.
Marketing Manager
Carry Pet Food Sp. z o.o.
,,Wielu właścicieli psów zapomina o tym, że pies w każdym wieku, zarówno szczenięcym, jak i dorosłym, musi gryźć. Jest to o tyle ważne, że jeśli przysmak dla psa jest formą nagrody, tak gryzak ma więcej funkcji dla naszego pupila. W ofercie gryzaków marki Pawerce dla naszych klientów mamy do wyboru kości lub batony w różnych wielkościach, dostosowane do rasy psa. Gryzaki Pawerce to trzy linie Support, Dental i Salmon. Linia Support z większą zawartością penisów i żwaczy wołowych oraz zdrowymi dodatkami takimi jak: siemię lniane, żeń-szeń, żurawina i rokitnik. W linii Dental natomiast znajdują się smaczne penisy i żwacze wołowe, pietruszka odświeżająca oddech oraz kompleks mineralno-enzymatyczny chroniący zęby przed osadzaniem się kamienia nazębnego. Ostatnia w tym roku wprowadzona linia – Salmon – to aż 20% mięsa i skóry z łososia norweskiego oraz szpinak, które są źródłem naturalnych kwasów tłuszczowych Omega-3 i Omega-6. Wszystkie produkty marki Pawerce są produkowane w naszym zakładzie w Polsce wyłącznie z naturalnych składników.”
Niektórzy producenci poprzez dodatek do wyrobów pełniących funkcję przekąsek różnych składników próbują dodać tej grupie asortymentu funkcję gryzaków. Powszechnie uważa się, że w przypadku głównie zwierząt dorosłych gryzienie twardych przedmiotów ułatwia oczyszczanie zębów z nalotu i płytki nazębnej, co w efekcie sprzyja zachowaniu higieny jamy ustnej. Wiele osób uważa wręcz, że tego rodzaju gryzaki są sposobem mechanicznego oczyszczania zębów i uzupełnieniem funkcji karmy suchej. Przekąski pełniące funkcję gryzaków nie zawsze jednak działają tylko mechanicznie, mogą także działać enzymatycznie dzięki między innymi zawartości polifosforanów, które chronią przed powstawaniem kamienia z nalotu nazębnego czy zawartości cynku, który utrudnia wytrącanie się kamienia nazębnego. Dodatkowo zawartość ekstraktów z pietruszki czy zielonej herbaty hamuje wzrost niektórych bakterii w jamie ustnej i w ten sposób poprawiają higienę jamy ustnej. Problem jednak polega na tym, że wartość odżywcza takich produktów jest podobnie wysoka jak w przypadku klasycznych przekąsek. Pozostaje mieć nadzieję, że ze względu na stosunkowo wysoką ich cenę nie będą one stosowane jako klasyczna przekąska, ale alternatywa dla gryzaka – chociaż z dodatkowym „bagażem energetycznym”.
Pet Food Consulting Poland Sp. z o.o.
,,W 100% naturalne i mięsne przekąski Planet Pet Society nie zawierają dodatku zbóż, konserwantów ani sztucznych barwników. Stanowią idealną nagrodę dla pupila oraz doskonałe narzędzie pomocne w jego tresurze. Estetyczne i praktyczne opakowania strunowe gwarantują świeżość i pełnię smaku produktów na długo po pierwszym otwarciu.”
Podsumowując, gryzaki w klasycznym rozumieniu ich funkcji są nieodzowną częścią codziennego funkcjonowania psa, ale żeby pełniły one swoją funkcję w bezpieczny sposób właściciel powinien dysponować dostateczną wiedzą pozwalającą mu na prawidłowy ich wybór. Umiejętność rozróżnienia przekąski, przekąski pełniącej funkcję gryzaka od gryzaka pozwoli uniknąć ryzyka związanego z nadmierną podażą energii psu prowadzącą do nadwagi i otyłości oraz utrwalaniu nieprawidłowych nawyków żywieniowych.
