W misce szczeniaka. Specyficzne potrzeby żywieniowe

Zakład Farmakologii I Toksykologii, Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW

Okres szczenięcy w rozwoju psa jest niezwykle istotny i rzutuje na całe jego późniejsze życie. Jedną z najważniejszych kwestii jest sposób żywienia młodego psa, bowiem to od właściwej diety zależy, czy rozwinie się on prawidłowo oraz uniknie niepotrzebnych niedoborów i dolegliwości. Czym powinno charakteryzować się dobrej jakości pożywienie dla szczeniąt, w jaki sposób komponować ich dietę i jakich produktów unikać? Oraz na co zwrócić uwagę klientów poszukujących optymalnej karmy dla swojego młodego pupila?

Jak żywić szczeniaka?

Większość właścicieli, którzy kupują szczeniaka po raz pierwszy, zadaje sobie podstawowe pytanie – jak żywić takie młode zwierzę? Na co zwrócić uwagę, a czego unikać? Generalnie większość osób stara się przestrzegać zaleceń hodowców, od których kupowane są zwierzęta, ale nie zawsze jest to rozwiązanie najwłaściwsze w dłuższej perspektywie czasu. Oczywiście podstawową zasadą przy żywieniu szczeniaka jest unikanie gwałtownych zmian pokarmu!

Dlatego nawet jeżeli nie podoba się nam to, co zwierzę dostawało u poprzedniego właściciela, nie wolno nam z dnia na dzień całkowicie zmienić pokarmu. Nagła zmiana pokarmu, nawet na pokarm z tzw. wyższej półki, zawsze kończy się biegunką, a to jest coś, czego powinniśmy unikać. Dlatego wszelkie zmiany wprowadzamy stopniowo, przez kilka dni, zmniejszając powoli ilość starego pokarmu i zwiększając ilość pokarmu nowego. Ponadto trzeba pamiętać, że przewód pokarmowy szczeniąt rozwija się i dojrzewa stopniowo, tak samo jak przewód pokarmowy niemowląt i także u szczeniąt zalecana jest rozwaga we wprowadzaniu nowych pokarmów. 

Karma sucha. Wyzwanie dla szczeniaka

Jeżeli chcemy, aby szczeniak docelowo jadł tylko karmę suchą, to trzeba pamiętać, że jego pierwszym pokarmem było mleko matki – czyli płyn. Wprowadzenie do żywienia po mleku natychmiast karmy stałej sprawia, że do przewodu pokarmowego szczeniaka trafia pokarm, na którego trawienie nie jest on absolutnie przygotowany. Dlatego też zalecane jest odsadzenie szczeniąt na pokarm o konsystencji papkowatej – bez względu na to, czy tą papką będzie rozmoczona w wodzie sucha karma czy też mielone mięso, np. wołowina czy kurczak. Podawanie takiej papki przez kilkanaście dni sprawia, że w tym czasie dojrzewa przewód pokarmowy szczeniaka i zwierzę przygotowuje się na trawienie karmy suchej. Ale taka karma jako jedyny pokarm szczeniaka powinna być podawana dopiero po ukończeniu przez zwierzę 3–4 miesięcy życia. Jeżeli zaś zwierzę ma jeść tylko karmę domową, powinno po odstawieniu otrzymywać przez pewien okres czasu produkty mielone, które znacznie łatwiej strawić.

Różnorodność pokarmu

Rosnące szczenięta powinny stosunkowo szybko zwiększać swoją masę tłuszczową, ponieważ rodząc się, mają małą zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie – na poziomie kilku procent i z tego powodu są bardzo wrażliwe na zbyt niską temperaturę zewnętrzną. Nie mogą jednak zwiększać swojej masy tłuszczowej i mięśniowej zbyt szybko, ponieważ może to prowadzić do nadmiernego obciążania rosnących kości, a w efekcie kulawizn i otyłości. Okres szczenięcy to także okres formowania się nawyków jedzeniowych, przyzwyczajeń i ulubionych smaków. Dlatego też warto w tym okresie życia przyzwyczajać szczenięta, że podawany im pokarm może być różnorodny. Dotyczy to w głównej mierze karmy suchej, ponieważ wielu właścicieli uważa, że jeżeli szczeniak przyzwyczaił się do jednej karmy i prawidłowo rośnie, to nie ma sensu dokonywać żadnych zmian. Szczenięta jednak przyzwyczajają się nie tylko do jednego smaku karmy, lecz także do jej kształtu. Niekiedy te przyzwyczajenia są tak duże, że nie chcą zjadać innej karmy, ponieważ ma ona dziwny kształt. A to może być w przyszłości przyczyną odrzucania nie tylko karm bytowych, lecz także dietetycznych.

Skład to podstawa!

Jednym z ważniejszych aspektów żywienia szczeniąt jest skład podawanego im pokarmu. Oferowane na rynku karmy komercyjne dla szczeniąt są bilansowane pod względem zawartości składników pokarmowych w taki sposób, aby spełniać wymagania żywieniowe opracowane przez organizacje skupiające producentów karm dla zwierząt – AFFCO w Stanach Zjednoczonych oraz FEDIAF w Europie. Normy te uwzględniają aktualną wiedzę na temat żywienia psów i w dużej mierze opierają się także na normach National Research Council opracowywanych przez środowisko akademickie w USA. Według takich norm dawka pokarmowa dla szczeniąt powinna uwzględniać większe niż w przypadku osobników dorosłych zapotrzebowanie na energię, składniki mineralne i witaminy. Dieta dla psów rosnących powinna charakteryzować się: wysoką strawnością > 80%, energią metaboliczną na poziomie 3,2–3,8 kcal/g oraz zawartością w suchej masie: białka w zakresie 20–32%, tłuszczów 8–12%, wapnia 0,7–1,2% oraz fosforu 0,6–1,1%. Dla zdrowia psów ras dużych oraz olbrzymich głównymi krytycznymi czynnikami żywieniowymi w okresie wzrostu i rozwoju są energia oraz ilość wapnia w diecie. Generalnie szczenięta ras dużych powinny otrzymywać w pokarmie relatywnie mniej wapnia i białka niż szczenięta ras małych (w przeliczeniu na masę ciała). Ma to bardzo istotne znaczenie w żywieniu szczeniąt, ponieważ nadmiar kalorii i białka, a przede wszystkim wapnia jest bardzo dużym problemem dla szczeniąt ras dużych. Nadmiar wapnia powodujący zmiany równowagi hormonalnej między parathormonem a kalcytoniną może bezpośrednio być przyczyną zahamowania wzrostu kości na długość i młodzieńczego zapalenia kości. Jest to problem, który bardzo trudno później wyeliminować, dlatego tak ważna jest odpowiednia profilaktyka dietetyczna i odpowiednie zbilansowanie diety. 

Dodatki funkcjonalne

Wiele oferowanych na rynku karm komercyjnych zawiera różnego rodzaju dodatki funkcjonalne, które może nie są niezbędnymi składnikami pokarmowymi, ale ich obecność w pokarmie może wspomagać rozwój i funkcjonowanie procesów fizjologicznych w organizmie. Z tego powodu karmy dla szczeniąt są wzbogacane np. w nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (EPA, DHA), które mają zdolność wspomagania rozwoju mózgu i wzroku u szczeniąt. Powszechnie dodawane są probiotyki (bakterie Enterococcus faecium) czy prebiotyki (inulina, fruktooligosacharydy czy mannanooligosacharydy), które mają wspomagać rozwój mikroflory przewodu pokarmowego, ale także mają korzystny wpływ na rozwój mechanizmów odpornościowych w przewodzie pokarmowym szczeniąt.

Niekiedy do karm dla szczeniąt ras dużych dodawane są substancje chondroprotekcyjne (np. glukozamina, chondroityny, wyciąg z Perna canaliculis), które mają wspomagać prawidłowe funkcjonowanie stawów u rosnących szczeniąt, chociaż brak jest jednoznacznych dowodów potwierdzających skuteczność takiego postępowania. Niektóre produkty dla szczeniąt zawierają także np. substancje pochłaniające nadmiar wody (np. montmoryllonit), które mają stabilizować zawartość wody w masach kałowych i chronić szczenięta przed biegunkami. Niekiedy produkty dla psów zawierają także beta-glukan, czyli jeden z najlepiej poznanych związków pobudzających mechanizmy odporności nieswoistej u zwierząt. W tym przypadku jednak szczenięta nie powinny otrzymywać takiego preparatu przez cały wiek szczenięcy, ale jedynie w okresie nasilonego stresu, kiedy ryzyko spadku odporności jest faktycznie podwyższone. 

Tempo wzrostu szczenięcia

Bardzo trudno określić, jaka jest prawidłowa szybkość wzrostu szczeniąt, ale niektórzy właściciele oceniają ją, mierząc wielkość przyrostu masy ciała na tydzień. Można np. przyjąć, że w okresie między 12. a 20. tygodniem życia szczenię basseta powinno przyrastać około 1 kg masy ciała na tydzień. Jeżeli będzie przyrastało około 700 gram, to jest to przyrost zbyt wolny, ale jeżeli 1,2 kg, to może to w efekcie po 5., 6. miesiącu spowodować nadwagę i problemy ze stawami. Dlatego im szczenię jest większej rasy, tym proces jego wzrostu powinien być dłuższy. Niektórzy sugerują nawet, że wzrost szczeniąt ras olbrzymich powinien zakończyć się w wieku około 1,5 roku czy nawet później. 

Oferowane na rynku produkty komercyjne dla rosnących psów spełniają jednocześnie także zapotrzebowanie suk w ciąży i laktacji. Może to być o tyle istotne, że jeżeli szczeniak karmiony przez matkę zaczyna interesować się pokarmem stałym, to pierwszym, z jakim ma kontakt, jest właśnie karma, które może spełniać jego zapotrzebowanie pokarmowe przez kilka kolejnych miesięcy życia.

To pozwala na uniknięcie niektórych problemów związanych z odsadzeniem zwierząt lub wprowadzaniem karm komercyjnych, a przed wszystkim biegunek. Dlatego należy pamiętać, że odpowiednie żywienie szczeniąt zaczyna się od odpowiedniego żywienia ich matki w ciąży, a następnie w laktacji.