W sklepach zoologicznych w ofercie jaszczurek królują niewielkie gekony i agamy. A co z miłośnikami naprawdę okazałych gadów? Wszystkim, którzy lubią duże jaszczurki, można polecić warana stepowego. Ten mniejszy kuzyn słynnych „smoków z Komodo” łączy bowiem w sobie majestatyczny wygląd i fascynujące zwyczaje ze względną łagodnością i łatwością pielęgnacji…
Warany stepowe (Varanus exanthematicus) zamieszkują sawanny oraz rzadkie i suche lasy Afryki subsaharyjskiej. Wykazują aktywność dzienną, zwłaszcza w porach, kiedy temperatury są nieco niższe − o poranku i późnym popołudniem. Noce i skwarne godziny spędzają w ukryciu (w jamach, pod korzeniami drzew, w załomach skalnych). W przeciwieństwie do innych waranów nie wspinają się na drzewa. Samce bronią swojego terytorium i potrafią być bardzo agresywne wobec innych przedstawicieli swojej płci.
Dorosły osobnik osiąga długość do 110 cm (z czego ponad połowa przypada na ogon) i masę ciała niespełna 2 kg. Jego głowa jest masywna, szeroka i spłaszczona. Ma charakterystyczny rozdwojony język barwy ciemnogranatowej, który służy do badania otoczenia. Silne łapy zaopatrzone są w mocne pazury, przystosowane do kopania w ziemi. Skóra ma barwę ciemnooliwkową. Na grzbiecie znajdują się małe, jasne plamki rozmieszczone w rzędach. Ogon posiada szerokie pręgi barwy żółtej i zielonej. Brzuch i wewnętrzna strona kończyn ma barwę piaskową. Brakuje cech pozwalających rozpoznać płeć po wyglądzie zewnętrznym. W niewoli teoretycznie dożywa nawet do 20 lat, niestety w praktyce zdarza się to bardzo rzadko ze względu na permanentne błędy w pielęgnacji popełniane przez wielu opiekunów tej pięknej jaszczurki.
Chętnego do zakupu warana stepowego należy uprzedzić, że jaszczurka ta wymaga bardzo obszernego terrarium. Minimalne wymiary pomieszczenia dla dorosłego osobnika to 200x100x80 cm. Oczywiście dla młodego okazu początkowo może być ono nieco mniejsze, bardzo ważne jest, by nie zmieniać wielkości terrarium gwałtownie, gdyż grozi to szokiem i może doprowadzić nawet to zgonu gada. Warstwa podłoża powinna mieć min. 50 cm wysokości. Dlaczego aż tyle? Jest to niezbędne, aby waran mógł bez przeszkód wykopać w podłożu norę konieczną dla jego dobrego samopoczucia. Jako materiał na podłoże najlepsza jest zwykła gleba. Specjaliści radzą, aby pobrać ją z ogródka wraz ze wszystkimi żyjącymi w niej bezkręgowcami. Wtedy uzyskuje się tzw. podłoże biologicznie aktywne, posiadające zdolność do samooczyszczania się z resztek organicznych. Jeżeli nie ma takiej możliwości, można wykorzystać ziemię ogrodniczą kupowaną w workach. Elementy wystroju terrarium powinny być nieliczne, aby waran miał jak największą powierzchnię do swobodnego ruchu. Konieczne są kryjówki (kawałki kory, rurka korkowa, duża doniczka z wyciętym otworem, grota skalna), płaskie kamienie oraz basen (o wielkości pozwalającej na zanurzenie całego ciała warana). Wilgotność utrzymujemy na poziomie 65−80%. Istotne jest oświetlenie (10−12 godz./dobę). Trzeba również zapewnić oświetlenie UVB. Światła i ciepła w terrarium powinny dostarczać promienniki. Pamiętajmy, aby w pomieszczeniu były rejony chłodniejsze (ok. 25°C) i cieplejsze. Temperatura w terrarium powinna wynosić w dzień 25−30°C, pod promiennikiem powyżej 50°C, w nocy może spadać do 22−24°C.
Warany są drapieżnikami. W naturze żywią się głównie bezkręgowcami (owady, ślimaki, pająki). W warunkach terraryjnych podajemy, w zależności od wielkości zwierzęcia: świerszcze, karaczany, szarańcze, dżdżownice, rosówki, ćmy, pająki, duże ślimaki, larwy drewnojada, a raz na jakiś czas w małych ilościach jednodniowe mysie noworodki, jednodniowe kurczęta, jaja (najlepiej przepiórcze). WBREW TEMU, CO CZĘSTO MOŻNA WYCZYTAĆ W LITERATURZE, NIE WOLNO KARMIĆ WARANÓW STEPOWYCH PERMANENTNIE GRYZONIAMI ANI MIĘSEM! Prowadzi to bowiem do otyłości, kłopotów zdrowotnych i bardzo znacznie skraca życie zwierzęcia. Należy natomiast pamiętać o podawaniu suplementów mineralno-witaminowych. Dieta warana powinna być jak najbardziej urozmaicona. Częstotliwość karmienia i rodzaj pokarmu są uzależnione od wieku jaszczurki. Młode osobniki trzeba karmić codziennie, dorosłe co 2−3 dni. Ponieważ są to zwierzęta bardzo żarłoczne, nie należy dopuścić do przekarmienia, a co za tym idzie otłuszczenia pupila. Karmę podaje się w miskach (dostępne są specjalnie skonstruowane miseczki na owady karmowe) albo przyzwyczajamy jaszczurkę do pobierania jedzenia z pęsety. Należy na bieżąco usuwać z terrarium niedojedzone resztki pokarmu. Niezbędny jest stały dostęp do czystej wody (warany sporo piją).
Uwaga, podczas karmienia może się zdarzyć, iż głodna jaszczurka zaatakuje rękę opiekuna!!!
Zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem jest zaoferowanie do sprzedaży młodego warana o długości 15−30 cm. Opiekun jak najszybciej powinien rozpocząć jego socjalizowanie. Po zapoznaniu się z nowym środowiskiem i terrarium (w tym czasie należy ograniczyć manipulację do minimum − karmienie, sprzątanie, trzeba pozwolić, aby zwierzę oswoiło się z obecnością opiekuna w pobliżu terrarium. Kiedy już nie będzie reagowało histerycznie na jego widok, można zacząć wkładać rękę do terrarium i np. podając owada karmowego, oswajać jaszczurkę z zapachem człowieka. Następnym krokiem jest chwytanie zwierzęcia i przetrzymywanie na ręku. Chwyt musi być na tyle mocny, aby jaszczurka się nie wyrwała. Waran może straszyć opiekuna sykiem i biciem ogonem, ew. gryzieniem, ale przy tej wielkości nie jest w stanie uczynić mu krzywdy (co innego okaz dorosły). Stopniowo przyzwyczaja się i uspokaja, ale należy być konsekwentnym i powtarzać tę czynność codziennie.
W przypadku nabycia osobnika starszego warto zdecydować się tylko na taki egzemplarz, który miał częsty kontakt z opiekunem, gdyż zwierzę ponadpółmetrowe w swojej obronie może dotkliwie poturbować i pokaleczyć opiekuna (z utratą palców włącznie!). Niemniej jednak oswojenie warana jest niezbędnym warunkiem w chowie tego zwierzęcia, w przeciwnym wypadku opieka nad osobnikiem dorosłym może być utrudniona, a nawet wręcz niemożliwa.
Jeśli opiekun posiada taką możliwość, latem warto umieścić pupila w wolierze zewnętrznej albo wyprowadzić do ogrodu, aby skorzystał z kąpieli słonecznej. Dobrym rozwiązaniem jest zbudowanie dla niego dość wysokiej zagrody (min. 1 m wysokości), w obrębie której mógłby się swobodnie poruszać. Uwaga: w ogrodzie należy bezwzględnie odizolować od warana inne zwierzęta domowe, a zwłaszcza psy. Większość waranów reaguje niezwykle agresywnie na ich widok, zaś ewentualna konfrontacja mogłaby się skończyć bardzo smutno, i to dla obydwu stron.
Waran stepowy znajduje się na liście CITES. Mamy więc obowiązek dostarczyć klientowi dokumentację potwierdzającą legalność pochodzenia oferowanego okazu. Warto również poinformować go, że w ciągu dwóch tygodni od nabycia zwierzęcia musi zgłosić zakup w starostwie powiatowym.
