Bardzo ważnym aspektem opieki nad zwierzętami jest zapewnienie im dobrostanu. Choć wielu opiekunów jest przekonanych, że zapewnia swoim podopiecznym idealne warunki, nie zawsze rzeczywiście tak się dzieje. Króliki są coraz popularniejszymi zwierzętami w domach Polaków. Istnieją grupy tematyczne zrzeszające miłośników tych zwierząt, często o charakterze edukacyjnym.
Opiekunowie mogą znaleźć na nich informacje dotyczące prawidłowej opieki i żywienia, a także coraz częściej behawioru. Zachęceni do poprawienia warunków swoim zwierzętom opiekunowie szukają nowych pomysłów. Rolą doradcy w sklepie zoologicznym jest uświadomienie klienta, czego potrzebuje jego królik, i pomoc w wyborze odpowiedniego, bezpiecznego wyposażenia oraz lokum odpowiedniej wielkości.
Tekst: Magdalena Nowaczyk
Zoopsycholog, behawiorysta królików i gryzoni, dietetyk weterynaryjny
Inspektor d/s Ochrony Zwierząt Otoz Animals, zielarz, fitoterapeuta
Zachowania typowe dla królików
Jednym z aspektów, w których rozpatruje się dobrostan zwierząt, jest wolność do wyrażania naturalnych zachowań. Jakie zachowania są typowe dla królików? Jak spędzają swój czas w naturalnym środowisku? Jak żerują, jak wyglądają ich relacje społeczne, jak mieszkają?
Przede wszystkim RAZEM, bo króliki to silnie stadny gatunek. Badania wykazały, że króliki mające towarzystwo własnego gatunku lepiej radzą sobie ze stresem. W sytuacji gdy czują się zagrożone, trzymają się blisko siebie. Przetrzymywanie królika w samotności narusza więc jego dobrostan i nie pozwala na zaspokojenie jednej z najważniejszych potrzeb – poczucia bezpieczeństwa, bez której królik nie będzie realizował pozostałych potrzeb, w tym tych fizjologicznych, jak jedzenie i wydalanie. Kluczowe jest przy tym temacie poinformowanie opiekuna, że łączenie w pary może być trudne i wymaga bezwzględnie zabiegów kastracji u obu królików, inaczej może dojść do dotkliwych walk na tle terytorialnym.
Gdzie mieszkają króliki?
W wykopanych przez siebie norach, do których uciekają, gdy czują zagrożenie. Jest to też miejsce odpoczynku – czasu, kiedy nie czują potrzeby ciągłej obserwacji otoczenia i wypatrywania zagrożeń. Czy klatka lub kojec wyposażona w kuwetę, paśnik, miseczki zapewnia ten sam poziom bezpieczeństwa? Obowiązkowym elementem każdego króliczego mieszkania jest miejsce schronienia. Wygodny domek, do którego mogą wejść – najlepiej taki z płaskim, bezpiecznym dachem – zapewnia zarówno możliwość schowania się, jak i zaspokaja potrzebę przebywania „wyżej”, by więcej widzieć. W naturze króliki wybierają na czas aktywności wzniesienia, z których obserwują otoczenie. Trzeba oczywiście pamiętać, by dobrać wielkość domku do królików – powinny móc się bezpiecznie wyłożyć i w pełni cieszyć się odpoczynkiem „po króliczemu”.
Kolejnym elementem wyposażenia króliczego mieszkania jest tunel – koniecznie z opcją wejścia i wyjścia po przeciwnej stronie. Dostępne są różne rodzaje: materiałowe, wiklinowe, tekturowe. W naturze tunele stanowią drogę do „domu”, czyli do norki. Dobrze jest wyposażyć wybieg w kilka kryjówek, króliki doskonale znają ich rozkład i uciekają do nich, gdy tylko poczują taką potrzebę.
Jak króliki spędzają swój dzień?
Większość czasu przesypiają, aktywne pory to poranek i zmierzch – to czas żerowania, wyszukiwania pożywienia i najlepszych kąsków pysznych roślin. W tym czasie bawią się ze sobą, kopią nory, tunele, podskakują, gonią się i pielęgnują futro. To czas, w którym należy zorganizować królikom wybieg. I tutaj pojawiają się kolejne królicze potrzeby, które niezaspokojone często prowadzą do zaburzeń behawioralnych oraz niepożądanych zachowań, np. obgryzania mebli, ścian, agresji w stosunku do opiekuna, członków stada czy innych zwierząt przebywających w domu:
1) wspomniane już domki i tunele jako miejsce schronienia i odpoczynku, materiałowe lub drewniane domki, tunele materiałowe, kartonowe, drewniane mostki itp. Przy większej liczbie królików w stadzie trzeba zapewnić taką liczbę atrakcji, by każdy z nich miał swoje miejsce. Doradzając odpowiednie wyposażenie, zapytaj o liczbę i wielkość królików – powinny móc razem swobodnie z nich korzystać;
2) elementy wyposażenia pozwalające na zaspokojenie potrzeby szukania pokarmu. Podstawowym pokarmem dla królika jest siano, stanowiące prawie 80% diety. Uzupełnieniem mogą być: mieszanka ziół, zielenina, korzenie i warzywa. Siano powinno być zawsze świeże i pachnące, stale dostępne w różnych miejscach lokum oraz na wybiegu. Przysmaki (liofilizowane kostki warzyw, korzenie itp.) można podawać w formie zapewniającej poszukiwanie i zdobywanie pokarmu:
kule smakule – czyli zabawki w kształcie piłki lub walca, do których wkładamy smakołyki, a królik wydostaje je, tocząc zabawkę po podłodze,
maty węchowe – polarowe maty ze skrawkami materiału, w które chowamy granulat, suszone warzywa czy inne bezpieczne przysmaki,
interaktywne zabawki, np. taca z pokrywkami, pod którymi ukrywamy smakołyki,
tunel z drewna wypchany siankiem z ziołami, wierzbowe lub rattanowe kule z siankiem, patyczki z ziołowymi posypkami itp.,
zabawki typu DIY – rolki po ręcznikach papierowych lub papierowe torby bez nadruku wypełnione sianem i ziołami, labirynty z szarego kartonu z ukrytymi smakołykami, kupki siana z ukrytymi w środku ziołami, korzonkami itp.;
3) wyposażenie pozwalające na przekopywanie:
maty węchowe,
karton wypełniony skrawkami ekologicznej tektury, ściółką celulozową lub piaskownica (piasek z atestem dla dzieci, wilgotny!), bioziemią do uprawy warzyw,
– polarowy kocyk, który królik „pościela” po swojemu.
Królicza przestrzeń
Bardzo ważnym aspektem przy omawianiu dobrostanu królików jest kwestia odpowiedniej przestrzeni i wybiegu. Króliki potrzebują sporo miejsca, by realizować wyżej wymienione potrzeby. Walczmy z mitem, że wystarczy im klatka 100 cm, by były szczęśliwe. Mieszkanie w takich warunkach szybko prowadzi do frustracji i wszelkich zachowań nią spowodowanych. Gryzienie prętów, kopanie, agresja terytorialna to zwykle wynik zbyt małej przestrzeni życiowej. Za małe lokum może spowodować nie tylko problemy behawioralne, lecz także zdrowotne. Brak odpowiedniej ilości ruchu jest często przyczyną otyłości, zwyrodnień kręgosłupa, zaniku mięśni, problemów ze stawami, nadmiaru osadu wapniowego w pęcherzu, pododermatitis. Dla królików najlepszym rozwiązaniem jest odpowiedniej wielkości kojec, np. 160 x 80 cm, zawierający wyżej wymienione elementy wzbogacające środowisko. Jest dużo bardziej ustawny niż klatka, daje też możliwość poruszania się bez hałasu pazurków stukających o plastikowe dno, co w przypadku wycofanych, nieufnych królików ma ogromne znaczenie.
Równie ważną potrzebą jest ciągła eksploracja terenu, dlatego nawet jeśli królik mieszka w dużym kojcu, powinien mieć możliwość wybiegów. Będzie to świetna okazja do nawiązania z królikiem więzi. Zaproponuj niskokaloryczne, zdrowe przekąski (np. liofilizowana dynia, cukinia, topinambur), by służyły za smaczki ułatwiające oswajanie królików lub nagradzanie właściwych zachowań.
Maty węchowe, tunele z sianem, wiklinowe piłki są świetne, by odwrócić uwagę królików od wykonywanych przy nich czynności pielęgnacyjnych. Króliki zajęte czymś smacznym łatwiej zniosą wyczesywanie, wycinanie kołtunów czy wybieranie wplątanego w sierść siana.
Króliki nie lubią nudy
Interaktywne zabawki logiczne stymulują mózg i poprawiają zdolności poznawcze. Jest to ważne na każdym etapie życia – u młodych, rosnących i pełnych energii maluchów, królików w średnim wieku oraz seniorów, u których coraz częściej opisuje się występowanie objawów demencji. Zabawki występują w różnych formach – warto dostosować je do wieku i umiejętności zwierzaka, stopniowo zwiększając poziom trudności, by nie wywołać frustracji spowodowanej brakiem możliwości wydostania smakołyków.
Wyposażenie wymagające węszenia, szukania i zdobywania pokarmu znacznie podnosi aktywność zwierząt, zachęca do biegania, zmniejszając ryzyko otyłości i chorób związanych z układem ruchu.
Króliki nie lubią nudy. Jeśli opiekun nie zapewni im odpowiednich wzbogaceń środowiska, same znajdą sobie zajęcie – zniszczą meble, obgryzą ściany, dywan, zostawione w zasięgu zębów przedmioty. Dlatego tak ważne jest zorganizowanie atrakcji pozwalających na wyrażanie naturalnych zachowań, eliminując ryzyko wystąpienia zaburzeń behawioralnych, ale też zapewniających dobrostan zgodnie z Ustawą o Ochronie Zwierząt.
