Podstawowym filarem diety królików i kawi domowych jest siano, zaś w przypadku gatunków takich, jak myszy, szczury czy myszoskoczki ziarna zbóż i nasiona oraz białko zwierzęce. Ważne jest jednak także urozmaicanie pokarmu naszych pupili. Taką alternatywą mogą być owoce i warzywa w niewielkiej ilości, ale również zioła podawane zwierzęciu w formie świeżej lub jako susz. Obecnie opiekunowie zwierząt coraz częściej i chętniej sięgają po naturalne i jak najmniej przetworzone karmy, dzięki czemu na rynku pojawiają się nie tylko nowe mieszanki pełnoporcjowe, lecz także susze ziół stanowiące nieocenione uzupełnienie diety.
Tekst: mgr inż. tech. wet. Kalina Wnorowska
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy w Siedlcach
Zioła, czyli co?
Zioła to inaczej rośliny zielarskie, które stanowią bardzo liczną grupę. Na świecie poznanych i opisanych zostało ponad 300 tysięcy roślin, z których około 15–20 tysięcy gatunków wykorzystywanych jest przez człowieka w celach leczniczych. W Polsce występuje około 2,5 tysiąca gatunków roślin, z czego blisko 450 gatunków stanowią zioła. Tak liczna grupa tych roślin wpływa na powszechne ich występowanie nie tylko na łąkach, w lasach czy nieużytkach, ale także w przydomowych ogródkach. Szacuje się, że co 5 roślina na łące jest rośliną zielarską. Wśród roślin należących do ziół wyróżniane są gatunki lecznicze, trujące oraz przyprawowe – cenne zwłaszcza dla ludzi, ze względu na aspekt kulinarny.
Zioła są doskonałym dodatkiem wzbogacającym zdrowotność naszych pupili. Oprócz wpływu na smakowitość karmy dzięki swoim naturalnym składnikom odżywczym i właściwościom leczniczym korzystnie oddziałują na zdrowie zwierząt, wpływając między innymi na poprawę odporności czy stymulując procesy trawienne.
W żywieniu zwierząt wykorzystuje się różne części roślin zielarskich – kłącza, kwiaty, owoce, nasiona, korę, korzenie bądź liście. Ponadto zioła suplementuje się w różnych formach – najczęściej sprzedawcy oferują nam susze różnych części roślin leczniczych, coraz częściej jednak w asortymencie można zobaczyć wywary, wyciągi, ekstrakty i olejki eteryczne.
Świeże czy suszone?
W okresie wiosny i latem dostęp do świeżych ziół jest o wiele prostszy niż zimą. Jeśli tylko mamy taką okazję, warto podawać zwierzęciu świeże części roślin (przeważnie liście). Dobrym pomysłem jest domowa uprawa ziół na parapecie, dzięki czemu nawet zimową porą możemy zapewnić naszemu pupilowi dostęp do jego ulubionych przysmaków.
Suszone zioła są z kolei świetną alternatywą zwłaszcza podczas żywienia w miesiącach zimowych. Takie susze możemy przygotować sami już w lecie bądź wybrać z bogatej oferty sklepów zoologicznych. Susze ziołowe nie tylko uatrakcyjniają dietę, lecz także swoim aromatem pobudzają zmysły zwierzęcia. Jest to ważny fakt zwłaszcza w odniesieniu do królików, które mają prawie dwa razy więcej kubków smakowych niż ludzie i lubią wyraziste smaki.
Wiele gatunków, wiele możliwości
Zdecydowana większość ziół może być suplementowana zarówno królikom, jak i gryzoniom. Pokrzywa, rumianek, mniszek lekarski, babka lancetowata, melisa, liście maliny – to tylko niektóre z szeroko dostępnych roślin odpowiednich dla najczęściej utrzymywanych małych zwierząt, takich jak króliki, a także chomiki, szynszyle oraz inne gryzonie.
Bazylia – można ją znaleźć w prawie każdym sklepie spożywczym lub na targu. Najnowsze badania wykazują, że bazylia zawiera wysoką koncentrację fitochemikaliów – związków odpowiedzialnych nie tylko za smak, zapach i kolor, lecz także wykazujących działanie przeciwnowotworowe. Bazylia zawiera ponadto związki wykazujące działanie przeciwzapalne i przeciwdrobnoustrojowe. To sprawia, że bazylia jest łagodnym środkiem przeciwbólowym i może pomóc w zapobieganiu infekcjom u królików i gryzoni. Pomaga również w utrzymaniu zdrowia sierści i skóry.
Kolendra – pachnące zioło, które swoim zapachem kusi nie tylko króliki. Starsze króliki i gryzonie, które tracą zmysł smaku i węchu, chętnie jedzą tę aromatyczną roślinę. Kolendra zwiera związki, które pomagają w trawieniu, zmniejszają stres, łagodzą objawy infekcji dróg moczowych i obniżają poziom cukru we krwi. Kolendra zawiera również geraniol, który pomaga zapobiegać nowotworom.
Rumianek – jest powszechnie stosowanym ziołem kwiatowym. Ma właściwości uspokajające, uśmierza ból, łagodzi stany zapalne i gorączkę, usuwa wzdęcia, działa przeciwbiegunkowo.
Mniszek lekarski – ma wysoką zawartość minerałów i witamin, które pomagają wzmocnić układ odpornościowy i zapobiegają częstym infekcjom, zmniejszają ból i stany zapalne. Świeże liście mniszka zawierają dużo magnezu, pomagają w trawieniu i zapobiegają chorobom serca, wpływają na zwiększoną produkcję moczu oraz obniżają ciśnienie krwi.
Jeżówka purpurowa (Echinacea) – roślina, która wzmacnia układ odpornościowy. Polecana zwłaszcza dla zwierząt, które walczą z nawracającymi infekcjami.
Mięta – zawiera szeroką gamę witamin i składników odżywczych. Mięta pomaga zmniejszyć stany zapalne, dzięki czemu łagodzi dolegliwości królików i gryzoni z zapaleniem stawów. Jest pomocna w zaburzeniach trawienia, obniżaniu gorączki, zapobieganiu infekcjom dróg oddechowych i leczeniu infekcji dróg moczowych. Ze względu na wyrazisty smak jest polecana dla starszych zwierząt, które tracą węch.
Oregano – ma właściwości wzmacniające odporność. Zawiera, podobnie jak kolendra, geraniol oraz kwas rozmarynowy, które chronią przed nowotworami i czynnikami rakotwórczymi. Oregano działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie, można je również stosować w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa ponownego zakażenia lub wtórnej infekcji bakteryjnej w okresie rekonwalescencji.
Pietruszka – działa korzystnie na problemy z układem trawiennym. Korzeń jest wykorzystywany w zapobieganiu zaparciom i niedrożności jelit. Pietruszka przydaje się także w leczeniu zapalenia pęcherza moczowego i nerek oraz wspomaga płodność zwierząt.
Babka lancetowata – stosowana w żywieniu królików i gryzoni ze względu na liczne korzystne właściwości. Babka lancetowata wspomaga procesy trawienne, ma właściwości obniżające gorączkę, łagodzi stany zapalne, działa wykrztuśnie, wykazuje działanie przeciwdrobnoustrojowe i zapobiega biegunkom.
Tymianek – zawiera kwas kawowy i luteolinę, które nadają mu właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Ma również działanie rozrzedzające krew, które może pomóc w zapobieganiu chorobom sercowo-naczyniowym. Tymianek można również stosować do łagodzenia objawów chorób układu oddechowego i obniżania gorączki.
Co może zaszkodzić?
Większość powszechnie występujących w naszych ogrodach ziół jest całkowicie bezpieczna dla królików i gryzoni. Zioła dostarczają nie tylko witamin i składników odżywczych, lecz przede wszystkim urozmaicają dietę naszych podopiecznych. Mogą być także stosowane jako forma nagrody dla naszego pupila. Suszone lub świeże zioła nie muszą być racjonowane zwierzęciu tak restrykcyjnie, jak słodkie przysmaki (marchewki, banany), które podawane w nadmiarze mogą prowadzić do otyłości i związanych z nią chorób.
W przypadku podawania świeżych części roślin zawsze powinniśmy je umyć i oczyścić oraz dobrze wysuszyć, aby zapobiec przenoszeniu pasożytów, wzdęciom i bólom brzucha. Powinniśmy również kierować się zasadą, że jeśli jakiejś rośliny nie znamy lub nie jesteśmy pewni, czy nasz zwierzak może ją zjeść, lepiej mu jej nie podawać. Oszczędzi to nam stresu i ewentualnych problemów zdrowotnych naszego pupila.
Należy jednak pamiętać, że króliki, kawie domowe czy chomiki nie mogą spożywać wszystkich roślin zielarskich. Przykładem niebezpiecznych roślin są te z rodziny amarylkowatych, do których należą między innymi cebula, czosnek, dymka. Podawanie królikom i gryzoniom każdej części tych roślin może prowadzić u nich do anemii hemolitycznej i osłabienia odporności. Innymi toksycznymi dla królików i gryzoni roślinami zielarskimi są między innymi: mak, szczwół plamisty, jaskier, tojad, naparstnica, ostróżka.
Jakość przede wszystkim
Jak już wspomniałam, zioła mogą być zbierane przez nas samych w naturze, a następnie podawane zwierzęciu świeże jako zielonka lub suszone na zapas. Decydując się na zbieranie, powinniśmy wybierać miejsca, które nie są zanieczyszczone odchodami kotów, psów lub lisów i które nie są traktowane chemikaliami lub pestycydami. Wiele roślin znalezionych na zewnątrz zawiera toksyczne cząsteczki, które mogą być szkodliwe, a nawet śmiertelne. Wybierajmy więc rośliny z miejsc oddalonych od dróg ze względu choćby na ołów i inne zanieczyszczenia, które osiadając na roślinach, mogą prowadzić do zatruć metalami ciężkimi.
Co wybrać?
W dobrze zaopatrzonych sklepach zoologicznych w ofercie powinno znaleźć się wiele różnych możliwości wyboru ziół dla zwierząt. Dostępne są opakowania z suszem jednego gatunku rośliny, gotowe mieszanki kilku lub kilkunastu różnych ziół, a nawet specjalne ziołowe sianka zawierające np. rumianek. Możemy też wybierać wśród poszczególnych części roślin – warto zaoferować nie tylko suszone liście, lecz także gałązki, korę, płatki kwiatów i całe kwiaty oraz korzenie.
Wprowadzając zwierzęciu do diety zioła, dobrze zakupić susze kilku różnych roślin zielarskich, aby sprawdzić, które z nich nasz podopieczny będzie jadł chętnie, a które niekoniecznie przypadną mu do gustu. Pozwoli to w przyszłości wybierać takie produkty, które będą w pełni odpowiadały naszemu zwierzakowi. Oczywiście jeśli tylko mamy taką możliwość, wprowadzajmy do diety zwierzęcia różne korzystnie wpływające zioła, gdyż będą one nie tylko uatrakcyjniać codzienny pokarm, lecz także wzajemnie się uzupełniać i poprawiać kondycję całego jego organizmu.
Na koniec trzeba także wspomnieć, że układ pokarmowy młodszych zwierząt jest delikatniejszy, a wprowadzanie ziół powinno być stopniowe, by mogły się przyzwyczaić do nowych pokarmów w diecie. Nigdy nie należy także próbować leczyć zwierząt na własną rękę przy użyciu roślin zielarskich, a jakiekolwiek objawy chorobowe powinny być konsultowane z lekarzem weterynarii. Zioła mogą pomóc w łagodzeniu pewnych dolegliwości, ale nie zastąpią terapii lekowej, jeśli zwierzę jej potrzebuje.
Bibliografia:
1. Nadeem H.R., Akhtar S., Sestili P., Ismail T., Neugart S., Qamar M., Esatbeyoglu T. 2022, Toxicity, Antioxidant Activity, and Phytochemicals of Basil (Ocimum basilicum L.) Leaves Cultivated in Southern Punjab, Pakistan. Foods. 11, 1239. https://doi.org/10.3390/foods11091239.
2. Aissaoui A., Zizi S., Israili Z.H., Lyoussi B. 2011. Hypoglycemic and hypolipidemic effects of Coriandrum sativum L. in Meriones shawi rats. J Ethnopharmacol. 137(1):652-61. doi: 10.1016/j.jep.2011.06.019.
3. Cho M., So I., Chun J.N., Jeon J. 2016. The antitumor effects of geraniol: Modulation of cancer hallmark pathways (Review). Int J Oncol 48, 1772–1782.
4. Sebai H., Jabri M.A., Souli A., Rtibi K., Selmi S., Tebourbi O., El-Benna J., Sakly M. 2014. Antidiarrheal and antioxidant activities of chamomile (Matricaria recutita L.) decoction extract in rats. J Ethnopharmacol. 152(2), 327–332. doi: 10.1016/j.jep.2014.01.015.
5. Kovitvadhi A., Gai F., Dabbou S., Ferrocino I., Rotolo L., Falzone M., Vignolini C., Gennero M.S., Bergagna S., Dezzutto D., Barbero R., Nebbia P., Rosati S., Cocolin L., Zoccarato I., Gasco L. 2016. Rabbit dietary supplementation with pale purple coneflower. 2. Effects on the performances, bacterial community, blood parameters and immunity of growing rabbits. Animal. 10(7), 1110m–1117. doi: 10.1017/S1751731115002980.
6. Fanimo A.O., Oduronbi T. O. 2001.Nutritive value of unripe and ripe plantain (Musa paradisica) peels for weanling rabbits. Nigerian journal of animal production. 33.1, 9–15.
7. Kidd, Randy D.V.M. 2001. Pet Corner: Herbal Remedies for Rabbit Illnesses. Mother Earth Living. https://www.motherearthliving.com/pet-health/pet-corner-herbal-remedies-for-rabbits-26.
8. Moore L. 2017. Rabbit Nutrition and Nutritional Healing. 3rd ed. 2017, pp. 62–75, 129–155, 164–170, 180–183, 203, 220.
9. Olewnicki D., Jabłońska L., Orliński P., Gontar Ł. 2015. Zmiany w krajowej produkcji zielarskiej i wybranych rodzajach przetwórstwa roślin zielarskich w kontekście globalnego wzrostu popytu na te produkty. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. 15, 1, 68-76.
