Cukrzyca to choroba metaboliczna o bardzo złożonej etiologii. To jedna z najczęstszych chorób kotów, która prowadzi do niewydolności innych narządów, m.in. serca, nerek i oczu. Na rozwój choroby ma wpływ wiele czynników, m.in. predyspozycje rasowe, brak aktywności fizycznej, otyłość/ nadwaga, występowanie innych chorób, nieprawidłowa dieta, a także długotrwałe stosowanie glikokortykosteroidów. Niniejszy artykuł omawia rolę diety w postępowaniu leczniczym kotów z cukrzycą. Zanim jednak zostanie omówiona rola diety, należy krótko wspomnieć o typach cukrzycy u kotów, objawach oraz jej diagnozowaniu.
Adrianna Iwan
Typy cukrzycy u kotów
U kotów wyróżnia się dwa typy cukrzycy: 1. i 2. Cukrzyca typu 1. jest spowodowana brakiem insuliny lub jej niedostatecznym wydzielaniem przez trzustkę. Dzieje się tak, ponieważ komórki beta wysp trzustki zostają uszkodzone. Ten typ u kotów występuje dość rzadko. Niestety, o cukrzycy typu 2. nie można powiedzieć tego samego. W ostatnich latach diagnozuje się coraz więcej przypadków cukrzycy tego typu u tych zwierząt. Często prowadzi także do rozwoju insulinooporności. Typ ten jest związany z niekontrolowanym wydzielaniem insuliny oraz obniżoną wrażliwością tkanek na jej działanie. Istnieje też cukrzyca wtórna, która jest następstwem m.in. zapalenia i nowotworu trzustki, akromegalii czy nadczynności tarczycy. Objawy cukrzycy u kota są dość typowe: częstomocz (poliuria), przyjmowanie dużej ilości płynów (polidypsja), nadmierne i nieposkromione uczucie głodu (polifagia). Jak wygląda diagnozowanie? Podstawą są badania krwi. W pierwszej kolejności trzeba zwrócić uwagę na to, że u kotów może wystąpić gwałtowna hiperglikemia w wyniku stresu. Stężenia glukozy u zestresowanego kota może przekraczać 300 mg/dl. W takiej sytuacji poza badaniem stężenia glukozy należy wykonać badanie stężenia fruktozaminy i hemoglobiny glikolowanej. Parametry te pozwalają wykryć hiperglikemię niespowodowaną stresem. Trzeba uwzględnić także badanie tarczycy, ponieważ objaw jej niedoczynności jest podobny do cukrzycy, a czasami obie choroby mogą występować jednocześnie. Istotnych informacji dostarczają także badania moczu. Jednocześnie wykonuje się wszystkie pozostałe podstawowe parametry w celu wykluczenia innych chorób współistniejących. Szybkie rozpoznanie choroby daje szansę na to, że nie wszystkie komórki beta trzustki zostały uszkodzone i tym samym nie utraciły zdolności do wytwarzania insuliny, a wtedy możliwy jest powrót kota do zdrowia dzięki odpowiednio zbilansowanej diecie. Im szybciej uda się opanować cukrzycę, tym większe szanse na remisję.
Leczenie składa się z trzech głównych elementów: dietoterapii, podawania insuliny oraz stosowania leków przeciwcukrzycowych. Dietoterapia polega na wprowadzeniu diety niskowęglowodanowej ze zwiększoną zawartością białka. Jej celem jest zminimalizowanie wahań poposiłkowego stężenia glukozy we krwi oraz wzmocnienie działania insuliny. Białko pozwala na utrzymanie stabilnego poziomu glukozy we krwi. Taki rodzaj diety może być zastosowany jedynie u kotów z niepowikłaną cukrzycą. W przypadku występowania chorób współistniejących, w których diety często są przeciwstawne, należy tak dobierać diety, aby wyrządziły jak najmniej szkody. Na przykład jeśli u kota z cukrzycą występuje jeszcze niewydolność nerek, to trzeba ograniczyć podaż białka.
ekspert ds. żywienia Brit
Znaczenie diety w terapii cukrzycy
Dieta u kotów z cukrzycą ma ogromne znaczenie, jest to podstawa sukcesu leczenia. Kot jest bezwzględnym mięsożercą (lub obligatoryjnym mięsożercą), w jego naturalnym pożywieniu węglowodany stanowią około 2% diety, podstawą w diecie są białka i tłuszcze. Wynika to z tego, że koty nie przystosowały się do wykorzystywania skrobi jako źródła glukozy. Metabolizm kota domowego jest taki sam jak u dzikich kotowatych. Dlatego bardzo ważne jest sprawdzanie składów karm, ponieważ w diecie kota powinny się znajdować produkty bogate w mięso. Karmy zawierające wysokie zawartości węglowodanów powinny być omijane szerokim łukiem nie tylko w przypadku kotów chorych na cukrzycę. Niektóre dane literaturowe podają, że u około 50% kotów żywionych dietą o niskiej zawartości węglowodanów następuje remisja choroby (definiujemy ją jako ustąpienie objawów klinicznych na co najmniej cztery tygodnie z zachowaniem normoglikemii, czyli prawidłowych stężeń glukozy u zwierzęcia nieotrzymującego insuliny). Niska zawartość węglowodanów w diecie kota jest zgodna z jego rzeczywistymi potrzebami pokarmowymi.
Najlepiej, aby kot z cukrzycą był karmiony mokrą karmą bez węglowodanów lub dietą BARF opartą na produktach wyłącznie pochodzenia zwierzęcego. W ten sposób kot nie będzie otrzymywał pożywienia, które będzie u niego powodowało wysokie stężenia glukozy we krwi po posiłku. Eliminujemy dzięki temu czynnik, który stymuluje trzustkę do wydzielania insuliny. Dużą uwagę zwraca się także na karmy półwilgotne, szczególnie te zawierające sacharozę, fruktozę lub inne cukry proste. Według niektórych badaczy powodują one nasilony wzrost stężenia glukozy we krwi po posiłku, co wiąże się z większym wyrzutem insuliny. Z tego względu sugeruje się, aby nie stosować tych karm u kotów z cukrzycą. U kota otrzymującego posiłki, które nie będą powodowały u niego wysokiego poposiłkowego stężenia glukozy we krwi, trzustka nie będzie stymulowana do wydzielania insuliny.
Bardzo ważna jest częstość i regularność posiłków. Optymalnie zaleca się cztery posiłki w ciągu dnia. Jeśli opiekun ze względów czasowych nie może utrzymać schematu czterech posiłków, to zaleca się, aby utrzymać chociaż dwa posiłki dziennie. Częstsze posiłki zamiast jednego dużego ograniczą wahania stężenia glukozy we krwi, dlatego korzystnie jest podzielić dzienną dawkę pożywienia na kilka mniejszych porcji. Karmienie kota z cukrzycą jest ściśle skorelowane z podawaniem insuliny (najpierw podajemy posiłek, a później lek). W przypadku jednokrotnego podania insuliny pierwszą połowę karmy podajemy przed lekiem, a drugą 8–10 godzin później. Jest to istotne z tego względu, że jeśli kot odmówi przyjęcia pożywienia, to podana wcześniej insulina ochroni go przed hipoglikemią. Wymaga to wprowadzenia nawyku regularności zarówno u kota, jak i jego opiekuna. Ważne jest też to, aby kota w żadnym wypadku nie głodzić.
Tomasz Uhlenberg
Przedstawiciel Handlowy,
Karmy dedykowane
A co z karmami dedykowanymi pacjentom cukrzycowym? Paradoksalnie wiele z nich zawiera duże ilości węglowodanów, więc nie powinny być podawane kotom z cukrzycą. Diety suche i wilgotne, które mają nawet identyczną nazwę, nie powinny być stosowane zamiennie. Mogą one różnić się profilem żywieniowym, dlatego zawsze przed podaniem należy sprawdzić skład danej karmy, ponieważ musi ona odpowiadać zapotrzebowaniu danego zwierzęcia. Karmy suche bardzo często mają zbyt duże ilości węglowodanów i z tego względu nie powinny być podawane kotom. W dietoterapii należy także zwrócić uwagę na odpowiednią suplementację. Pomocne będą pierwiastki takie, jak chrom i wanad, witaminy z grupy B, antyoksydanty i kwasy omega-3. Ze względu na występowanie polidypsji i poliurii u pacjentów cukrzycowych trzeba też pamiętać o stałym dostępie do świeżej wody. Bezwzględnie nie podajemy kotu z cukrzycą dodatkowych przysmaczków ani nawet dodatkowej ilości karmy. Każde odstępstwo od przyjętej diety może być dla kota szkodliwe.
Koty z cukrzycą to często koty otyłe, więc poza zbilansowaną dietą należy zapewnić zwierzęciu odpowiednią dawkę aktywności fizycznej w celu zmniejszenia jego masy ciała. Bardzo ważne jest więc systematyczne monitorowanie wagi. U kotów z cukrzycą stwierdza się także ogólne zmniejszenie różnorodności mikrobioty jelitowej, co również ma ogromny wpływ na zdrowie zwierzęcia. Dysbioza jelitowa, czyli zaburzenie funkcjonowania jelit, może przyczynić się do rozwoju innych poważnych chorób, co dodatkowo utrudnia leczenie.
Bardzo ważny jest ścisły kontakt z lekarzem weterynarii, a także dietetykiem i raportowanie postępów terapii. Współpraca opiekuna zwierzęcia z lekarzem i/lub dietetykiem zwierzęcym oraz stosowanie się do ich zaleceń to podstawa walki z cukrzycą. O ile samo rozpoznanie cukrzycy nie jest bardzo trudne, o tyle jej leczenie wymaga sporej pracy i wytrwałości. Kot, u którego rozpoznano cukrzycę, musi być pod stałą opieką specjalisty do końca życia. Cukrzyca to choroba przewlekła, ale stosując odpowiednią dietę, można łagodzić jej objawy i poprawić komfort życia pacjenta weterynaryjnego.
Piśmiennictwo:
1. Cholewiak-Góralczyk A. 2020. Postępowanie dietetyczne u kotów z cukrzycą. Animal Expert; 20.
2. Hand M.S., Zicker S.C., Novotny B.J. 2011. Small Animal Clinical Nutrition Quick Consult, Mark Morris Institute.
3. Kieler I.N., Osto M., Hugentobler L., Puetz L., Thomas M. Gilbert P., Hansen T., Pedersen O., Reusch C.E., Zini E., Lutz T.A., Bjørnvad C.R. 2019. Diabetic cats have decreased gut microbial diversity and a lack of butyrate producing bacteria. Sci Rep; 9:4822
4. Krupowicz J., Kin B., Lachowicz-Wolak A. 2017. Cukrzyca u kotów – indywidualne podejście do pacjenta. Weterynaria w praktyce; 10.
5. Mirowski A. 2014. Żywienie psów i kotów z cukrzycą. Magazyn Weterynaryjny; 6.
6. Sławuta P., Sapikowski G., Sikorska-Kopyłowicz A. 2020. Cukrzyca – łatwy w diagnostyce i trudny w terapii problem naszych domowych kotów. www.vetkompleksowo.pl
