Autor dr hab. Michał Jank
Zakład Farmakologii i Toksykologii, Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW
Nowoczesne pokarmy dla psów i kotów są obmyślane i przygotowywane pod okiem całych sztabów naukowców. Dbają oni, aby nie tylko zaspokajały podstawowe potrzeby żywieniowe zwierzaków, lecz pełniły również liczne dodatkowe funkcje mające wpływać dodatnio na ich dobrostan. Jedną z nich jest pielęgnacja jamy ustnej domowych pupili – dzięki odpowiedniej budowie granul współczesne karmy zapobiegają bowiem odkładaniu się osadu na zębach, co pozwala na uniknięcie powstawania kamienia nazębnego i innych przykrych dolegliwości stomatologicznych…
Znaczenie profilaktyki
Zdrowie jamy ustnej zwierząt towarzyszących ma dla ich właścicieli ogromne znaczenie z co najmniej dwóch powodów: estetycznego i zdrowotnego. Bez wątpienia właściciele coraz częściej zdają sobie sprawę z tego, że nieprzyjemny zapach z jamy ustnej psa może świadczyć o jego chorobie i że choroba ta może mieć daleko idące konsekwencje. W efekcie stomatologia weterynaryjna przeżywa rozkwit i coraz częściej pojawiają się w niej zabiegi traktowane nawet u ludzi jako wysoko specjalistyczne, czyli chociażby wstawianie implantów zębów. Wraz z tym rozwojem wiedzy i świadomości coraz większą uwagę zwraca się także na profilaktykę chorób jamy ustnej i utrzymanie właściwej higieny uzębienia.
To powoduje pojawienie się na rynku szczoteczek do zębów oraz past do zębów dla psów, których jednak stosowanie nie jest powszechne, oczywiście ze względu na jawną niechęć zwierząt, szczególnie tych dorosłych i starszych, do wykonywania w ich jamach ustnych jakichkolwiek, jak by na to nie patrzeć, nietypowych czynności. Dlatego coraz powszechniejsze obecnie staje się stosowanie odpowiednich produktów żywieniowych – karm lub przekąsek, które poza właściwościami odżywczymi będą także wspomagały higienę jamy ustnej. Idea jest prosta i bardzo dobra, ale nie do końca wiadomo, w jaki sposób pokarm miałby dbać skutecznie o higienę jamy ustnej.
Pokarm a czystość zębów
Podstawowym problemem związanym z higieną jamy ustnej u psów i kotów jest fakt odkładania się na powierzchni ich zębów po posiłku płytki nazębnej, która z czasem, jeżeli nie jest usuwana, ulega mineralizacji i przekształca się w kamień nazębny. Nieusuwany kamień może prowadzić do rozwoju choroby przyzębia, bardzo często powodującej konieczność usunięcia zębów. Dlatego jednym z podstawowych celów profilaktyki chorób jamy ustnej jest zapobieganie powstawaniu (lub usuwanie powstałych) płytki i kamienia. Z żywieniowego punktu widzenia można to zrobić w dwojaki sposób: stosując metody mechaniczne i chemiczne. W przypadku metod mechanicznych istotne jest przede wszystkim podawanie zwierzętom pokarmów, których konsystencja pozwoli na to, aby podczas ich zjadania zwierzę mechanicznie oczyszczało sobie powierzchnię zębów. Dlatego powszechnie uważa się, że bardzo istotną rolę odgrywa w tym przypadku „włóknistość” pokarmu i dotyczy to zarówno pokarmów wilgotnych, jak i suchych. Chodzi tutaj o to, aby zjadany przez zwierzęta pokarm posiadał konsystencję włóknistą, w efekcie czego w czasie jego zjadania włókna pokarmu będą ścierały płytkę nazębną.
Jerzy Nieradzik
Dyrektor Vitaktaft Polska
,,Crispy Crunch – niesamowicie chrupiące poduszeczki z miękkim, miętowym nadzieniem. Dla zdrowych zębów, wspierają odświeżenie oddechu, działają zapobiegawczo. Stosować jako karmę uzupełniającą dla kotów.
Dental 3in1 FRESH – karma uzupełniająca dla psów o wadze powyżej 10 kg. Zapobiega tworzeniu się płytki nazębnej i kamienia. Zawiera cynk, który przyspiesza gojenie się ran na dziąsłach. Wzbogacona o olejek miętowy, który odświeża oddech psa. Sposób stosowania: 1 sztuka na dzień. ”
W przypadku pokarmów wilgotnych skuteczne powinny być pokarmy mające formę np. większych kawałków mięsa, niepodawane w postaci zmielonej, zaś w przypadku pokarmów suchych ważne jest, aby podczas rozgryzania krokiety karmy nie pękały na drobne fragmenty, ale aby zęby psa „zanurzały” się w nich podczas gryzienia. Wyprodukowanie takiej karmy suchej nie jest jednak proste i dlatego na świecie zdecydowały się na takie rozwiązanie naprawdę nieliczne firmy. Pewną jego formą są jednak przekąski stomatologiczne, które produkuje się w taki sposób, aby zwierzę nie mogło ich łatwo rozgryźć i musiało poświęcić znaczną ilość czasu oraz podjąć wiele prób, aby ostatecznie taki produkt pogryźć i połknąć. Istotną rolę w takim przypadku może także odgrywać kształt przekąski, ponieważ w jednym z badań wykazano, że przekąski o przekroju w kształcie litery Z są znacznie skuteczniejsze w profilaktyce chorób jamy ustnej niż przekąski o innych kształtach. O pozytywnym wpływie gryzienia twardych przekąsek świadczy także fakt, że w jednym z ostatnich badań wykazano, iż podawanie zwierzętom zbitych, twardych kości wołowych ma znacznie lepsze działanie prewencyjne niż podawanie tym samym psom kości gąbczastych. W efekcie przekąski działające mechanicznie są znacznie popularniejsze na rynku niż karmy działające w ten sposób.
Dodatki do karm
Wielu producentów karm decyduje się jednak na zupełnie inne rozwiązania – dodając do oferowanych przez siebie produktów substancje, które mają uniemożliwić przekształcanie się płytki nazębnej w kamień czyli de facto nie dopuścić do mineralizacji płytki. W tym przypadku do karm dodaje się różnego rodzaju związki chelatujące w jamie ustnej wapń lub wypierające go ze związków chemicznych wchodzących w skład kamienia. Często takie karmy zawierają związki fosforu (polifosforany) czy związki cynku. Duże zainteresowanie wzbudza także działanie dodawanych do karm lub stosowanych samodzielnie alg morskich, których substancje czynne prawdopodobnie wchłaniają się w organizmie do krwi, a następnie wraz ze śliną trafiają do jamy ustnej i skutecznie ograniczają tworzenie się płytki i kamienia.
Od pewnego czasu, wraz z rozwojem wiedzy dotyczącej mikrobiomu jamy ustnej psów i kotów i składu gatunkowego bakterii występujących w jamie ustnej psów zdrowych i chorych, coraz większym zainteresowaniem cieszą się substancje ograniczające rozrost pewnych rodzajów bakterii. Skuteczność takiego postępowania uzasadnia fakt, że coraz więcej doniesień naukowych wskazuje, iż to właśnie modyfikacja składu mikrobiomu jamy ustnej może skutecznie ograniczyć odkładanie się kamienia i płytki. W tym przypadku producenci poszukują naturalnych substancji o działaniu przeciwbakteryjnym, stąd ich zainteresowanie wzbudzają przede wszystkim naturalne ekstrakty roślinne (np. z zielonej herbaty). Jako że o składzie mikrobiomu jamy ustnej może decydować także interakcja między bakteriami odpowiedzialnymi za odkładanie się płytki lub kamienia a innymi bakteriami zasiedlającymi jamę ustną, coraz większe zainteresowanie wzbudza także dodawanie do produktów żywieniowych bakterii probiotycznych, które mogłyby potencjalnie wypierać bakterie szkodliwe. Niestety, nadal nie wiemy zbyt dokładnie, jakie konkretne gatunki bakterii probiotycznych mogłyby mieć takie działanie.
Znak Seal of Acceptance
Mając na uwadze mnogość różnego rodzaju produktów żywieniowych, które oferowane są na rynku jako wspomagające zdrowie jamy ustnej, często bez żadnych wyników potwierdzających to badań, specjaliści higieny jamy ustnej u psów i kotów z całego świata stworzyli pewnego rodzaju standard badań, którym takie produkty powinny być poddawane. Jeżeli producent karmy lub przekąski stomatologicznej przeprowadzi kontrolowane, niezależne badania swojego produktu według określonego schematu i w tych badaniach zostanie potwierdzona jego skuteczność, produkt ten może otrzymać znak Seal of Acceptance przyznawany przez Veterinary Oral Health Council (www.vohc.org). W badaniach tych jest przede wszystkim oceniana zdolność produktu do ograniczania odkładania się płytki i kamienia. Dlatego jeżeli faktycznie właściciel chciałby mieć pewność, że podaje zwierzęciu pokarm lub przekąskę o określonym, skutecznym działaniu profilaktycznym, powinien wejść na stronę internetową VOHC, gdzie znajduje się lista wszystkich produktów, którym taki znak został udzielony. A jeżeli producent chciałby taki znak uzyskać, to na tej samej stronie znajdzie wszystkie wytyczne dotyczące tego, w jaki sposób takie badania przeprowadzić.
Tomasz Uhlenberg
Marketing, Beaphar Polska Sp. z o.o.
,,Mundwasser – płyn do pielęgnacji jamy ustnej i zębów. To bardzo przydatne rozwiązanie dla psów wymagających zapewnienia właściwej higieny jamy ustnej, u których jednocześnie, z różnych względów, przeprowadzenie zabiegów pielęgnacyjnych z użyciem szczoteczki do zębów nie jest możliwe. Płyn do pielęgnacji jamy ustnej i zębów stosuje się bardzo łatwo, dodając wprost do wody do picia dla psa. Preparat skutecznie wspomaga higienę jamy ustnej psów i wspiera zabiegi chroniące przed chorobami zębów i dziąseł oraz pomaga w likwidacji przykrego, nieświeżego oddechu.”
Niezależnie od tego, w jaki sposób będzie rozwijał się rynek karm i przekąsek stomatologicznych, większość specjalistów stomatologii weterynaryjnej uważa, że najskuteczniejszą metodą utrzymania higieny jamy ustnej zwierząt jest po prostu szczotkowanie ich zębów. Dlatego zachęca się do tego, aby zaczynać przyzwyczajać do tego już szczenięta i kocięta, u których może nie ma potrzeby wykonywania tego typu zabiegów, ale przyzwyczajenie ich w młodym wieku może umożliwić regularne szczotkowanie w wieku dorosłym i starszym.
