Strach jest całkowicie naturalną emocją, która jest odczuwana nie tylko przez ludzi, lecz także przez zwierzęta. Zrozumienie tego, jak działa system strachu u psów, jest kluczowe dla ich zdrowia psychicznego i fizycznego. Psy są obecne praktycznie w każdym momencie naszego życia. Są więc często wystawiane na stresujące je bodźce. Wówczas pojawiają się strach i lęk. Zrozumienie tych mechanizmów pozwala na lepsze poznanie naszych czworonożnych przyjaciół oraz zapewnienie im odpowiedniego wsparcia i opieki. W niniejszym artykule przyjrzymy się temu, dlaczego warto poznać system strachu u psa i jakie korzyści z tego wynikają.
Tekst: Natalia Młodnicka
Trenerka, behawiorystka
Czym jest strach?
Strach to mechanizm przetrwania, który pomaga w uniknięciu potencjalnych zagrożeń. W naturze pomaga on zwierzętom unikać drapieżników oraz innych niebezpieczeństw. Mówimy wówczas o strachu adaptacyjnym. W różnych sytuacjach strach może być korzystny, ponieważ mobilizuje organizm do szybkiej reakcji na zagrożenie, co zwiększa szanse na przetrwanie. Strach adaptacyjny pojawia się między innymi w reakcji na głośne dźwięki, nieznane sytuacje, nieoczekiwane i nagłe kontakty społeczne czy nowe miejsca. Pies w takich sytuacjach jest niezwykle ostrożny, obserwuje czujnie otoczenie i nie wykonuje nagłych ruchów. System ten jest tak głęboko zakorzeniony wśród naszych domowych czworonogów, że mimo zmian ewolucyjnych, które zaszły w nich na przestrzeni wieków, mechanizm ten wciąż jest aktywny. Reakcje obecnego psa domowego na stresujące bodźce są bardzo podobne do tego, w jaki sposób reagowali jego dzicy przodkowie. Pełne zrozumienie całego systemu strachu pomaga w zminimalizowaniu stresu u naszych podopiecznych, a także w lepszej realizacji ich potrzeb. Szczególnie dotyczy to wszystkich tych sytuacji, które dla nas mogą wydawać się całkowicie neutralne, a dla psa bywają traumatyczne.
Komunikacja strachu
Psia komunikacja to zarówno sygnały werbalne, jak i niewerbalne. Wachlarz sygnałów, które te zwierzęta wysyłają w związku ze strachem, jest ogromny. Mogą to być subtelne znaki, takie jak zmiana postawy, unoszenie ogona, marszczenie nosa, a także bardziej oczywiste sygnały, jak warczenie czy szczekanie. Zrozumienie psiej komunikacji jest kluczowe, jeśli chcemy pomóc naszemu psu oraz zminimalizować stres, który on odczuwa w związku z trudną dla niego sytuacją. Zignorowanie istotnych sygnałów może bowiem doprowadzić do eskalacji strachu, a nawet do agresji w stosunku do bodźca wywołującego tę reakcję. Sygnały, na które powinniśmy zwrócić uwagę, mogą być bardzo subtelne, ale również bardziej dosadne, jak warczenie, szczekanie lub kłapanie pyskiem w powietrzu.
Poznanie systemu strachu u naszego psa oraz reagowanie na jego potrzeby sprzyjają budowaniu silnej i stabilnej więzi z opiekunem. Zwierzęta, które czują się zrozumiane i bezpieczne, są o wiele bardziej skłonne do współpracy, a także wykazują o wiele mniej problematycznych zachowań. Tworzy się również wówczas silne zaufanie do przewodnika.
Strach i problemy behawioralne
Strach oraz lęk są najczęstszą przyczyną większości problemów behawioralnych wśród psów. Zaliczamy do nich agresję, nadmierną wokalizację, niszczenie czy załatwianie się w domu. Prym wiedzie tutaj lęk separacyjny, a także tak zwana agresja smyczowa. Są to dwa najczęściej występujące problemy wśród psów. Oba są spowodowane strachem i brakiem poczucia własnej wartości u zwierzęcia. Terapia zachowania jest prowadzona w tych przypadkach w taki sposób, aby najpierw zweryfikować bezpośrednie źródło lęku. To pozwala na zmniejszenie go lub całkowite wyeliminowanie. Dzięki wiedzy na temat problemów u naszego pupila możemy stopniować ekspozycję na problemowy bodziec, a wtedy zwierzę stopniowo oswaja się z tym, co je niepokoi. Można również całkowicie wyeliminować go z otoczenia psa. Kluczowa jest natomiast wiedza na temat źródła problemu.
Zarówno strach, jak i stres mają destrukcyjne działanie na zdrowie psychiczne i fizyczne psa. Szczególnie jeżeli stres zaczyna być przewlekły. Może wówczas dojść do osłabienia układu odpornościowego, problemów z trawieniem, chorób serca czy problemów skórnych. Może pojawić się tak zwany łupież u psa, który jest tak naprawdę obumarłą warstwą naskórka. W przypadku reakcji stresowych krew z wierzchniej warstwy skóry jest odprowadzana do innych narządów, takich jak serce. Zwiększa to gotowość psa do reakcji w związku z czyhającym zagrożeniem. Niedokrwiony dostatecznie naskórek obumiera i ląduje na sierści zwierzęcia. Zjawisko to można zauważyć szczególnie u zwierząt z ciemną sierścią. Długotrwały lęk może spowodować także depresję i inne zaburzenia psychiczne.
Wsparcie dla psa
Poza terapią behawioralną warto stosować dodatkowe wsparcie w pracy z problemami lękowymi u psa. Jedną z przydatnych technik jest T-Touch. Jest to rodzaj masażu relaksacyjnego, który skutecznie pomaga łagodzić stany napięcia u psów. Metoda ta jest bardzo łatwa, dzięki czemu każdy opiekun zwierzęcia powinien bezproblemowo sobie z nią poradzić.
Na rynku jest również dostępnych wiele produktów stanowiących wsparcie w terapii psów lękowych. Zaliczamy do nich między innymi feromony. Imitują one zapach matki i działają uspokajająco i kojąco na zestresowane zwierzęta. Popularne są wersje z dyfuzorem, który wkładamy do kontaktu. Substancja jest wówczas uwalniana stopniowo przez długi czas, dzięki czemu jej działanie jest skuteczniejsze.
Możemy także zaopatrzyć się w suplementy diety, które wspierają układ nerwowy zwierzęcia, przez co działają łagodząco na cały organizm. Takie środki często mają w sobie składniki pochodzenia naturalnego, takie jak kozłek lekarski czy rumianek. Są więc w pełni bezpieczne dla zdrowia zwierzęcia.
Czynniki środowiskowe
Środowisko, w którym przebywa pies, ma ogromny wpływ na jego poziom stresu. Zrozumienie, jakie czynniki środowiskowe mogą wywoływać strach u psa, pozwala na odpowiednie dostosowanie otoczenia. Może to obejmować unikanie głośnych dźwięków, zapewnienie spokojnych miejsc do odpoczynku, a także stopniowe wprowadzanie psa do nowych miejsc i sytuacji w sposób kontrolowany i bezpieczny. Opiekun, który rozumie, jakie elementy środowiska mogą być stresujące dla jego psa, może aktywnie działać na rzecz stworzenia bezpiecznego i przyjaznego otoczenia.
Rola behawiorysty i lekarza weterynarii
Jeśli zauważymy u naszego psa zaburzenia lękowe, szczególnie stany lęku przewlekłego, lęk separacyjny, agresję lękową czy fobie – zalecane jest skorzystanie z pomocy specjalistów. Warto wówczas poprosić o pomoc psiego behawiorystę, który oceni sytuację oraz wprowadzi odpowiednie metody celem wyjścia z problemu. Nie szukajmy porad w Internecie, ponieważ może tam wypowiadać się absolutnie każdy – nawet osoby, które nie mają żadnych kompetencji, aby udzielać wskazówek. Jeśli lęk jest u psa na tyle silny, że utrudnia mu normalne funkcjonowanie, istnieje duża szansa na to, że będzie trzeba również zgłosić się do lekarza weterynarii w celu dobrania odpowiedniej farmakologii. Wprowadzenie leków do terapii behawioralnej niejednokrotnie pozwala na przyspieszenie całego procesu wyjścia z problemu lękliwości. W takich przypadkach ścisła współpraca psiego behawiorysty i lekarza weterynarii jest kluczowa.
Ważna edukacja
Podnoszenie świadomości na temat systemu strachu u psów jest ważne nie tylko dla opiekunów, lecz także dla społeczeństwa jako całości. Edukacja na temat zachowań psów, ich potrzeb i sposobów radzenia sobie ze strachem może przyczynić się do zmniejszenia liczby porzuceń i oddawania psów do schronisk. Ludzie, którzy rozumieją, dlaczego ich pies się boi i jak mogą mu pomóc, są bardziej skłonni do odpowiedzialnego podejścia do opieki nad swoim zwierzęciem.
Poznanie systemu strachu u psa ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia mu zdrowego i szczęśliwego życia. Zrozumienie mechanizmów strachu, rozpoznawanie sygnałów ostrzegawczych, budowanie zaufania, prewencja problemów behawioralnych oraz dbanie o zdrowie fizyczne i psychiczne psa to tylko niektóre z korzyści płynących z tej wiedzy. Opiekunowie, którzy poświęcą czas na zrozumienie swojego psa, zyskują lojalnego towarzysza i satysfakcję z budowania harmonijnej relacji opartej na zaufaniu i wzajemnym zrozumieniu.
