Tak zwane NNKT, czyli niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, od lat stanowią jedne z najczęściej stosowanych suplementów i – zarazem – nutraceutyków obecnych w psiej i kociej diecie. Najwięcej miejsca poświęca się jednak kwasom omega-3 i omega-6, których rola we wspomaganiu organizmu zwierzęcia została dokładnie poznana i opisana. Tymczasem do NNKT należą również kwasy omega-9, czyli takie, u których – z chemicznego punktu widzenia – ostatnie wiązanie podwójne znajduje się w łańcuchu węglowym przy dziewiątym atomie węgla od końca. One również są niezwykle istotne w diecie czworonogów, zaś współczesna nauka odkrywa wciąż nowe role, które one odgrywają, wspierając kondycję i dobrostan domowych pupili…
Autor dr n. wet. Joanna Zarzyńska
Redaktor naczelna magazynu „ZooBranża”
Jakie funkcje w organizmie mają kwasy omega-9?
Tak zwane kwasy omega-9 to jednonienasycone kwasy tłuszczowe (NKT; MUFA), których wiązanie podwójne znajduje się przy dziewiątym atomie węgla (licząc od n-końca) w łańcuchu kwasu tłuszczowego. Początkowo były klasyfikowane jako witaminy. Kiedy szukamy informacji o NNKT, to zazwyczaj pojawiają się kwasy omega-3 i omega-6, tylko w bardziej szczegółowych opracowaniach wspomina się o kwasach omega-9, których rola dla organizmu również jest istotna – mają chociażby działanie przeciwnowotworowe. Kwasy omega-9 warunkowo zaliczane są do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, ponieważ organizm ssaków posiada enzymy, które pozwalają syntezować je z kwasów omega-3 i omega-6, jednak zdarza się, że ta produkcja nie jest wystarczająca – taka teoria jest obecnie promowana (wytwarzanie może być niższe u starszych osobników czy przy schorzeniach wątroby). Kwasy omega-9 są składnikami błon komórkowych i zmniejszają ich przepuszczalność (równoważąc działanie kwasów omega-3 i omega-6), jak również chronią przed uszkodzeniami błon spowodowanymi przez wolne rodniki, czyli zmniejszają stres oksydacyjny (co wiąże się z hamowaniem procesów starzenia oraz obniżeniem ryzyka rozwoju chorób nowotworowych).
Marketing, Beaphar Polska Sp. z o.o.
www.beaphar.com
W naszych pralinach z łososiem zawarte są kwasy omega-3, -6 i -9. Kwasy omega-3 i -6 mają wpływ na właściwe funkcjonowanie skóry, układu nerwowego, systemu immunologicznego i funkcje rozrodcze. Często dieta zarówno zwierząt, jak i ludzi jest zbyt uboga w nienasycone kwasy tłuszczowe. Ich bogatym źródłem są niektóre rośliny oleiste, ale przede wszystkim ryby. Łosoś i olej z łososia stanowią bogate źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-6 i -3, takich jak DHA (kw. dokozaheksaenowy) i EPA (kw. eikozapentaenowy). Zaspokajają one zwyczaje dietetyczne zwierząt i niską koncentrację NKT w ich diecie oraz wychodzą naprzeciw coraz częściej występującym dysfunkcjom manifestującym się różnymi symptomami ze strony skóry i okrywy włosowej (świąd, łupież, nadmierne przesuszenie naskórka, łamliwość włosów i nasilone ich wypadanie, atopie i reakcje uczuleniowe na różne czynniki), a także zaburzenia ze strony układu immunologicznego. Natomiast kwas omega-9 (kwas oleinowy, gadoleinowy i erukowy) zawarty w pralinach służy do utrzymania prawidłowego poziomu cholesterolu.
Gdzie można znaleźć kwasy omega-9?
Kwasy jednonienasycone występują pod postacią estrów gliceryny w olejach roślinnych i tłuszczach zwierzęcych. Dobrym źródłem omega-9 jest oliwa z oliwek (nawet do 80% MUFA, dodatkowo zawiera nutraceutyki – polifenole, fitosterole oraz witaminę E). Kwasy te występują też w awokado, siemieniu lnianym, olejach roślinnych (rzepakowym, sojowym, kukurydzianym, lnianym, migdałowym, z otrębów ryżowych), w olejach z pestek dyni, aronii, granatu, w nasionach czarnuszki i konopi siewnych, jak również w orzechach. Ich źródłem są także produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak sardynki, tuńczyk czy tran. Głównym przedstawicielem omega-9 jest kwas oleinowy, inne to kwas erukowy, nerwonowy, gondolowy i rycynolowy.
Jak działają kwasy omega-9?
Problem miażdżycy dotyczy ludzi – i to obecność w diecie człowieka kwasu oleinowego ma zapobiegać rozwojowi tej choroby (zmniejszenie peroksydacji lipidów w lipoproteinach) i podwyższać korzystną frakcję cholesterolu (HDL). Przy diecie o wysokiej zawartości MUFA komórki jelita cienkiego wchłaniają mniej cholesterolu z pożywienia (wytwarzanych jest mniej białek transportujących cholesterol). Kwasy omega-9 są wskazywane także jako substancje usprawniające pracę przewodu pokarmowego. Dieta bogata w oliwę z oliwek (tzw. dieta śródziemnomorska) pozwala na obniżenie ryzyka rozwoju chorób serca i zmniejsza produkcję mediatorów zapalnych. Kwasy omega-9 są polecane w diecie sportowców oraz osób w rekonwalescencji, ponieważ dostarczają łatwo dostępnej energii (termogeniki) i przyspieszają regenerację oraz zwiększają aktywność mitochondrialną. Polecane są również w stanach zmęczenia czy spadku nastroju. Prowadzono badania z wykorzystaniem kwasu oleinowego i erukowego (w oleju gorczycowym) jako czynników poprawiających funkcje kognitywne i pamięć, np. przy chorobie Alzheimera.
Zapotrzebowanie na kwasy omega-9 w organizmie
Kwas oleinowy u ludzi jest ważnym elementem diety, minimalne dobowe zapotrzebowanie wynosi około 12% puli spożywanych kalorii, przy czym powinien stanowić 36% wszystkich tłuszczów diety. Podkreśla się rolę kwasu oleinowego we wspomaganiu neutrofili w szybszej odpowiedzi immunologicznej nieswoistej. A także jego wpływ na stężenie GABA – neuroprzekaźnika hamującego (zmniejsza pobudliwość komórek nerwowych), ma działanie przeciwlękowe i uspokajające. Kwas ten jest także niezbędny do tworzenia mieliny (osłonki neuronów), wzrostu i regeneracji nerwów, jak również hamuje receptor TRVP1 biorący udział w percepcji bólu. Kwas oleinowy zmniejsza nadaktywność serotoninową w jelitach. W badaniach naukowych przeprowadzonych na modelu mysim u zwierząt z cukrzycą i otyłością (indukowanych dietą) dzięki suplementacji kwasem oleinowym uzyskano poprawę wrażliwości na insulinę i poprawę profilu glikemicznego. Według WHO dieta o wysokiej zawartości jednonienasyconych kwasów tłuszczowych jest dietą rekomendowaną w celu światowej walki z problemem otyłości.
Warto dodać, że kwas oleinowy jest też jednym z tradycyjnych surowców kosmetycznych. Chroni skórę przed utratą wody, daje efekt nawilżający oraz ogranicza podrażnienia wywołane choćby stanami zapalnymi.
Kwasy omega-9 w suplementach diety
W wielu suplementach diety zarówno dla ludzi, jak i dla zwierząt domowych pojawiają się już kwasy omega-9 jako kompleks NNKT w towarzystwie kwasów omega-3 i omega-6. Kwas oleinowy jest względnie mniej wrażliwy na rozkład pod wpływem czynników środowiskowych (wysoka temperatura, światło słoneczne czy obecność tlenu – przy kontakcie z tlenem ciemnieje) w porównaniu z kwasami omega-3 i omega-6. Niezmiernie istotne jest prawidłowe zbilansowanie diety – nadmiar kwasów nienasyconych może być również szkodliwy, np. w przypadku przedawkowania kwasów omega-9 odnotowywano problemy z rozrodem.
