Społeczna odpowiedzialność biznesu (corporate social responsibility – CSR) to bardzo popularna obecnie koncepcja, według której przedsiębiorstwa na etapie budowania strategii uwzględniają interesy społeczne i ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy. W myśl polityki CSR bycie odpowiedzialnym nie oznacza tylko spełniania przez organizacje biznesowe (przedsiębiorstwa) wszystkich wymogów formalnych i prawnych, ale oprócz tego również zwiększone inwestycje w zasoby ludzkie, w ochronę środowiska i relacje z podmiotami, które mogą mieć faktyczny wpływ na efektywność działalności gospodarczej tych organizacji oraz ich innowacyjność. Ta koncepcja jest coraz szerzej realizowana także w branży zoologicznej. Jakie są tego przykłady i co w związku z tym zmieni się w najbliższym czasie w polskiej i światowej zoologii?

Aplikacja MyPetStory wyróżniona w konkursie

CSR – od czego się zaczęło?

Aby poznać genezę powstania koncepcji CSR, cofnijmy się do końcówki XIX w. W USA był to czas gwałtownych przemian i narodzin przyszłych magnatów finansowych. Wielkie firmy rosły jak na drożdżach dzięki bezwzględnemu nastawieniu na zysk, a ich właściciele świadomie ignorowali potrzeby pracowników, społeczeństwa czy państwa (np. unikając płacenia podatków oraz wykazując całkowity brak troski o środowisko naturalne). Aby ukrócić ten proceder, zostały sformułowane pierwsze prawa mające regulować stosunki między przedsiębiorcami, państwem i społeczeństwem. 

Następne obostrzenia legislacyjne pojawiły się w czasach Wielkiego Kryzysu, a kolejne począwszy od lat. 60. ubiegłego wieku. W ich rezultacie przedsiębiorstwo przestało być „samotną wyspą”, a zaczęło ponosić odpowiedzialność za swoją działalność i odczuwać na własnej skórze jej reperkusje. Tak właśnie narodziła się koncepcja CSR w jej obecnym pojmowaniu.

CSR – co to znaczy?

W największym skrócie koncepcja społecznej odpowiedzialności biznesu oznacza sposób funkcjonowania przedsiębiorstwa ukierunkowany nie tylko na zysk za wszelką cenę, lecz uwzględniający także szeroko pojęte interesy społeczne, w tym tak istotną dziś potrzebę ochrony środowiska oraz poprawne relacje z różnymi grupami interesariuszy reprezentującymi określone poglądy. Początkowo większość przedsiębiorców rozumiało jej realizację jako „bycie fair” wobec państwa i swoich pracowników, a więc spełnianie wszelkich wymogów legislacyjnych i formalnych, w tym regularne płacenie podatków i wynagrodzeń oraz stosowanie osłon socjalnych. Dzisiaj jednak koncepcja CSR uległa znacznemu rozszerzeniu. W myśl obecnych standardów wdrażające ją firmy nie tylko wywiązują się z wyżej wymienionych zobowiązań prawno-fiskalnych, lecz także świadomie i dobrowolnie lokują swoje zasoby oraz dopasowują politykę produkcyjną i sprzedażową do potrzeb i oczekiwań społeczeństwa. W tym celu rozwijają zasoby ludzkie, inwestują w ochronę środowiska naturalnego, poszukują nowych, bardziej przyjaznych technologii oraz budują pozytywne relacje z grupami społecznymi mogącymi mieć wpływ na ich działalność biznesową. Wszystko to sprawia, że firmy te – a przez ich pryzmat również produkty – są postrzegane przez klientów jako przyjazne i bywają chętniej kupowane. Oczywiście beneficjentami takiej polityki są również państwa, społeczeństwa i cała nasza planeta – a więc pośrednio my wszyscy.

CSR a środowisko naturalne

Bodaj najsilniejszym trendem w koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu jest dzisiaj troska o nasz wspólny dom, czyli środowisko naturalne. Dla nikogo nie jest tajemnicą, że wskutek rabunkowej działalności człowieka w ciągu ostatnich kilkuset lat poniosło ono ogromne straty, a proces ten gwałtownie przyspieszył w drugiej połowie XX w. W dużej mierze jest za to odpowiedzialny przemysł eksploatujący zasoby Ziemi, niszczący jej naturalne ekosystemy oraz generujący mnóstwo zanieczyszczeń (w tym plastiku). Wymiernym tego dowodem są choćby obserwowane w ostatnich dekadach niepokojące zmiany klimatyczne mogące doprowadzić do ogólnoświatowej katastrofy. Aby temu zapobiec, w 2015 r. w Nowym Jorku podczas Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych wszystkie 193 państwa członkowskie ONZ jednogłośnie przyjęły Agendę na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030 zawierającą Cele Zrównoważonego Rozwoju, określając 17 celów zrównoważonego rozwoju oraz związane z nimi 169 zadań, które mają zostać osiągnięte przez świat do 2030 r. (więcej na ten temat pisaliśmy w poprzednim numerze „ZooBranży”).

Dzięki wdrożeniu innowacyjnych technologii i inwestowaniu w recykling możliwe jest zatrzymanie, a nawet cofnięcie poczynionych dotąd szkód. Co więcej, takie działania przyczyniają się do budowy dobrego wizerunku firmy, a to stanowi cenny kapitał pozwalający na zwiększenie w przyszłości jej zysków. Poza tym przedsiębiorstwa kierujące się regułami społecznej odpowiedzialności biznesu są doskonale postrzegane przez pracowników, przez co łatwiej im zbudować prężnie działający zespół oraz przyciągać do siebie wartościowe jednostki. Nie bez znaczenia pozostaje też fakt, że firmy proekologiczne mogą znacząco obniżać koszty prowadzenia działalności, chociażby przez zmniejszone zużycie wody i energii, a także np. partycypując w rozmaitych ulgach podatkowych oraz grantach i dotacjach.

CSR w zoologii

Według badań przeprowadzonych przez agencję Euromonitor International w branży zoologicznej polityka CSR w kwestii ochrony środowiska realizowana przez wielkie światowe koncerny oraz mniejszych graczy koncentruje się obecnie wokół trzech podstawowych kwestii.

Są to:

  • recykling i biodegradowalność opakowań, w tym opakowań zbiorczych,
  • odpowiedzialny sposób pozyskiwania surowców pochodzących z naturalnych źródeł, głównie z mórz i oceanów, służących do produkcji karm dla zwierząt domowych,
  • ograniczenie emisji dwutlenku węgla aż do zera, czyli tzw. zerowy ślad węglowy.

Osiągnięcie stuprocentowej skuteczności w powyższych zakresach jest deklarowane przez poszczególnych producentów na lata 2025–2050. Nie sposób nie zauważyć, że małe firmy, a zwłaszcza nowoczesne start-upy składają w tej dziedzinie dużo odważniejsze zobowiązania od wiodących światowych liderów odpowiedzialnych za znaczną część produkcji karm i akcesoriów dla zwierząt.

Nie tylko korporacje…

Często błędnie uważa się, że koncepcja społecznej odpowiedzialności biznesu dotyczy tylko wielkich, światowych korporacji. Nic bardziej mylnego – jej zasady są obecnie wdrażane na całym świecie również w małych i średnich firmach. Wymierne korzyści z ich zastosowania mogą uzyskać także nieduże przedsiębiorstwa z branży zoologicznej. W większości są to wszak firmy rodzinne (lub o takiej genezie powstania), mocno osadzone w lokalnych społecznościach, a więc pozostające w ścisłym związku z potrzebami i oczekiwaniami miejscowych obywateli. Co więcej – z uwagi na charakter branży – bywają postrzegane jako przyjazne dla środowiska i promujące zdrowe wzorce społeczne. Bardzo często samoistnie angażują się w działania, takie jak wspieranie lokalnych inwestycji prośrodowiskowych, wspomaganie edukacji czy rozwój rynku pracy, nawet nie wiedząc, że realizują w ten sposób koncepcję CSR. W tym miejscu warto zaznaczyć, że ta idea jest w Polsce coraz bardziej popularna, a jej wprowadzanie w życie deklaruje już ponad 2/3 menadżerów krajowych przedsiębiorstw. 

Bądź odpowiedzialny!

Koncepcja CSR w branży zoologicznej ma również swój specyficzny charakter. Musimy bowiem pamiętać, że ponosi ona niejako społeczną odpowiedzialność za dobrostan zwierząt będących domowymi pupilami. Popularne wśród miłośników zwierząt powiedzenie mówi, że „Jesteś odpowiedzialny za to, co oswoiłeś”. W przypadku właścicieli sklepów zoologicznych można by sparafrazować je na „Jesteś odpowiedzialny za to, co sprzedałeś” lub „Jesteś odpowiedzialny za tych, dla których produkty sprzedałeś”. Dla wdrożenia tej idei konieczne są aktywności mające na celu odpowiedzialną edukację opiekunów pupili oraz przeciwdziałanie niepożądanym zjawiskom powiązanym z branżą, takim jak bezdomność zwierząt, nielegalny obrót zagrożonymi gatunkami lub wprowadzanie do sprzedaży taksonów inwazyjnych, potencjalnie niebezpiecznych dla rodzimych ekosystemów. Dlatego wiele firm, w tym liczne sklepy zoologiczne, aktywnie angażuje się m.in. we wspieranie przemyślanych adopcji zwierząt oraz akcje zwiększające świadomość społeczeństwa. 

Gatunki inwazyjne i modyfikowane przez człowieka

Polityka CSR obejmuje również rygorystyczne przestrzeganie zakazów dotyczących wprowadzania do handlu gatunków roślin i zwierząt inwazyjnych, a także modyfikowanych przez człowieka. W sposób szczególny dotyczy to organizmów hodowanych w akwariach. Na listach gatunków inwazyjnych są zarówno pospolite rośliny akwariowe, jak i mięczaki, skorupiaki oraz ryby. Nie brak tam również gadów, a zwłaszcza żółwi wodno-lądowych. Z kolei do zwierząt modyfikowanych przez człowieka zaliczają się zarówno organizmy transgenetyczne, takie jak popularne ryby „fluo” uzyskane poprzez wszczepienie do ich genomu fragmentów DNA bezkręgowców morskich, a także ryby modyfikowane na zasadzie sztucznego barwienia (iniekcji). Handel nimi jest nie tylko prawnie zabroniony i może spowodować reperkusje karne, lecz przede wszystkim nieetyczny i nie licuje z polityką działania odpowiedzialnego i świadomego sklepu zoologicznego.

Jak realizować koncepcję CSR w firmie?

Koncepcję społecznej odpowiedzialności biznesu w przedsiębiorstwie można realizować, wykorzystując wiele dostępnych narzędzi dopasowanych do lokalnych potrzeb. Bardzo skutecznym rozwiązaniem może być inicjowanie i prowadzenie kampanii społecznych z wykorzystaniem takich instrumentów, jak cause related marketing czy programy etyczne dla pracowników. Doskonałym rozwiązaniem jest też wprowadzenie tzw. znakowania społecznego polegającego na umieszczeniu na opakowaniach produktów dodatkowych informacji z zakresu ekologicznej lub społecznej odpowiedzialności. Bardzo wymiernym wyrazem wdrożenia koncepcji CSR będą również wszelkie działania mające na celu ograniczanie ilości zanieczyszczeń i gazów cieplarnianych emitowanych przez przedsiębiorstwo. Można to osiągnąć dzięki optymalizacji procesów produkcji, transportu i logistyki – także w przypadku sklepu zoologicznego (np. dzięki wdrożeniu systemu odpowiedzialnego zamawiania towarów, współpracy z lokalnymi dostawcami, wielokrotnemu wykorzystywaniu opakowań zbiorczych do wysyłek itp.). To tylko przykłady – każda firma może wypracować własne narzędzia i standardy optymalnie dopasowane do jej potrzeb i możliwości działania.

MyPetStory – edukacja i pomaganie!

Doskonałym rozwiązaniem do realizacji polityki CSR w zoologii jest aplikacja mobilna MyPetStory. Po pierwsze, przyczynia się ona do nieustannej edukacji już niemal 40 tysięcy opiekunów zwierząt i rozwoju ich wiedzy. Dzięki znajdującemu się w aplikacji aktywnemu asystentowi połączonemu z tysiącami merytorycznych artykułów przygotowanych przez specjalistów opiekunowie zwierząt mogą w prosty sposób dowiedzieć się, jak jeszcze lepiej zadbać o swoich pupili oraz jak szybko i skutecznie rozwiązać ewentualne problemy dotyczące ich żywienia, pielęgnacji, a nawet zdrowia. Po drugie, dzięki regularnemu korzystaniu z aplikacji można w wymierny sposób pomóc bezdomnym zwierzętom, i to całkowicie za darmo! Służy do tego akcja charytatywna „Pełna miska dla schroniska”. Każdy użytkownik aplikacji i każdy sklep zoologiczny, który poleca swoim klientom jej zainstalowanie, przyczynia się do tego, że ufundowana przez sponsorów karma trafia do wybranych schronisk i fundacji opiekujących się bezdomnymi zwierzętami i napełnia ich puste brzuszki. Co więcej, aplikacja MyPetStory wspiera również odpowiedzialne adopcje zwierząt. Można znaleźć w niej mnóstwo kuponów adopcyjnych przygotowanych przez działające w aplikacji schroniska i fundacje, które pozwolą zaleźć przyjaciela i zmniejszą problem bezdomności zwierząt.