Problemy z jamą ustną u kotów

Kotuszkowo

Problemy z jamą ustną u kotów są jednymi z najczęstszych dolegliwości w codziennej praktyce weterynaryjnej i jednym z większych zmartwień wielu kociarzy. Schorzenia zębów i dziąseł są bolesne, wpływają negatywnie na jakość życia zwierzęcia i mogą prowadzić do poważnych chorób ogólnoustrojowych, takich jak infekcje serca czy nerek. Aby im zapobiegać, kluczowe są profilaktyka i wczesna diagnostyka. Dorosły kot ma 30 zębów. Najważniejsze są kły i zęby trzonowe, które pełnią funkcje chwytania, rozdzierania i miażdżenia. Zaglądając do kociego pyszczka, trzeba też monitorować stan dziąseł i języka, które często są wskaźnikiem zdrowia jamy ustnej.

Objawy problemów z jamą ustną u kotów

Symptomy, które mogą świadczyć o problemach z jamą ustną u kotów, są często subtelne na początku, ale mogą obejmować: zmiany w zachowaniu i apetycie, w tym niechęć do jedzenia, wypluwanie jedzenia, żucie jedną stroną pyska lub unikanie gryzienia. Zmiany w pysku i okolicach, w tym szczególnie nieprzyjemny zapach z pyska, ślinotok (często zabarwiony krwią), opuchlizna dziąseł lub okolic szczęki, rany, owrzodzenia lub zmiany na dziąsłach i języku. Ból i reakcje na dotyk, agresja lub unikanie kontaktu w okolicy, nasilone drapanie pyska lub tarcie nim o powierzchnię.

Diagnostyka

Pierwsze niepokojące objawy warto pokazać na wizycie u lekarza weterynarii internisty. Natomiast szczegółowa diagnostyka i leczenie jamy ustnej powinno być prowadzone przez lekarza weterynarii o specjalizacji stomatologicznej. Badanie jamy ustnej u kota wymaga odpowiedniego podejścia, w tym czasem lekkiego uspokojenia farmakologicznego, ponieważ koty są zwierzętami wrażliwymi i mogą reagować stresem lub agresją. Konieczny jest też dobór odpowiednich narzędzi diagnostycznych. Przed przystąpieniem do badania specjalista przeprowadza wywiad z opiekunem, zbiera informacje o zmianach w jedzeniu, zapachu z pyska, ślinotoku oraz wcześniejszych problemach stomatologicznych.

Samo badanie polega na uniesieniu warg w celu oceny dziąseł, kamienia nazębnego, zapachu, a także sprawdzeniu zębów i dziąseł, w tym koloru dziąseł, obecności kamienia nazębnego lub ubytków w zębach. Należy również ocenić język i podniebienie, szukając owrzodzeń, narośli, ciał obcych. Jeśli zachodzi potrzeba dokładniejszej oceny, stosuje się znieczulenie ogólne, co pozwala na wykonanie zdjęcia radiologicznego w celu oceny korzeni zębów i struktur kości, a także przeprowadzenie pełnej diagnostyki każdego zęba.

Najczęstsze choroby jamy ustnej u kotów

Zęby mleczne zatrzymane: Zdarza się u młodych kotów, że zęby mleczne nie wypadają prawidłowo, co powoduje ich nałożenie na zęby stałe. Niezbędne jest wówczas usunięcie zatrzymanych zębów.

Zapalenie dziąseł: Objawia się zaczerwienieniem, obrzękiem, nieświeżym oddechem. Jest spowodowane nagromadzeniem płytki nazębnej i kamienia oraz infekcjami bakteryjnymi.

Zapalenie przyzębia: Może być powikłaniem po nieleczonym zapaleniu dziąseł. Polega na uszkodzeniu głębszych tkanek i kości. Do pełnej diagnozy wskazana jest radiografia w celu sprawdzenia zaniku kości. Leczenie często kończy się ekstrakcją.

Kamień nazębny i płytka nazębna: Płytka nazębna tworzy się z resztek pokarmu i bakterii i jeśli nie jest regularnie usuwana, mineralizuje się w kamień nazębny. Najważniejsza jest profilaktyka, ale w zaawansowanej formie wskazane jest usunięcie kamienia podczas sanacji jamy ustnej.

Urazy zębów: Występują na skutek gryzienia twardych przedmiotów lub wypadku. Zwykle kończą się ekstrakcją uszkodzonego zęba.

Stomatitis (zapalenie jamy ustnej): Jego przyczyny mogą być idiopatyczne, autoimmunologiczne lub związane z wirusami (FIV, FeLV, FCV). Objawia się ślinieniem, krwawieniem i niechęcią do jedzenia. Jeśli to możliwe, wprowadza się antybiotyki i środki przeciwbólowe, a w zaawansowanych przypadkach konieczna jest ekstrakcja zębów.

Resorpcja zębów (Feline Tooth Resorption): To proces, w którym tkanka zęba jest stopniowo niszczona i zastępowana przez tkankę kostną. Resorpcja jest nieodwracalna, postępująca i bardzo bolesna. Objawia się bólem i trudnością w jedzeniu. Częsta u starszych kotów, a niektóre rasy, jak Maine Coon czy perskie, mogą być bardziej podatne. Leczeniem jest ekstrakcja zębów dotkniętych resorpcją.

Nowotwory jamy ustnej: U kotów najczęściej występuje płaskonabłonkowy rak jamy ustnej (SCC). Do diagnostyki wykorzystuje się biopsję, radiografię lub tomografię w celu oceny zaawansowania. Leczenie najczęściej jest chirurgiczne, rzadziej stosuje się radioterapię lub chemioterapię.

Limfocytarno-plazmocytarne zapalenie jamy ustnej: To przewlekła, wyniszczająca i bardzo bolesna choroba jamy ustnej kotów, charakteryzująca się nadmierną reakcją zapalną układu odpornościowego. Objawia się silnym stanem zapalnym dziąseł i błony śluzowej jamy ustnej. Jest to choroba przewlekła, wymagająca kompleksowego leczenia i długotrwałego monitorowania.

Profilaktyka

Aby wspomagać zdrowie jamy ustnej kota, potrzebna jest regularna profilaktyka. Młode koty łatwiej przyzwyczaić do mycia zębów, dlatego warto zacząć od samego początku. Starsze koty mogą wymagać więcej cierpliwości, szczególnie jeśli nigdy wcześniej nie miały czyszczonych zębów, ale są sposoby, aby to wypracować. Wprowadź higienizację jako część rutyny, np. po karmieniu wieczorem. Dostosuj czas do momentu, gdy kot jest spokojny i zrelaksowany. Podstawą jest przyzwyczajenie pupila do dotyku; na początku delikatnie masuj palcem dziąsła kota, aby oswoił się z manipulacją w pysku. Pozwól kotu powąchać i polizać odrobinę pasty, aby przyzwyczaił się do smaku. Nałóż niewielką ilość pasty na palec lub specjalną nakładkę. Z czasem być może uda się wprowadzić szczoteczkę. Delikatnie unieś wargę kota i szczotkuj zęby okrężnymi ruchami. Zacznij od kilku sekund, stopniowo wydłużając czas do 1–2 minut. Po każdej próbie daj kotu przysmak lub pochwałę, aby budować pozytywne wzmocnienie.

Przybory do pielęgnacji jamy ustnej

Do mycia najczęściej wykorzystuje się specjalne szczoteczki dla kotów: mają małą główkę, co pozwala dotrzeć do trudno dostępnych miejsc w jamie ustnej, a ich włosie jest miękkie, dzięki czemu nie podrażnia delikatnych dziąseł. Czasami używa się również szczoteczek dla noworodków, które są małe i bardzo delikatne. Oprócz tego wygodne są elastyczne nakładki zakładane na palec. Zazwyczaj wykonane z gumy lub miękkiego materiału, umożliwiają łatwiejszy dostęp do zębów i dziąseł, a wiele zwierząt mniej się ich obawia.

Pasta do zębów musi być dedykowana dla zwierząt, bez odstępstw. Pasty dla ludzi zawierają między innymi fluor, który jest toksyczny dla kotów. Kocie pasty zawierają składniki przyjazne zwierzętom, które pomagają usuwać kamień nazębny, nie powodując podrażnień. Występują w różnych smakach, takich jak kurczak, wołowina czy ryba. Niektóre zwierzęta preferują preparaty bezsmakowe. Pasta do zębów enzymatyczna zawiera enzymy, które rozkładają płytkę bakteryjną i pomagają zapobiegać tworzeniu się kamienia nazębnego bez konieczności stosowania tradycyjnych środków czyszczących.

Żele i spraye do zębów aplikuje się bezpośrednio na zęby i dziąsła. Ich składniki pomagają zwalczać bakterie oraz redukować płytkę nazębną. Żele są łatwiejsze w aplikacji i mogą być mniej stresujące dla kota niż tradycyjne szczoteczki. Spraye stomatologiczne wspomagają higienę jamy ustnej. Rozpyla się je na zęby lub bezpośrednio do jamy ustnej, co pomaga zmniejszać liczbę bakterii i zapobiegać nieświeżemu oddechowi.

Żele stomatologiczne na dziąsła mają za zadanie łagodzić stany zapalne, redukować ból oraz wspierać regenerację tkanek. Nakłada się je bezpośrednio na dziąsła. Zawierają enzymy wspomagające regenerację dziąseł, chlorheksydynę oraz wyciągi roślinne.

Płyny dentystyczne to specjalne preparaty, które można dodawać do wody pitnej kota. Zawierają składniki pomagające zwalczać bakterie i zapobiegać powstawaniu kamienia nazębnego. Należy jednak pamiętać, że koty z natury piją mało wody, więc płyny te powinny być traktowane wyłącznie jako dodatkowy element wspomagający pielęgnację.

Znaczenie diety

Chociaż istnieją karmy i przysmaki ukierunkowane na problemy stomatologiczne, nie można ich traktować jako zamiennika pielęgnacji jamy ustnej. Warto mieć świadomość, że koty to bezwzględni mięsożercy, a ich organizm nie jest przystosowany do trawienia dużych ilości węglowodanów. Z perspektywy stomatologicznej węglowodany w diecie stają się pożywką dla bakterii w jamie ustnej, które produkują kwasy uszkadzające zęby i dziąsła. Dlatego należy unikać karm i przysmaków niskiej jakości, które zawierają melasę, glukozę lub inne cukry, a także zboża. Koty w naturze częściowo oczyszczają zęby, rozrywając mięso i gryząc twarde elementy, takie jak chrząstki czy kości. Brak twardych pokarmów w diecie uniemożliwia mechaniczne oczyszczanie powierzchni zębów. W warunkach domowych warto wprowadzić do kociej diety, jeśli sytuacja zdrowotna na to pozwala, coś twardszego, na przykład plastry suszonego mięsa, uszy królicze albo kawałki surowego, przemrożonego, mięsa, takiego jak wołowina.

Leczenie stomatologiczne

Mimo najlepszej profilaktyki większość kotów w ciągu życia czeka jakiś zabieg stomatologiczny. Ponieważ sanacja jamy ustnej wymaga pełnego znieczulenia ogólnego, aby zapewnić bezpieczeństwo kota i precyzję zabiegu, przed jego wykonaniem przeprowadza się pobranie krwi do badań biochemicznych i morfologicznych oraz badanie serca (EKG). Po wprowadzeniu kota w znieczulenie lekarz dokładnie bada całą jamę ustną. Powinno być wykonane RTG stomatologiczne w celu oceny korzeni zębów i struktur kości. Następnie przeprowadzane mogą być:

Usuwanie kamienia nazębnego za pomocą skalerów ultradźwiękowych, zarówno z powierzchni widocznej, jak i z przestrzeni poddziąsłowych.

Polerowanie zębów, aby wygładzić ich powierzchnię i zmniejszyć ryzyko odkładania się płytki nazębnej w przyszłości.

Usuwanie zębów uszkodzonych i chorych. W niektórych przypadkach konieczna jest ekstrakcja wszystkich zębów. Na szczęście koty mogą funkcjonować bardzo dobrze bez zębów, a w wielu przypadkach ich jakość życia znacznie się poprawia.