Tekst: dr inż. Jacek Wilczak
Zakład Biochemii i Dietetyki, Katedra Nauk Fizjologicznych, Wydział Medycyny Weterynaryjnej, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie,
jacek_wilczak@sggw.edu.pl, DietaPeta
Żywienie szczeniąt to jedno z największych wyzwań dla opiekunów psów. Każdy opiekun zdaje sobie sprawę, że prawidłowy wzrost i rozwój szczeniaka to gwarancja jego zdrowia w wieku dorosłym i zachowanie długiego komfortu życia psa starszego. Czym i jak karmić, aby zwierzę rosło na tyle szybko, osiągając maksymalny potencjał wzrostowy, a jednocześnie na tyle wolno, aby nie doszło do chorób wynikających z zaburzeń wzrostu, przede wszystkim chorób ortopedycznych. Zatem zarówno w przypadku żywienia szczeniąt ras małych, jak i dużych najistotniejszym zagadnieniem jest zagwarantowanie właściwego stosunku ilości karmy/ diety do zawartości wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Z punktu widzenia żywienia szczeniąt ich okres wzrostu można podzielić na dwa główne etapy – do momentu odsadzenia i po odsadzeniu.
Żywienie szczeniąt do momentu odsadzenia
Żywienie szczeniąt do momentu odsadzenia to przede wszystkim dokarmianie. W tym okresie szczenięta są nadal karmione przez sukę, a podawany im pokarm ma jedynie służyć nauczeniu ich jedzenia czegoś innego niż tylko mleko. Ponadto wprowadzenie pokarmu stałego, nawet w niewielkich ilościach, w znaczący sposób przyspiesza dojrzewanie przewodu pokarmowego, dlatego owo dokarmianie przed odsadzeniem odgrywa także ważną rolę z punktu widzenia prawidłowego rozwoju szczeniaka. Głównym pokarmem szczeniaka do momentu odsadzenia jest oczywiście mleko matki, a bezpośrednio po porodzie siara. Mleko i siara różnią się między sobą nieco składem, ale ogólnie można przyjąć, że jest to pokarm o wysokiej zawartości tłuszczu i białka, różniący się znacząco od mleka krowiego. Jeżeli laktacja przebiega w sposób prawidłowy, szczenię rozwija się stosunkowo szybko i już w czwartym tygodniu zaczyna się interesować pokarmem innym niż tylko mleko matki. Jeżeli suka jest karmiona komercyjną karmą dla szczeniąt – szczenię zaczyna podjadać pokarm, który stanie się po odsadzeniu jego standardowym pokarmem, co znacznie ułatwia odsadzenie. Jeżeli jednak opiekun pragnie sam przygotowywać pokarm dla szczeniąt przed odsadzeniem, zalecane jest wprowadzanie najpierw karmy o konsystencji papkowatej (mielone mięso, karma puszkowa typu pasztet, twaróg), aby przewód pokarmowy szczeniaka po okresie otrzymywania pokarmu płynnego łagodnie przeszedł na przyjmowanie pokarmu o konsystencji miękkiej (papkowatej), a następnie dopiero pokarmu stałego. Taki sposób postępowania zapewnia też prawidłowe i stopniowe dojrzewanie przewodu pokarmowego szczeniąt, co ma duże znaczenie dla ich późniejszego rozwoju i wzrostu.
Zuzanna Rapacz
Specjalista ds. rozwoju produktu Petmex
Szczenięta poznają świat z dużą dozą ciekawości i intensywności, często również z użyciem zębów. Do gryzienia skłania je jednocześnie świąd dziąseł związany z wymianą zębów mlecznych na stałe. Pogryzione kapcie, meble czy legowiska nie są zatem niczym dziwnym w szczenięcym domu i wielu świeżo upieczonych opiekunów psiaków nie do końca wie, jak się uporać z tym problemem. W takiej sytuacji dobrym pomysłem będzie polecenie klientowi naturalnych gryzaków, których podanie zachęci szczenię do gryzienia przysmaku zamiast wyposażenia domu. Gryzaki marki Petmex są delikatnie suszone ciepłym powietrzem tak, żeby zachować ich naturalny smak, zapach i wartości odżywcze. Nie zawierają konserwantów, barwników ani sztucznych ulepszaczy smaku, dzięki czemu są bezpieczne dla delikatnych szczenięcych brzuszków. Naturalne gryzaki z reguły zawierają duże ilości zdrowego, pożądanego w diecie rosnących szczeniąt białka, dzięki czemu stanowią świetny sposób na uzupełnienie diety malucha. W przypadku młodych psiaków, które często jedzą szybko i łapczywie, bardzo ważny jest wybór gryzaka odpowiedniej wielkości tak, by szczenię nie miało możliwości połknięcia go w całości, a było zmuszone do powolnego żucia i gryzienia.
Żywienie szczeniąt po odsadzeniu
Żywienie szczeniąt po odsadzeniu jest podstawą ich prawidłowego wzrostu i rozwoju. Zapotrzebowanie pokarmowe szczeniąt jest zdecydowanie wyższe niż psów dorosłych, co sprawia, że podawany im pokarm musi posiadać wyższą gęstość energetyczną oraz zawierać więcej składników pokarmowych w takiej samej objętości niż karma bytowa dla psów dorosłych. To zaś oznacza, że szczenięta muszą być żywione specjalnym pokarmem i podawanie im karm dla zwierząt dorosłych może bez wątpienia spowodować pogorszenie tempa wzrostu.
Zapotrzebowanie na energię
Zapotrzebowanie szczeniąt na energię jest zdecydowanie wyższe niż psów dorosłych, ale wraz ze wzrostem zwierzęcia stopniowo obniża się. Powszechnie przyjmuje się, że do momentu osiągnięcia 50% końcowej masy ciała zapotrzebowanie energetyczne jest trzykrotnie wyższe niż wartość spoczynkowego zapotrzebowania energetycznego, następnie stopniowo zmniejsza się w taki sposób, aby po osiągnięciu przez zwierzę 80% docelowej masy ciała było ono dwukrotnie wyższe. Wyjątkiem tutaj mogą być szczenięta psów ras dużych czy olbrzymich, u których zapotrzebowanie energetyczne w okresie wzrostu jest o około 25% wyższe niż szczeniąt wszystkich innych ras. Bez względu jednak na wszystko należy pamiętać, że chociaż szczeniak, rosnąc, znacznie zwiększa swoją masę ciała, to jednocześnie spada jego zapotrzebowanie energetyczne przeliczane na tę masę ciała. Dlatego nie powinno nikogo dziwić, że niekiedy pięciomiesięczne szczenię, ważące 10 kg będzie zjadało dokładnie taką samą objętość karmy dla szczeniąt, co 20 kg dorosły pies żywiony karmą dla psów dorosłych. W przypadku szczeniąt ras małych ilość i rodzaj pobieranego pokarmu powinny być bezwzględnie dopasowane do zapotrzebowania energetycznego.
Zapotrzebowanie na białko
Podstawowym składnikiem odżywczym, który musi być dostarczany wraz z pożywieniem są białka – składniki odpowiedzialne za prawidłowy wzrost i rozwój organizmów młodych oraz utrzymanie zdrowia osobników dorosłych. Białka, których podstawowymi elementami są aminokwasy, stanowią zasadniczy element budowy wszystkich tkanek organizmu i wielu czynnych biologicznie związków, jak enzymy i hormony. Regulują procesy przemiany materii i wiele funkcji ustroju, zapewniając jego prawidłowy stan oraz przystosowanie się do zmian środowiska zewnętrznego. Prawidłowa ilość białka w płynach ustrojowych zapewnia utrzymanie prawidłowej homeostazy organizmu, odpowiada za utrzymanie bilansu wodnego, dzięki właściwościom buforującym białka współuczestniczą w utrzymywaniu równowagi kwasowo-zasadowej ustroju.
Wśród wszystkich 22 aminokwasów budujących białka 11 z nich musi być podawane wraz z pożywieniem, ponieważ zarówno pies, jak i kot nie są w stanie ich syntetyzować – wyjątkiem jest tauryna, która musi być dodawana tylko do pożywienia kotów. Wśród wszystkich surowców wykorzystywanych w produkcji karm dla zwierząt – zarówno karm mokrych, jak i suchych – zawartość wszystkich aminokwasów egzogennych niezbędnych jest bardzo różna i najczęściej jeden surowiec nie jest w stanie zagwarantować wystarczającej ilości aminokwasów. Dlatego w celu prawidłowego skomponowania diety dla psa lub kota należy stosować różne składniki będące źródłem białka w różnych proporcjach.
O jakości białka bądź surowca będącego jego głównym źródłem świadczą następujące parametry: 1) zawartość aminokwasów egzogennych i endogennych, 2) wzajemne proporcje poszczególnych aminokwasów egzogennych, które powinny być zbliżone do proporcji występującej w białkach ustrojowych, 3) odpowiednia ilość energii niezbędnej do procesów syntezy białka ustrojowego ze źródeł pozabiałkowych oraz 4) strawność produktów białkowych. Szczególnie ten ostatni parametr jest istotny – nawet najbardziej wartościowe białko nie zostanie wykorzystane przez ustrój, jeżeli nie ulegnie całkowitemu strawieniu, a uwolnione aminokwasy nie zostaną wchłonięte w jelicie cienkim. Ma to szczególne znaczenie przy ocenie jakości karm, będących mieszaniną różnych przetworzonych produktów żywnościowych. Proces obróbki w bezpośredni sposób wpływa na strawność białka – im jest on bardziej ingerujący w strukturę trzeciorzędową białka, tym zmniejsza się współczynnik strawności, co z kolei ma bezpośrednie przełożenie na parametry zdrowia zwierząt.
Zapotrzebowanie szczeniąt na białko różni się pod względem jakościowym i ilościowym od zapotrzebowania psów dorosłych. W momencie odsadzenia zwierzę przechodzi z mleka matki, które zawiera 33% białka w suchej masie pokarmu, na pokarm stały, który także w początkowym okresie po odsadzeniu powinien zawierać porównywalną ilość białka. Przyjmuje się, że pies rosnący powinien otrzymywać co najmniej 25% białka w suchej masie karmy. Później wraz ze wzrostem zwierzęcia ilość białka w pokarmie może się o kilka procent zmniejszyć. Ważne jest także, aby pokarm dla szczeniąt zawierał wysoką zawartość argininy, która jest aminokwasem niezbędnym dla psów rosnących, a warunkowo niezbędnym dla psów dorosłych.
Zapotrzebowanie na składniki tłuszczowe
Składnikiem, który musi się znajdować w diecie każdego szczeniaka oraz dorosłego osobnika, są tłuszcze. Pełnią one w organizmie bardzo ważne funkcje: są najbardziej skoncentrowanym źródłem energii, kwasów tłuszczowych, tych nasyconych i tych niezbędnych wielonienasyconych z rodzin n-3 i n-6, są źródłem witamin rozpuszczanych w tłuszczach oraz stanowią substrat w syntezie hormonów sterydowych i pozostałych związków kontrolujących wszystkie funkcje życiowe organizmu. Z żywieniowego punktu widzenia najistotniejsze są wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodzin n-3 i n-6 – wchodzą w skład błon komórkowych, w bezpośredni sposób decydując o ich funkcji, stanowią prekursory ważnych związków biologicznie czynnych zaangażowanych m.in. w procesy przeciwzapalne i kontrolujących procesy krzepnięcia krwi. Kwasy tłuszczowe warunkują rozwój mózgu i układu nerwowego. Wyniki badań naukowych dokumentują działanie przeciwnowotworowe kwasów tłuszczowych z rodziny n-3. Codzienna dieta psa powinna zwierać odpowiednie ilości kwasów tłuszczowych przede wszystkim ze względu na to, że ich niedobór przez dłuższy okres czasu powoduje zaburzenia funkcjonowania komórek tkanki nabłonkowej, które mogą objawiać się pogorszeniem i spowolnieniem tempa gojenia się ran, a najbardziej widoczne objawy to łuszcząca się skóra, matowa sierść, zwiększona łamliwość włosów oraz zwiększona wrażliwość na różnego rodzaju zakażenia skóry, wynikające z pogorszenia się bariery ochronnej, znajdującej się na powierzchni skóry. Tłuszcz podawany szczeniętom jest nie tylko źródłem energii, lecz także wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Biorąc pod uwagę wartość energetyczną tłuszczu, pokarm dla psów rosnących powinien zawierać co najmniej 10% w suchej masie, ale może sięgać nawet 25%, choć te ostatnie wartości wydają się stosunkowo wysokie. Psy rosnące powinny otrzymywać co najmniej 250 mg/kg m.c. kwasu linolowego (niezbędny kwas tłuszczowy n-6). Zapotrzebowanie na kwasy dokozaheksaenowy i eikozapentaenowy (DHA, EPA) – niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny n-3 – nie zostało dotychczas jednoznacznie określone. Istnieje pogląd, że ilość DHA i EPA w diecie powinna wynosić około 100mg/kg masy ciała. Wiadomo, że kwasy te są niezbędne, ponieważ wspomagają rozwój mózgu, wzroku i słuchu u szczeniąt. Psy dorosłe są w stanie przekształcać kwas linolenowy w DHA i EPA, ale u szczeniąt mechanizm ten jest upośledzony, co sprawia, że są one dla szczeniąt niezbędnymi kwasami tłuszczowymi.
Waldemar Manhart
Prezes firmy G. O. A. T. Trading Sp. z o.o.
Postaw na nowy smak SmoothieDog!
Wyjątkowo delikatne mięso z mięśni królika z dodatkiem warzyw i owoców. Połączenie to sprawia, że to specjalne smoothie dla psów jest prawdziwym przysmakiem i nie jest ciężkie dla żołądka w gorące letnie dni. Mięso królika to zdrowy przysmak dla każdego psa i przyjemna alternatywa dla psów z nietolerancjami i alergiami pokarmowymi, ponieważ królik należy do mięs hipoalergicznych. Żaden czworonożny przyjaciel nie oprze się smakowi i zapachowi mięsnego bulionu przygotowanego z wody i mięsa królika wraz z pysznymi warzywami, owocami i superfoods.
Idealne dla szczeniaków!
Zapotrzebowanie na wapń i fosfor
Wapń i fosfor to dwa kluczowe z punktu widzenia wzrostu szczenięcia składniki mineralne. Szczenięta potrzebują znacznie więcej wapnia i fosforu niż psy dorosłe (w przeliczeniu na kilogram masy ciała). O poziomie wapnia i fosforu w organizmie szczeniaka decyduje nie tylko zawartość w pokarmie, lecz także stopień wchłaniania z przewodu pokarmowego. Początkowo szczenięta wchłaniają wapń w sposób bierny, więc ilość wapnia wchłoniętego jest w pewnym sensie odzwierciedleniem ilości wapnia w diecie. Dlatego nadmiar wapnia w pokarmie będzie powodował nadmiar wapnia w organizmie. Dopiero od około 10. miesiąca życia szczeniak jest w stanie nawet całkowicie zahamować wchłanianie wapnia, jeżeli jest go w organizmie zbyt dużo. Współcześnie żyjące szczenięta otrzymują w olbrzymiej większości pokarm, który sam z siebie spełnia ich zapotrzebowanie na wapń. Większość zaburzeń szkieletowych, związanych z intensywnym wzrostem wynika z nadmiaru energii i nadmiaru wapnia w diecie. Ponieważ problem ten dotyczy przede wszystkim szczeniąt ras dużych, mają one znacznie węższy zakres optymalnego poziomu wapnia w pokarmie (od 0,7 do 1,2% w suchej masie pokarmu) niż szczenięta ras małych i średnich (od 0,7 do 1,7% w suchej masie pokarmu). Oznacza to, że także optymalny stosunek wapnia do fosforu w diecie jest dla szczeniąt ras dużych niższy (maksymalnie 1,5:1) niż dla szczeniąt ras małych i średnich (1,8:1). Jest to o tyle istotne, że w powszechnym mniemaniu przyjęło się twierdzić, że stosunek wapnia do fosforu dla szczeniąt ras dużych powinien być wyższy niż dla szczeniąt ras małych, a w rzeczywistości jest zupełnie odwrotnie.
Joanna Kawecka
Dyrektor sprzedaży i marketingu
Best 4 Animal Care Sp. z o.o.
Linia karm mokrych dla szczeniąt od DOG’S LOVE
Karmy DOG’S LOVE Junior przeznaczone są dla szczeniąt od 6. tygodnia do 12. miesiąca życia. Zawierają optymalne proporcje mięsa mięśniowego, organów wewnętrznych, owoców i warzyw dopasowane do potrzeb szczeniąt. Wzmacniają siły obronne organizmu, zapewniają piękną i lśniącą sierść. Z dodatkiem skorupek jaj dla mocnych kości. Odpowiednie również dla wrażliwych na składniki odżywcze szczeniąt i młodych psów. Każda karma ma szczegółowo rozpisany skład, dzięki czemu klient dokładnie wie, ile zawiera ona mięsa mięśniowego, podrobów (w tym jakich) oraz innych dodatków. Dostępne wersje smakowe: jagnięcina z dynią i rumiankiem, drób z cukinią i jabłkami oraz wołowina z marchewką i szałwią w puszkach 200g i 400g.
Karmy dla szczeniąt
Rynek obfituje w wiele karm komercyjnych przeznaczonych dla psów rosnących. Niektóre z nich są przeznaczone wyłącznie w pierwszym okresie po odsadzeniu, inne są przeznaczone do żywienia szczeniąt od odsadzenia do osiągnięcia wieku dorosłego. Dokonując wyboru karmy dla swojego pupila, należy pamiętać, że karmy dla szczeniąt ras dużych różnią się nieco od karm dla szczeniąt ras małych i średnich. W karmach dla szczeniąt ras dużych jest nieco mniej wapnia i mniej energii niż w karmach dla szczeniąt ras małych i średnich. Mniejsza ilość energii ma za zadanie wyrównanie nieco tempa wzrostu szczeniąt ras dużych i rozłożenie go na dłuższy czas. Dzięki temu możliwe będzie uniknięcie zaburzeń kostno-stawowych, które mogą wystąpić w momencie, gdy szybkiemu przyrostowi masy mięśniowej nie towarzyszy równie szybki rozwój kości.
Karma domowa?
Karma przygotowywana w domu jest tą metodą żywienia psa, a szczególnie szczeniaka, którą właściciele odbierają jako dobry model żywienia, ale z powodu własnych wątpliwości wahają się ją stosować. Wątpliwości wynikają przede wszystkim z obaw związanych z nieznajomością wymagań żywieniowych swoich podopiecznych oraz z braku wystarczającej wiedzy na temat poziomów spożycia poszczególnych składników odżywczych. Dodatkowy problem stanowią różnice w żywieniu szczeniąt psów ras małych i olbrzymich. Karma domowa jest komponowana w oparciu o ogólnie dostępne surowce spożywcze, najczęściej poddane obróbce termicznej, dzięki czemu jest bezpieczna i nie stanowi zagrożenia mikrobiologicznego dla psa. Obróbka termiczna co prawda pozbawia surowce części składników odżywczych i mineralnych, ale można uwzględnić te straty w czasie bilansowania dawki pokarmowej. Z założenia karma domowa jest sposobem żywienia, który zapewnia najbardziej urozmaiconą dietę, a skład końcowy dawki pokarmowej zależy wyłącznie od inwencji opiekuna. Część z nich decyduje się na żywienie psa karmą domową w obawie przed stosowaniem monodiety, wynikającej z modelu żywienia za pomocą suchych karm komercyjnych. W skład karmy przygotowywanej w domu powinny wchodzić produkty spożywcze, gwarantujące dostarczenie odpowiedniej ilości i jakości wszystkich składników odżywczych. Źródłami białka w karmie domowej są przede wszystkim mięso i surowce pochodzenia zwierzęcego: mięso wołowe, drobiowe, konina, cielęcina i inne. Zawierają one największe ilości łatwo dostępnych aminokwasów. Chcąc zapewnić wszystkie niezbędne aminokwasy, zaleca się stosowanie nie tylko jednego gatunku mięsa. Cennym źródłem aminokwasów oraz witamin i mikroelementów są podroby zwierzęce: wątroba, nerki, płuca i wbrew niektórym opiniom można je śmiało wykorzystywać, nie obawiając się przedawkowania witaminy A – oczywiście przy założeniu, że wątroba nie będzie jedynym źródłem białka w diecie szczeniaka. Źródłami węglowodanów są zboża i warzywa. Dobór produktów spożywczych z tej grupy powinien być uzależniony od potrzeb żywieniowych szczenięcia: inne składniki powinny znaleźć się w misce szczeniaka rasy małej, a inne u szczeniaka rasy olbrzymiej, którego dieta wymaga użycia diety o mniejszej gęstości energetycznej – w pierwszym przypadku proporcja między węglowodanami łatwostrawnymi a włóknem pokarmowym będzie wyższa, w drugim niższa. W przypadku komponowania karmy domowej problemem dość istotnym może być odpowiednia zawartość składników mineralnych, a szczególnie wapnia. Bazując wyłącznie na surowcach pochodzenia mięsnego, zbożach i warzywach, a nawet uwzględniając nabiał, dieta domowa może być deficytowa w wapń – procent pokrycia rekomendowanego zapotrzebowania na wapń wynosi 8–10%. Alternatywą są suplementy diety, zawierające związki wapnia – problem polega jednak na tym, że większość suplementów to wieloskładnikowe mieszanki składników mineralnych i witaminowych. Chcąc zapewnić prawidłowy wzrost i rozwój młodego organizmu, trzeba zwracać uwagę zarówno na prawidłowo dobraną karmę/ dietę uwzględniającą typ psa, jego fazę wzrostu i specjalne potrzeby żywieniowe szczeniaka, odpowiednią ilość aktywności fizycznej, jak i okazać dozę cierpliwości, zaufania i wyrozumiałości. A ponieważ relację z pewnością lepiej budować, bazując na diecie, która oprócz wspomnianych wytycznych będzie wyjątkowo smakowita i będzie budziła zainteresowanie samego szczeniaka, jakość diety/ karmy jest jednym z ważniejszych elementów relacji opiekun – szczeniak.
Lek. wet. Kamil Kowalczyk
ekspert ds. żywienia Brit
Okres szczenięcy to niezwykle ważny moment w życiu każdego psa. Jednym z warunków niezbędnych do jego prawidłowego przebiegu jest zaoferowanie odpowiedniego żywienia, dostosowanego do potrzeb rozwijającego się organizmu. W tym celu należy dostarczyć wysokiej jakości składników budulcowych. Jednym z nich jest białko, które powinno cechować się przede wszystkim odpowiednią strawnością i smakowitością. Apetyczny aspekt wpłynie pozytywnie na chęć podejmowania pokarmu przez psa, co wyeliminuje konieczność eksperymentowania z menu. Białka o odpowiednim poziomie strawności i dostępności zostaną użyte w organizmie między innymi do budowy mięśni szkieletowych, enzymów, hormonów i immunoglobulin. Jednym ze źródeł białka o wysokiej wartości dla organizmu jest jagnięcina. To lekkostrawne i pożywne mięso zapewni właściwy start w dorosłe życie szczeniaka każdej rasy, a opiekunowi da pewność, że jego pupil będzie prawidłowo się rozwijał.
