Autor dr hab. Michał Jank
Zakład Farmakologii i Toksykologii, Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie
Prawidłowe żywienie ma ogromny wpływ na odporność psów i kotów, chociaż w sumie niezbyt dokładnie wiadomo, na jakie mechanizmy odporności działają poszczególne składniki pokarmowe. W każdym organizmie występują trzy poziomy obrony przed potencjalnymi zarazkami: pierwsza linia obrony to skóra i błony śluzowe. Druga linia obrony to komórki pożerające zarazki – neutrofile, eozynofile lub monocyty (makrofagi), zaś trzecia linia obrony to limfocyty, które albo produkują przeciwciała przeciwko konkretnym zarazkom, albo same je zabijają.
Dwie pierwsze linie obrony atakują wszystkie wnikające do organizmu bakterie i wirusy bez ich wcześniejszej znajomości, podczas gdy trzecia ma na celu wyeliminowanie zarazków, które są już znane. Niezależnie jednak od poziomu obrony przed czynnikami szkodliwymi każdy właściciel pragnie, aby jego podopieczny miał jak najsilniej rozwinięte mechanizmy odpornościowe, które szybko i skuteczne obronią organizm przed potencjalnymi zarazkami i przed chorobą. Dlatego tak dużym zainteresowaniem cieszą się wszelkie metody naturalnego wspomagania odporności.
Jak rozwijać odporność?
Pobudzanie odporności może prowadzić do kilku efektów. Jednym z nich jest pobudzenie wytwarzania przeciwciał odpornościowych, ponieważ wyższy poziom przeciwciał we krwi może oznaczać silniejszą odpowiedź organizmu na potencjalne zarazki. Dotyczy to zarówno organizmów młodych, rosnących, jak i organizmów starszych, które chcemy ochronić przed spadkiem poziomu przeciwciał z wiekiem. Inną formą pobudzania odporności jest zwiększenie ilości przeciwciał na błonach śluzowych, które chronią przed wnikaniem zarazków i ich toksyn do krążenia. Ale pobudzenie układu odpornościowego może także polegać na zwiększeniu liczby komórek żernych, które mają zabijać wnikające bakterie czy wirusy.
Dieta a odporność
Dietetyczne stymulowanie odporności obejmuje kilka działań, które zapewniają lepsze przygotowanie zwierzęcia do kontaktu z czynnikami chorobotwórczymi. Bardzo ważne jest podawanie kompletnego i zbilansowanego pokarmu o optymalnej zawartości składników pokarmowych wspomagających naturalne mechanizmy odpornościowe. W tym przypadku kluczowe znaczenie ma odpowiednia podaż białka pokarmowego, ponieważ to właśnie z aminokwasów produkowana jest większość substancji, które biorą bezpośredni udział w zwalczaniu substancji obcych wnikających do organizmu. Ale istnieje także możliwość podawania specjalnych suplementów diety, które we właściwy sobie sposób pobudzają mechanizmy odpornościowe.
dr Marie Marossero
lekarz weterynarii odpowiedzialna za rozwój produktów LABORATOIRE FRANCODEX
,,ZDROWE STAWY PUPILA
Grupa Zolux – właściciel marki Laboratoire FRANCODEX
Karma uzupełniająca Zdrowe stawy FRANCODEX jest w szczególności dedykowana psom i kotom od 3. miesiąca życia z problemami kostno-stawowymi. W składzie tabletek znajdują się naturalne substancje roślinne: hakorośl rozesłana, potocznie zwana diabelskim bądź czarcim pazurem, która wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe oraz skrzyp polny – źródło krzemu wzmacniającego tkankę chrzęstną. Preparat zawiera również zbawienne dla zdrowia stawów chondroprotektory – glukozaminę i chondroitynę. Tabletki można podawać bezpośrednio do jamy ustnej lub dodając do pokarmu po wcześniejszym rozdrobnieniu. Jedno opakowanie wystarczy na dwa miesiące stosowania u psa o masie ciała 10–20 kg.”
Beta-glukan w diecie
Najbardziej znaną i chyba najskuteczniejszą metodą pobudzania odporności dzięki suplementacji diety jest stosowanie u zwierząt beta-glukanu. Jest to wielocukier, który naturalnie występuje w ścianach komórkowych niektórych bakterii, grzybów i roślin. Jednak tylko takie beta glukany jak beta-1,3/1,6-glukan wykazują działanie na układ odpornościowy polegające na pobudzaniu funkcji makrofagów, komórek NK, monocytów i neutrofilii przez wiązanie się ze specyficznymi receptorami na ich powierzchni. Na rynku dostępnych jest wiele produktów zawierających beta-glukan, mających liczne zastosowania w terapii psów i kotów. Stosuje się je profilaktycznie w sytuacjach stresowych, które mogą powodować spadek odporności, wspomagająco podczas zwalczania zakażeń wirusowych bakteryjnych i grzybiczych, zmniejszają one również ryzyko komplikacji z nimi związanych.
Generalnie beta-glukan przygotowuje organizm na potencjalne wniknięcie do organizmu czynników chorobotwórczych. Preparaty z beta-glukanem stosuje się również wspomagająco podczas leczenia nowotworów, gdyż stymulują niszczenie komórek nowotworowych. Ponadto stosowane są u zwierząt starszych oraz kociąt i szczeniąt w celu ogólnej poprawy kondycji i odporności. Jedynym problemem związanym ze stosowaniem beta-glukanu jest to, że nie powinien być on stosowany przez dłuższy czas, dlatego że przy długotrwałym podawaniu można doprowadzić u zwierzęcia do nadmiernego zużycia mechanizmów odpornościowych. Dlatego należy zawsze przestrzegać sposobu dawkowania podanego przez producentów i nigdy nie wydłużać zalecanego okresu podawania.
lek. wet. Magdalena Wiśniewska
specjalista chorób psów i kotów
www.scanvet.pl
,,Wybierając suplementy diety wspomagające odporność, warto zwrócić uwagę na ich skuteczność. Na przykład nie wszystkie produkty z betaglukanem zawierają surowiec o wysokim stopniu oczyszczenia, a ma to kluczowe znaczenie dla odpowiedniej stymulacji układu immunologicznego. Scanomune i Genomune (produkt, który został wyróżniony w plebiscycie Sfinksy) zawierają betaglukan o niemal 100% stopniu oczyszczenia, izolowany z grzybów Pleurotus ostreatus, który wyróżnia się jakością, ale przede wszystkim skutecznością. ”
Działanie probiotyków
Immunostymulujące działanie mają także probiotyki stosowane w postaci suplementów lub z karmami. Probiotyki to żywe mikroorganizmy mogące wywierać korzystny wpływ na organizm przez poprawę równowagi flory jelitowej. Najczęściej stosowane są preparaty zawierające pałeczki kwasu mlekowego Lactobacillus i Bifidobacterium a także bakterie kałowe Enterococcus faecium. Fakt, że są to żywe bakterie rozpoznawane przez układ immunologiczny gospodarza, sprawia, że wykazują one także zdolność nieswoistego pobudzania niektórych mechanizmów odporności błon śluzowych przewodu pokarmowego, modulacji aktywności układu immunologicznego przez zmniejszenie aktywności limfocytów proalergicznych. Zastosowanie znajdują głównie w zwalczaniu biegunek infekcyjnych na tle rotawirusowym oraz biegunek poantybiotykowych.
Z działaniem probiotyków bezpośrednio związane jest działanie prebiotyków. Prebiotyki to wielocukry, które nie są trawione przez enzymy trawienne w jelicie cienkim, ale mogą być wykorzystywane przez bakterie w jelicie grubym. Jedną z grup prebiotyków są mannanoligosacharydy (MOS) czy wielocukry zawierające w cząsteczce m.in. cukier mannozę. Ta mannoza jest rozpoznawana przez komórki w błonach śluzowych, np. przewodu pokarmowego lub dróg oddechowych, jako cukier charakterystyczny dla mikroorganizmów szkodliwych (obcych) i powoduje stymulację odporności, podobnie jak beta-glukan. Innymi słowy, obecność mannanooligosacharydów powoduje pobudzenie mechanizmów odpornościowych, które nie jest skierowane przeciwko konkretnym czynnikom szkodliwym (konkretnym bakteriom lub wirusom), ale działa natychmiast i stanowi swego rodzaju pierwszą linię obrony.
Tomasz Uhlenberg
Marketing, Beaphar Polska Sp. z o. o.
www.beaphar.com/pl-pl
,,Irish Cal
Karma uzupełniająca dla szczeniąt i kociąt, młodych, rosnących psów i kotów, zwierząt ciężarnych i w okresie laktacji. Irish Cal dostarcza podstawowe składniki budulcowe niezbędne do wykształcenia zdrowych i silnych kości oraz zębów. Zawiera wysokiej jakości minerały stanowiące źródło wapnia i fosforu, zestawione w odpowiednich proporcjach. Irish Cal dostarcza też magnez i witaminy z grupy B.
Salvikal
Preparat witaminowo-mineralny uzupełniający dietę dla psów i kotów. Produkt zawiera drożdże, witaminy, niezbędne składniki mineralne, jak wapń i fosfor oraz cynk i jod zapewniające zdrowie, doskonałą kondycję i witalność. Salvikal pozwala na utrzymanie naszego ulubieńca w odpowiednim zdrowiu i kondycji na co dzień. Zawiera witaminy: A, D3, E, witaminy z grupy B: B1, B2, B6, B12 oraz witaminy C, K3 i biotynę oraz pantotenian wapnia i kwas foliowy. ”
Podawaną doustnie substancją immunostymulująca może być także HMB – kwas 3-hydroksy-3-metylomasłowy. Powstaje on w organizmie z aminokwasu leucyny. I chociaż jest stosowany głównie przez sportowców w celu ochrony mięśni szkieletowych przed powysiłkowym uszkodzeniem, jego dodatkowym działaniem jest stymulacja odporności. Pobudza aktywność metaboliczną komórek żernych oraz wzmaga proliferację limfocytów T i B. Poprawia też odpowiedź komórek na antygeny bakteryjne przez wzrost liczby komórek produkujących przeciwciała.
dr Marie Marossero
lekarz weterynarii odpowiedzialna za rozwój produktów LABORATOIRE FRANCODEX
KOMPLEKSOWA OCHRONA ZDROWIA
Grupa Zolux – właściciel marki Laboratoire FRANCODEX
,,Kompleks witamin dla psów i kotów w tabletkach to kolejny produkt z nowej gamy karm uzupełniających od Laboratoire FRANCODEX. Starannie dobrana mieszanka 11 witamin, aminokwasów i mikroelementów (m.in. witaminy z grupy B, witamina D3, witaminy A+E, L-leucyna, L-walina i L-izoleucyna) to skuteczna broń w walce o zdrowie i dobre samopoczucie pupila, zwłaszcza w okresie wzrostu, wysiłku, rekonwalescencji, ciąży czy laktacji. Tabletki mają atrakcyjny aromat wątróbki oraz praktyczną podziałkę ułatwiającą dostosowanie dawki do rozmiaru zwierzęcia. Można je podawać zwierzętom powyżej 3. miesiąca życia w kuracjach dwutygodniowych.”
Wyciągi roślinne
Ważnymi substancjami wspomagającymi odporność są także wyciągi roślinne. Jednym z bardziej znanych jest wyciąg z jeżówki (Echinacea), który pobudza aktywność żerną komórek fagocytujących, zwiększa produkcję substancji przeciwzapalnych i moduluje reakcję organizmu na czynniki uszkadzające. Ale jeżówka nie jest jedyną rośliną o pobudzającym wpływie na układ odpornościowy.
Lek. wet. Ewelina Kassner
Product Manager
www.vetexpert.pl
,,Prawidłowe żywienie ma ogromny wpływ na odporność psów i kotów. Bardzo ważne jest podawanie kompletnego i zbilansowanego pokarmu o optymalnej zawartości składników pokarmowych wspomagających naturalne mechanizmy odpornościowe. Jednak w okresie wzmożonego zapotrzebowania, np. u psów i kotów rosnących oraz u zwierząt starszych, przy osłabieniu odporności, przy zwiększonym ryzyku zakażeń, w okresie ciąży i laktacji, w okresie rekonwalescencji, wspomagająco w okresie szczepień i odrobaczenia młodych czy długotrwałej atybiotykoterapii, warto sięgnąć po specjalne suplementy diety, które we właściwy sobie sposób pobudzają mechanizmy odpornościowe.
Aktywną stymulację układu odpornościowego można uzyskać, stosując m.in. betaglukan. Jest to wielocukier wyizolowany ze ścian komórkowych drożdży, który ze względu na budowę swojej cząsteczki ma zdolność pobudzania mechanizmów odpornościowych i lepiej przygotowuje te mechanizmy na potencjalne wniknięcie do organizmu czynników chorobotwórczych. Betaglukan jest wyjątkowy, bo naturalnie pobudza właściwie wszystkie występujące w organizmie mechanizmy obronne, stąd organizm jest lepiej przygotowany na każdą ewentualność.
Kolejnym wartym uwagi składnikiem jest kwas 3-hydroksy-3-metylomasłowy (HMB). HMB pobudza aktywność metaboliczną komórek układu immunologicznego – mają one wyższą zdolność do niszczenia bakterii, dzięki czemu preparaty posiadające oba składniki posiadają kompleksowe i dwukierunkowe działanie immunostymulujące.”
Jest nią także traganek (Astragalus membranaceus) czy czarnuszka siewna (Nigella sativa). Ich działanie jest powszechnie znane nawet mimo tego, że brak jest konkretnych dawek, które powinny być stosowane u zwierząt.
Julia Lis
opiekun marki PRO PLAN®
,,W pierwszym roku życia u większości szczeniąt przypada faza intensywnego rozwoju oraz narażenia na liczne niekorzystne czynniki. Dlatego warto kompleksowo i na optymalnym poziomie codziennie wspierać organizm szczenięcia odpowiednią dawką składników odżywczych. Karma Purina® PRO PLAN® Puppy z formułą OPTIStart® zawiera specjalną kompozycję składników: colostrum (wyciąg z pierwszego mleka nazywanego siarą) wraz z kompozycją innych nutriskładników (włókno prebiotyczne, przeciwutleniacze oraz kwasy tłuszczowe omega-3 z oleju z ryb), dzięki której, jak udowodniono, naturalna odporność szczenięcia podnosi się nawet o połowę. Zespół ekspertów dietetyki oraz lekarzy weterynarii opracował formułę, która wspomaga zarówno odporność, jak i zdrowy, zbilansowany rozwój szczeniąt. Karma wspiera rozwój układu ruchu, co jest bardzo ważne u aktywnych młodych psów, a także została opracowana tak, aby wspierać higienę jamy ustnej od wczesnych miesięcy życia.”
Wspomaganie odporności jest dla wielu właścicieli zagadnieniem oczywistym, ponieważ każdy z nich chciałby, aby jego pies czy kot były odporne na większość czynników uszkadzających, a także na potencjalne bakterie czy wirusy. Jednak w praktyce bardzo często zupełnie nie zdajemy sobie sprawy z tego, jakie mechanizmy chcemy tak naprawdę wspomagać i na czym ta immunostymulacja w rzeczywistości polega. Ale nawet jeżeli tego nie wiemy, to warto pamiętać żelazną zasadę immunostymulacji – nie należy podawać substancji wspomagających odporność stale, ponieważ przynosi to efekt odwrotny od zamierzonego.
Beata Ślefarska
Specjalista ds. Marketingu
www.hobby.bydgoszcz.pl
Produkt MultiVitamin Mineral Forte od marki Happy Dog jest to suplement diety dla psów karmionych domowymi posiłkami. Uzupełnia domową dietę w potrzebne składniki. Produkt ten posiada formę proszku, co ułatwia jego podawanie. MultiVitamin Mineral Forte nie zawiera cukru i glutenu. Właściciele psów często decydują się samodzielnie przygotowywać posiłki dla swoich pupili. Główne składniki takiej diety, jak mięso, warzywa, oleje, a czasami ryż i ziemniaki, nie zawierają wystarczających ilości minerałów i witamin niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania psa. Dobrze zbilansowana suplementacja jest w tym wypadku niezbędna. MultiVitamin Mineral Forte zawiera wszystkie potrzebne witaminy, minerały i pierwiastki śladowe, dzięki czemu nie musimy podawać naszemu pupilowi m.in. kości.
Dystrybutor: P.W. Hobby
Każda substancja immunostymulująca powinna być stosowana przejściowo – przed stosunkowo krótki czas, a następnie należy ją odstawić, aby organizm był w stanie wyregulować mechanizmy pobudzenia przez stosowanie substancji, które może nie były szkodliwe, ale organizm traktował je tak, jakby były. Dotyczy to przede wszystkim beta-glukanu, MOS i niektórych bakterii probiotycznych.
